Γιαν Ζελέζνι

Γιαν Ζελέζνι
2015
Προσωπικές Πληροφορίες
Γέννηση	16 Ιουνίου 1966 (1966-06-16) (58 ετών) Μλάντα Μπόλεσλαβ, Τσεχοσλοβακία
Έτη δραστηριοποίησης	1983 – 2006
Ύψος	1,86 μέτρα
Άθλημα
Χώρα	Τσεχοσλοβακία (1983–1992), Τσεχία (1993–2006)
Άθλημα	Στίβος
Αγώνισμα	Ακοντισμός
Μετάλλια Διοργάνωση 1ο 2ο 3ο Ολυμπιακοί Αγώνες 3 1 0 Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 3 1 2 Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 0 0 2 Παγκόσμιο Κύπελλο Στίβου 1 0 0 Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου 2 1 1 Σύνολο 9 3 5 Ολυμπιακοί Αγώνες Χώρα συμμετοχής: Τσεχοσλοβακία Αργυρό 1988 Σεούλ Ακοντισμός Χρυσό 1992 Βαρκελώνη Ακοντισμός Χώρα συμμετοχής:  Τσεχία Χρυσό 1996 Ατλάντα Ακοντισμός Χρυσό 2000 Σίδνεϊ Ακοντισμός

Ο Γιαν Ζελέζνι (τσεχικά: Jan Železný, γεννήθηκε 16 Ιουνίου 1966) είναι Τσέχος ακοντιστής και κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ με 98,48 μέτρα. Θεωρείται ως ο κορυφαίος του αγωνίσματος όλων των εποχών και είναι τρεις φορές χρυσός Ολυμπιονίκης και ισάριθμες φορές παγκόσμιος πρωταθλητής.^[1]

Βιογραφία

Ο Γιαν Ζελέζνι γεννήθηκε στις 16 Ιουνίου του 1966 στη Βοημική πόλη Μλάντα Μπόλεσλαβ (Mladá Boleslav), της πρώην Τσεχοσλοβακίας (τώρα Τσεχία). Στην παιδική του ηλικία, ήταν επιρρεπής σε διάφορους τραυματισμός καθώς γεννήθηκε πρόωρα με προβλήματα στο ένα του πόδι, συχνά άρρωστος και δύσκολο να τα βγάλει πέρα με τον μεγαλύτερο αδελφό του Πέτρο. Έμαθε έτσι να ξεπερνά τα περίπλοκα εμπόδια. Και οι δύο γονείς του ήταν εξαιρετικοί αθλητές (η μητέρα και ο πατέρας έριχναν ακόντιο), αλλά ο δεύτερος γιος τους γράφτηκε στο "κανονικό" σχολείο και άφησε πίσω του μια επιλογή αθλημάτων: έπαιξε χάντμπολ, χόκεϊ και πέταξε επίσης μία μπάλα κρίκετ - εκείνη την εποχή είπε ότι είχε επίδοση 78 μέτρων.^[2][3]

Από τα 14 είχε τις πρώτες καλές βολές και άρχισε να διακρίνεται. Μπήκε στη διεθνή σκηνή το 1983, όταν σε ηλικία 17 ετών κέρδισε την έκτη θέση στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Εφήβων. Γνώρισε για άλλη μία φορά το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της ίδιας κατηγορίας το 1985, όταν έφυγε για το Κότμπους ως φαβορί. Στο τέλος, έχασε οριακά το μετάλλιο και έπρεπε να αρκεστεί στη μη δημοφιλή τέταρτη θέση.^[4] Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας άρχισε την εντατική ενασχόληση με τον ακοντισμό στην Ντούκλα Μπάνσκα Μπίστριτσα υπό την ηγεσία του προπονητή Γιάροσλαβ Χάλβα. Από τη νεαρή ηλικία του, ο Γιαν έγινε κάτοχος του ρεκόρ για τη χώρα του.^[3]

