Η Τουρκική εισβολή στη Συρία το 2019 με κωδική ονομασία "Πηγή Ειρήνης"[5] ήταν στρατιωτική επιχείρηση του τουρκικού κράτους στη βορειοανατολική Συρία (η τρίτη μετά την "Ασπίδα του Ευφράτη" του 2016 και τον "Κλάδο Ελαίας" του 2018), η οποία εκδηλώθηκε από εδάφους και αέρος τις μεσημβρινές ώρες της Τετάρτης9 Οκτωβρίου του έτους[6] και από το βράδυ της 17 Οκτωβρίου βρίσκεται σε κατάσταση προσωρινής εκεχειρίας, διάρκειας 120 ωρών. Αφορμή για την επέμβαση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στη γειτονική τους χώρα, αποτέλεσε, σύμφωνα με τους Τούρκους ιθύνοντες, με επικεφαλής τον πρόεδρο Ερντογάν, η δράση των Κουρδικών πολιτοφυλακών που βρίσκονται στη συγκεκριμένη περιοχή, όπου κατοικούν αμιγείς Κουρδικοί πληθυσμοί[7]. Η Τουρκία είχε προειδοποιήσει αρκετές φορές ότι στόχος της είναι η εξουδετέρωση των Κούρδων ανταρτών[8], τους οποίους θεωρεί τρομοκράτες[9], δίχως την άποψη αυτή να συμμερίζονται, ωστόσο, άλλες ευρωπαϊκές χώρες[10][11], παρά την επίσημη θέση της Ε.Ε.[12]. Επιπρόσθετα, οι Τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι, με την επιχείρηση που εξαπέλυσαν, επιδιώκουν τη διασφάλιση μίας εκκαθαρισμένης περιοχής μήκους 480 χλμ. και βάθους 30 χλμ., όπου σκοπεύουν να εγκαταστήσουν Σύρους πρόσφυγες[13]. Αντιφατική, τουλάχιστον στο ξεκίνημα της τουρκικής επιχείρησης, υπήρξε η στάση των ΗΠΑ (που, επιπλέον, έλαβαν την απόφαση να αποσύρουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις από την περιοχή[14]), όπως εκφράζεται, κυρίως, δια στόματος του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ[15]. Οι Κούρδοι, από την πλευρά τους, ανταπέδωσαν τις επιθέσεις που δέχθηκαν, στοχεύοντας τουρκικά χωριά κοντά στη μεθόριο, με αποτέλεσμα να σημειώνονται απώλειες αμάχων[16], εκατέρωθεν, σαφώς μεγαλύτερες από την Κουρδική πλευρά[17]. Παράλληλα, μία ανθρωπιστική κρίση απειλείται λόγω της εισβολής, καθώς τουλάχιστον 100.000 άνθρωποι φέρονταν να έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους, πριν ακόμη συμπληρωθεί μία εβδομάδα συγκρούσεων[18].
9 Οκτωβρίου 2019
Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 9 Οκτωβρίου 2019, με τουρκικές αεροπορικές επιδρομές και ολμοβόλα να στοχεύουν τις κουρδικές πόλεις Τελ Αμπιάντ, Ρας αλ-Αΐν, Αΐν Ίσα και Καμισλί.[19] Η έναρξη της εισβολής την ημέρα εκείνη θεωρείται συμβολική, διότι ήταν η 21η επέτειος από την απέλαση του Κούρδου ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν από τη Συρία, το 1998, από την κυβέρνηση του Χαφέζ αλ-Άσαντ.[20][21]
Ως απάντηση στο διασυνοριακό βομβαρδισμό, ο εκπρόσωπος των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων δήλωσε ότι η Τουρκία στοχεύει αμάχους πολίτες. Έξι ρουκέτες εκτοξεύθηκαν αργότερα προς την τουρκική πόλη Νίσιβις, ως απάντηση από το YPG, και δύο σύμφωνα με πληροφορίες χτύπησαν την τουρκική πόλη Τζεϊλανπινάρ.[22] Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις ανακοίνωσαν, ακόμη, ότι θα σταματήσουν τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους, επειδή είναι αδύνατο να διεξάγουν οποιαδήποτε επιχείρηση ενώ απειλούνται από ένα μεγάλο στράτευμα στα βόρεια σύνορα.[23] Σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σκοτώθηκαν δύο Κούρδοι άμαχοι, οι οποίοι και ήταν τα πρώτα θύματα από τους τουρκικούς βομβαρδισμούς, ενώ χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους για να γλυτώσουν από τις αεροπορικές επιδρομές.[24]
17 Οκτωβρίου 2019
Με τις μάχες να μαίνονται ακόμα στην τουρκική ζώνη επιχειρήσεων, τους Κούρδους να αποκρούουν τις τουρκικές επιθέσεις και τα Συριακά Κυβερνητικά Στρατεύματα μαζί με ρωσικά να ελέγχουν το Κομπάνι και να αρχίζουν την προέλαση προς άλλες περιοχές, δημοσιεύεται η επιστολή του Αμερικάνου Προέδρου προς τον Πρόεδρο της Τουρκίας με την οποία τον καλούσε να βάλει τέλος στην αιματοχυσία και να διαπραγματευτεί με τους Κούρδους και τον Άσαντ. Η επιστολή από την προτροπή για Ειρήνη αποτελούσε και μια ευθεία απειλή κατά τις τουρκικής οικονομίας από τις ΗΠΑ. Ενώ αρχικά η Τουρκική Κυβέρνηση απέρριψε[25] την επιστολή του Ντόναλντ Τραμπ, τελικά το βράδυ της 17ης Οκτωβρίου, συμφωνήθηκε εκεχειρία 120 ωρών αρχής γενομένης στις 22:00[26] ως πρώτο βήμα για τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις.
