Αντωνινιανός

Ο αντωνινιανός, το ακτινωτό ή διπλό δηνάριο ήταν ένα αρχαίο ρωμαϊκό νόμισμα ίσο με δύο δηνάρια. Αρχικά ήταν αργυρό, αλλά έβαζαν όλο και λιγότερο άργυρο, ώστε έγινε ορειχάλκινο με ελάχιστο άργυρο. Το νόμισμα εισήχθη επί Αντωνίνου Καρακάλλα στις αρχές του 215. Ήταν αργυρό όπως το δηνάριο και ξεχώριζε από το ελαφρώς μεγαλύτερο μέγεθός του και από το ότι η μορφή του Αυτοκράτορα έφερε ακτινωτό στέμμα. Αυτό το στέμμα ήταν ένδειξη διπλής αξίας και υπήρχε στο κουινάριο (διπλό σηστέρτιο) και στον δουπόνδιο (διπλό ασσάριο). Οι αντωνινιανοί απεικονίζουν γυναίκες, συνήθως τη σύζυγο του Αυτοκράτορα, με τις προτομές τους επάνω σε ημισέληνο.

Αντωνινιανοί του Ελαγάβαλου (αργυρός, 218-222), του Δέκιου (αργυρός 249-251), του Γαλλιηνού (χαλκάργυρος 253-268), του Γαλλιηνού (χαλκός 253-268), του Αυρηλιανού (αργυρός 270-275) και ενός βαρβάρου (χαλκός).

Ιστορία

Ακόμη και τότε που πρωτοκυκλοφόρησε, ο άργυρος που περιείχε δεν ήταν 2 δηναρίων, αλλά 1,5 δηναρίου. Αυτό προκάλεσε πληθωρισμό: ο λαός αποθησαύριζε τα δηνάρια (νόμος του Γκρέσχαμ) με αποτέλεσμα οι έμποροι, που αναγνώρισαν τη μικρότερη εσωτερική (μεταλλική) αξία του αντωνινιανού, ύψωσαν τις τιμές για εξισορρόπηση. Το κράτος δεν κατακτούσε νέα εδάφη και τα αποθέματα σε χαλκάργυρο (bullion) μειωνόταν. Τα μεταλλεία αργύρου της Ιβηρικής είχαν εξαντληθεί και μία σειρά στρατιωτικών Αυτοκρατόρων και σφετεριστών ήθελαν νομίσματα για να πληρώσουν το στράτευμά τους και να εξαγοράσουν την πίστη των στρατιωτών τους. Έτσι κάθε νέα έκδοση αντωνινιανών είχε λιγότερο άργυρο, που επέφερε αύξηση του πληθωρισμού.

Αντωνινιανός του Αυρηλιανού, νομισματοκοπείο Σισκία, 274 μ.Χ

Το 271 ο Αυρηλιανός αύξησε την περιεκτικότητα σε άργυρο των αντωνινιανών, αλλά αυτό κράτησε για λίγο. Το διάστημα αυτό στην πίσω όψη υπήρχε το σύμβολο XXI, που πιστεύεται ότι σημαίνει 20 μέρη χαλκού και 1 μέρος αργύρου, δηλ. 4,8% άργυρο, το οποίο μπορεί να ήταν 5%.

Πίσω όψη αντωνινιανού του αυτοκράτορα Αυρηλιανού, νομισματοκοπείο Σισκία, 274 μ.Χ

Η περιεκτικότητα σε άργυρο των αντωνινιανών και των δηναρίων (κατακόρυφος άξονας) με το πέρασμα του χρόνου (οριζόντιος άξονας). Η μείωση είναι συνεχής.

Ως το τέλος του 3ου αι. οι αντωνινιανοί είχαν γίνει ορειχάλκινοι και κατασκευαζόταν από λιώσιμο παλαιότερων κοπών, όπως σηστερτίων. Τεράστιες ποσότητες κοβόταν, με ένα μεγάλο ποσοστό των νομισμάτων που κυκλοφορούσαν να είναι απομιμήσεις, συχνά με εσφαλμένες επιγραφές και σχέδια. Τα νομίσματα των πολιτών έγιναν τότε πρακτικά χωρίς αξία και χάθηκαν ή απορρίφθηκαν κατά εκατομμύρια. Η κατάσταση έμοιαζε με τον υπερπληθωρισμό της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που τη δεκαετία του 1920 στη Γερμανία τα χαρτονομίσματα τυπώθηκαν με απερίσκεπτη αφθονία. Το νόμισμα αυτό έπαψε να υπάρχει με τη νομισματική μεταρρύθμιση τού Διοκλητιανού το 301, ο οποίος εξέδωσε νέα νομίσματα για να σταματήσει την πτώση.

Στην εποχή μας είναι πολύ εύκολο να βρεθούν, εκτός από μερικές σπάνιες εκδόσεις του Αιμιλιανού και των σφετεριστών Μ. Αυρήλιου Μάριου, Κουίετου και Ρεγκαλιανού.

τΤν όρο αντωνινιανός επινόησαν οι σύγχρονοι νομισματολόγοι, καθώς δεν γνωρίζουμε πώς αποκαλούντο στην αρχαιότητα. Η Ιστορία των Αυγούστων, μία όχι αξιόπιστη πηγή, αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις σε ένα αργυρό νόμισμα, που κόπηκε από Αντωνίνο, ωστόσο υπήρχαν αρκετοί αυτοκράτορες του τέλους του 2ου αι. και των αρχών του 3ου, που έφεραν αυτό το όνομα. Επειδή η έκδοση του αργυρού νομίσματος του Καρακάλλα ήταν νέα, και το κανονικό του όνομα ήταν Μ. Α. Σ. Αντωνίνος, συνδέθηκε το νόμισμα με αυτόν.

Τη δεκαετία του 240 ο αντνωνινιανός περιείχε π. 40% άργυρο, αυτή του 250 π. 30 %, του 260 π. 20% και του 270 < 5%.

Πηγές

• Abdy, Richard (2012). "The Severans". In Metcalf, William. The Oxford handbook of Greek and Roman coinage. New York: Oxford University Press. p. 507.
• "Ancient Coins - Roman Silver Antoninianus". www.24carat.co.uk. Retrieved 2008-05-02.