Καριέρα

Το Μάιο του 1987 κατέρριψε το πρώτο του παγκόσμιο ρεκόρ στη Νίτρα της Τσεχοσλοβακίας (τώρα Σλοβακία) με το νέου τύπου ακόντιο με βολή στα 87,66 μέτρα.^[4] Ως κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ στο ακόντιο ήταν και το φαβορί για το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Αγώνες της Σεούλ το 1988. Έκανε Ολυμπιακό ρεκόρ στον προκριματικό γύρο και προηγήθηκε σε όλο τον τελικό. Ωστόσο, ο Φινλανδός Τάπιο Κόριους τον κέρδισε για μόλις 16 εκατοστά για να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο με την τελευταία βολή στον αγώνα. Η μεγαλύτερη επιτυχία του με τη σημαία της Τσεχοσλοβακίας ήταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992, στους οποίους κέρδισε το χρυσό μετάλλιο με βολή στα 89 μ. και 66 εκ. καταρρίπτοντας το ρεκόρ δικό του ρεκόρ κατά 3,76 μέτρα.^[5][6] Προηγουμένως είχε κερδίσει το χάλκινο μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Ρώμης το 1987 με ρίψη 82,20 μέτρων.^[7]

Μετά τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας ο Ζελέζνι συμμετείχε στους αγώνες με την ομάδα της Τσεχίας. Στις 6 Απριλίου 1993 στο Πολοκουάνε της Νότιας Αφρικής πέτυχε βολή 95,44 μέτρα, παγκόσμιο ρεκόρ και ο πρώτος που ξεπέρασε τα 95 μέτρα.^[8]

Κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Ατλάντα το 1996 (88,16 μέτρα) και στο Σίδνεϊ το 2000 (90,17 μέτρα). Μεταξύ των δύο Ολυμπάδων, στις 27 Απριλίου 1998 στο Νίμπουρκ κατά τη διάρκεια προπόνησης που περιλάμβανε σπριντ σε έναν λόφο τραβώντας ένα πολύ βαρύ φορτίο, μια απροσδόκητη πτώση με κάκωση στον έναν ώμο και μία απαραίτητη επέμβαση που εκτελείται αμέσα στην Πράγα έδειχναν το πιθανό τέλος της καριέρας του.^[9][10] Στον τελικό των Αγώνων του 2000 έκανε νέο ολυμπιακό ρεκόρ και βγήκε θριαμβευτής μετά από μάχη με τους αντιπάλους του, επτά από τους οποίους έριξαν πάνω από 85 μέτρα, ενώ ο ίδιος ήταν ο πρώτος που έριξε πάνω από 90 μέτρα. Αυτό τον έκανε τον μοναδικό ακοντιστή στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων που κέρδισε τρία χρυσά μετάλλια και τέσσερα συνολικά μετάλλια.^[5][11] Την ίδια χρονιά ψηφίστηκε Καλύτερος αθλητής του κόσμου της IAAF και της Ευρώπης (για δεύτερη φορά στην καριέρα του, η πρώτη το 1996^[2]).^[12] Ο τραυματισμός του στα πλευρά το 2002 (για τον οποίο χρειάστηκε να χειρουργηθεί^[13]) επηρέασε την μετέπειτα πορεία του και δεν μπόρεσε να βρεθεί σε ανάλογο υψηλό επίπεδο, μη έχοντας βολές πάνω από 90 μέτρα έως το τέλος της καριέρας του.^[14][15] Το 2004 στην Αθήνα κατετάγη ένατος, αποτυγχάνοντας να γίνει ο πρώτος αθλητής με πέντε μετάλλια σε ένα αγώνισμα και ο τρίτος με τέσσερα χρυσά μετά τους Αλ Έρτερ στη δισκοβολία και τον Καρλ Λιούις στο άλμα εις μήκος.^[16][17] Μετά την Ολυμπιάδα της Αθήνας έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία της Τσεχικής Ολυμπιακής Επιτροπής χωρίς επιτυχία,^[18] χρειάστηκε να χειρουργηθεί στον Αχίλλειο τένοντα προκειμένου να συνεχίσει τον αθλητισμό, αλλά παρά τα 39 του χρόνια επανήλθε στην ενεργό δράση.^[19]