Η εκεχειρία αυτή έγινε με σκοπό να εγκαταλείψει η κουρδική πολιτοφυλακή - Μονάδα Προστασίας του Λαού (YPG) (μια οργάνωση την οποία χαρακτηρίζει ως «τρομοκρατική» η Τουρκία) τις θέσεις τους κοντά στα σύνορα με την Τουρκία και να δημιουργηθεί μια «ζώνη ασφαλείας» βάθους περίπου 30 χλμ και μήκους αρχικά 120 χλμ. που θα εκτείνεται από την πόλη Ταλ Αμπιάντ έως την πόλη Ρας αλ-Άιν, και στη συνέχεια θα αυξηθεί στα 440 χλμ., ενω θα υποχρεωθούν να παραδώσουν τον βαρύ οπλισμό τους.[27]
Οι Κούρδοι καλωσόρισαν την ανακωχή λέγοντας ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν ώστε να τηρηθεί από την πλευρά τους, τονίζοντας ωστόσο ότι θα αμυνθούν αν αλλάξει κάτι. Η κυβέρνηση του Άσαντ αναφέρθηκε στη συμφωνία κάνοντας λόγο για ασάφεια σε αυτήν και ότι δεν πρόκειται να ανεχθούν "ένα ακόμα ιρακινό Κουρδιστάν στη Συρία".[28]
Εσωτερικές και διεθνείς αντιδράσεις
Αντιδράσεις στη Συρία
Συριακή Κυβέρνηση – Η κυβέρνηση καταδίκασε τις τουρκικές επιχειρήσεις, τις οποίες χαρακτήρισε ως «απαράδεκτη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών, που σέβονται την κυριαρχία της Συρίας και την εδαφική της ακεραιότητα».[29][30]
Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις – Εκπρόσωπος των Σ.Δ.Δ. δήλωσε στο Al-Jazeera πριν την έναρξη της εισβολής: «Οι απειλές που έγιναν από την Τουρκία για επίθεση στην περιοχή δεν είναι κάτι νέο, το κάνουν συνεχώς εδώ και χρόνια. Εμείς, ως Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, λαμβάνουμε το θέμα υπόψη και είμαστε πλήρως προετοιμασμένοι να αντισταθούμε σθεναρά σε οποιαδήποτε επικείμενη επίθεση στο συριακό έδαφος».[31]
Διεθνείς αντιδράσεις
Αλγερία !Αλγερία – Η Αλγερία εξέφρασε την αντίθεσή της στην τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στη βόρεια Συρία και επιβεβαίωσε την «πλήρη» υποστήριξή της για την εθνική κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Συρίας.[32]
Αρμενία !Αρμενία – Το Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε μια ανακοίνωση στην οποία αναφέρεται ότι η «η στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στη βορειοανατολική Συρία, θα οδηγήσει σε επιδείνωση της περιφερειακής ασφάλειας, απώλειες μεταξύ αμάχων, μαζικές μετατοπίσεις πληθυσμών και τελικά σε μια νέα ανθρωπιστική κρίση. Η κατάσταση των εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων εμπνέει ιδιαίτερη ανησυχία. Αυτή η στρατιωτική εισβολή δημιουργεί επίσης μια επικείμενη απειλή ταυτότητας, που βασίζεται σε σοβαρές και μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».[33] Ο Πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν ανέφερε, κατά τη διάρκεια κυβερνητικής συνάντησης, ότι η Αρμενία καταδικάζει την εισβολή των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία.[34]
Αυστρία !Αυστρία - Ο αρχηγός του Αυστριακού Λαϊκού ΚόμματοςΣεμπάστιαν Κουρτς ανέφερε ότι «η Τουρκία είναι μία χώρα, όπου δεν υπάρχει ένα δημοκρατικό σύστημα, όπου καταπιέζονται οι αντιφρονούντες, όπου εκτοξεύονται ανοικτά απειλές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τώρα αυτή η χώρα εισβάλει στη Συρία και εμείς ως Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουμε ακόμη να διεξάγουμε ενταξιακές διαπραγματεύσεις μαζί της».[35][36]