Στις 25 Μαΐου 1996, στην Ιένα της Γερμανίας πέτυχε βολή 98,48 μέτρων, που ήταν νέο παγκόσμιο ρεκόρ. Ένα ενθουσιώδες πλήθος είχε έρθει για να δει αυτό που ήταν τότε ένα από τις κορυφαίες συναντήσεις στίβου της χώρας σε ένα ζεστό αλλά δροσερό βράδυ στις αρχές του καλοκαιριού, παρά το γεγονός ότι μεταδόθηκε ζωντανά στη γερμανική τηλεόραση. Στην πρώτη του βολή σημείωσε 87,76 μ. με το βελτίωσε στα 92,88 στη δεύτερη. Η ιστορική επίδοση επετεύχθη με την τρίτη βολή με τον ίδιο χαρακτηριστικά να χάνει την ισορροπία του άμεσα μετά τη ρίψη. Με γυμνό μάτι φαινόταν πως το παγκόσμιο ρεκόρ είχε μόλις καταρριφθεί, αλλά κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί την επίδοση που θα έβλεπε στον χειροκίνητο πίνακα πίσω από τον Τσέχο. Είχε κάνει τέσσερα προηγούμενα παγκόσμια ρεκόρ και κατείχε την επίδοση των 95,66 μ. που είχε πετύχει το 1993. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το παγκόσμιο ρεκόρ του Ζελέζνι ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του, άξια σύγκρισης με άλλα διάσημα ρεκόρ αγώνων εξαιρετικής μακροζωίας, όπως το άλμα εις μήκος των 8,90 μέτρων του Μπομπ Μπίμον στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 που διήρκεσε «μόνο» 23 χρόνια.^[20][21][22] Το ακόντιο που χρησιμοποίησε ο Τσέχος για να πετύχει το παγκόσμιο ρεκόρ του δωρήθηκε στη Συλλογή Παγκόσμιας Κληρονομιάς του Στίβου το 2018 στα εκθέματα του Μουσείου Παγκόσμιου Αθλητισμού (MOWA).^[23]

Ήταν τρεις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής, περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο αθλητή:^[24] το 1993 στη Στουτγκάρδη με βολή στα 85μ. και 98εκ., το 1995 στο Γκέτεμποργκ με βολή στα 89μ. και 58 εκ. και το 2001 στο Έντμοντον με βολή στα 92μ. και 80 εκ. Επίσης ήταν μία φορά τρίτος, το 1999, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα που διεξήχθη στη Σεβίλλη, ενώ το 2003 στο Παρίσι ήταν τέταρτος. Με συμμετοχές στα 8 πρώτα Παγκόσμια Πρωταθλήματα κατέχει το ρεκόρ της διοργάνωσης.^[25][26]

Σε Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα κέρδισε δύο φορές το χάλκινο μετάλλιο: το 1994 στο Ελσίνκι και το 2006 στο Γκέτεμποργκ με βολή 85,92 μέτρων, που ήταν και η μόνη έγκυρη του αγώνα.^[1][6] Η επίδοση αυτή αποτελεί και παγκόσμιο ρεκόρ στην κατηγορία βετεράνων άνω των 40 ετών. Τελείωσε την αθλητική του καριέρα σε μια συνάντηση στη Μλάντα Μπόλεσλαβ στις 19 Οκτωβρίου 2006. Από το 1996 μέχρι και σήμερα είναι ο κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ στον ακοντισμό των ανδρών με την επίδοση των 98 μ. και 48 εκ. Από την εισαγωγή του νέου ακόντιου, περισσότερα από 90 μέτρα έχουν ρίξει αθλητές συνολικά 84 φορές. Από αυτές τις 84 βολές, οι 52 ανήκουν στον Ζελέζνι. Ο μέσος όρος των 100 καλύτερων βολών του είναι πάνω από 90 μέτρα και έχει δημιουργήσει συνολικά πέντε παγκόσμια ρεκόρ, ενώ επτά από τις δέκα καλύτερες βολές όλων των εποχών με το νέο ακόντιο είναι δικές του.^[1][27] Εξελέγη αθλητής της χρονιάς στην Τσεχία τέσσερις φορές (1993, 1995, 2000, 2001).^[2]

Μετά την αποχώρηση

Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό δράση ξεκίνησε καριέρα προπονητή αναλαμβάνοντας μεταξύ άλλων το Φινλανδό Τέρο Πιτκαμάκι.^[28] Σήμερα είναι προπονητής στον ακοντισμό και μεταξύ άλλων προπονεί την κάτοχο του παγκόσμιου ρεκόρ στις γυναίκες, συμπατριώτισά του Μπάρμπορα Σποτάκοβα και τον επίσης Τσέχο ακοντιστή Βίτεζλαβ Βέσελι. Το 2011, 2012 και 2014 αναδείχθηκε προπονητής της χρονιάς στην Τσεχία.^[4] Τα χρονικά διαστήματα 1999–2001 και 2004–2012 ήταν εκπρόσωπος των αθλητών στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.^[3][29]

Ο αστεροειδής 9224 που αναγνωρίστηκε το 1996 πήρε το όνομά του από τον Τσέχο Ολυμπιονίκη.^[30][31]

Διακρίσεις

• Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου 1987 : 3η θέση (81,18 μέτρα)
• Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 1987 : 3η (82,20)
• Ολυμπιακοί Αγώνες 1988 : 2η (84,12)
• Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου 1989 : 2η (79,44)
• Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου 1991 : 1η (82,82)
• Ολυμπιακοί Αγώνες 1992 : 1η (89,66)
• Παγκόσμιο Κύπελλο Στίβου 1992 : 1η (88,26)
• Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου 1993 : 1η (89,84)
• Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 1993 : 1η (85,98)
• Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 1994 : 3η (82,58)
• Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 1995 : 1η (89,58)
• Ολυμπιακοί Αγώνες 1996 : 1η (88,16)
• Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 1999 : 3η (87,67)
• Ολυμπιακοί Αγώνες 2000 : 1η (90,17)
• Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου 2001 : 1η (92,80)
• Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου 2006 : 3η (85,92)

Παραπομπές

1. «Zelezny auctions kit to help young athletes in his home town». Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2022. 
2. «Jan Železný – The Youth Years». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
3. «Nezabudnuteľný oštepár Jan Železný oslavuje životné jubileum,». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
4. «JAN ŽELEZNÝ». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
5. «INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : Jan ŽELEZNÝ». Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2022. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
6. «Ζελέζνι, καταδικασμένος να πετύχει». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
7. «2nd IAAF World Championships in Athletics: JAVELIN THROW MEN». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
8. «Remember when... Czech Republic's Jan Zelezny threw over 95 metres». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
9. «Zelezny: the return». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
10. «Sevilla 99 Preview Jan Zelezny enjoying athletics». Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2022. 
11. «Spectacular javelin contest as Zelezny takes his third Olympic title». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
12. «Czech Olympic Champion Jan Zelezny planning to switch to Finnish club». Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2022. 
13. «Javelin legend is feeling well after the surgery». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
14. «Zelezny is in the mood for 2003». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
15. «The beer is on Zelezny, as he maps out his last season». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
16. «Zelezny - Fourth Olympic gold in focus». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
17. «INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : ATHENS 2004 ATHLETICS JAVELIN THROW MEN RESULTS». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
18. «CZŁOWIEK Z ŻELAZA. JAN CO RZUCAŁ DALEJ NIŻ KTOKOLWIEK INNY». Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2022. 
19. «Meet record for Brown and Zelezny's return are highlights in Thessaloniki». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
20. «INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : Javelin throw world records: A Czech duopoly». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2022. 
21. «Remember when... Jan Zelezny added nearly three metres to the world record». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
22. «Η μέρα που ο Γιαν Ζελέζνι άλλαξε τον ακοντισμό». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
23. «Zelezny's javelin world record celebrates its silver anniversary». Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2022. 
24. «Most Athletics World Championships Men's Javelin wins». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
25. «World record holder donates competition javelin to the IAAF Athletics for a Better World». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
26. «Zelezny will not go to Helsinki». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
27. «ZELEZNY - Farewell to a legend - World Athletics Final». Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2022. 
28. «Zelezny to coach Pitkämäki». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
29. «Zelezny resigns as IOC Member to concentrate on his athletic career». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
30. «(9224) Zelezny = 1989 ER4 = 1996 AE». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 
31. «Olympians With Asteroids Named After Them (60)». Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Γιαν Ζελέζνι

• World Athletics Jan ŽELEZNÝ
• JAN ŽELEZNÝ – HIS RESULTS BIBLE
• Jan Železný : PROFIL SPORTOVCE
• INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : JAN ŽELEZNÝ

Βραβεία
Προκάτοχος Μάικλ Τζόνσον	Αθλητής της χρονιάς της IAAF 2000	Διάδοχος Χισάμ Ελ Γκερούζ

Ρεκόρ
Προκάτοχος Γιαν Ζελέζνι	Κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ (ακοντισμός ανδρών) 25 Μαΐου 1996 –	Διάδοχος Αναμενόμενος