Αυστραλία !Αυστραλία – Ο ΠρωθυπουργόςΣκοτ Μόρισον καταδίκασε την τουρκική εισβολή στη βορειοανατολική Συρία και τάχθηκε υπέρ της επιβολής οικονομικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Εξέφρασε ακόμη την ανησυχία του για την αναζωπύρωση τρομοκρατικών επιθέσεων από ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις, ως αποτέλεσμα των ενεργειών του τουρκικού κράτους.[37][38][39]
Αζερμπαϊτζάν !Αζερμπαϊτζάν – Το Υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του ανέφερε μεταξύ άλλων ότι: «Το Αζερμπαϊτζάν καταδικάζει σθεναρά όλες τις μορφές και εκδηλώσεις της τρομοκρατίας και υποστηρίζει τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για την καταπολέμησή της. Από αυτή την άποψη, είμαστε πεπεισμένοι ότι η επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης» από τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις θα χρησιμεύσει για την εξάλειψη των τρομοκρατικών κινδύνων, την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους, την επίλυση των ανθρωπιστικών προβλημάτων και την εξασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας, καθώς και της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας».[40][41]
Μπαχρέιν !Μπαχρέιν – Το Υπουργείο Εξωτερικών του Βασιλείου του Μπαχρέιν καταδίκασε έντονα τη στρατιωτική επίθεση της Τουρκίας σε περιοχές στα βορειοανατολικά της Συρίας.[42]
Βέλγιο !Βέλγιο – Η βελγική κυβέρνηση καταδίκασε την τουρκική στρατιωτική επιχείρηση και κάλεσε την Τουρκία να την σταματήσει αμέσως. Επιπλέον, πρόσθεσε ότι η τουρκική στρατιωτική επένβαση απειλεί την εύθραυστη πολιτική διαδικασία στη Συρία, καθώς και την περιφερειακή σταθερότητα.[43] Το Βέλγιο αποφάσισε αργότερα να εφαρμόσει εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας.[35]
Βουλγαρία !Βουλγαρία – Ο Πρωθυπουργός της ΒουλγαρίαςΜπόικο Μπορίσοφ αρχικά προέτρεψε τις Βρυξέλλες να σταματήσουν την κριτική τους κατά της Τουρκίας, προσθέτοντας ότι οι σχέσεις της Βουλγαρίας με την Τουρκία είναι σχέσεις καλής γειτονίας.[44][45] Λίγες ημέρες αργότερα, στις 15 Οκτωβρίου, η Βουλγαρία έγινε σκληρότερη, καταδικάζοντας την τουρκική επιχείρηση και υποστηρίζοντας ότι πρέπει να σταματήσει αμέσως.[46]
Καναδάς !Καναδάς – Στις 9 Οκτωβρίου 2019, η Καναδή Υπουργός ΕξωτερικώνΚρύστια Φρίλαντ δήλωσε στο twitter ότι ο Καναδάς καταδικάζει έντονα τη στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στη Συρία.[47] Λίγες μέρες αργότερα, ο Καναδάς ανακοίνωσε την προσωρινή αναστολή της χορήγησης στρατιωτικού υλικού προς την Τουρκία.[48]
Κίνα !Κίνα – Ο εκπρόσωπος τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας δήλωσε ότι η Κίνα σέβεται την «κυριαρχία, ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Συρίας» και προέτρεψε την Τουρκία να δείξει αυτοσυγκράτηση».[49]
Κούβα !Κούβα – Ο πρεσβευτής της Κούβας στη Δαμασκό καταδίκασε την τουρκική επίθεση, αναφέροντας ότι η χώρα του αντιτίθεται σε «κάθε επιθετικότητα που στοχεύει την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας».[50]
Κύπρος !Κύπρος – Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε ανακοίνωσή του στις 10 Οκτωβρίου 2019, ανέφερε, μεταξύ άλλων: «Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας καταδικάζει απερίφραστα τη νέα στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στη βορειο-ανατολική Συρία και καλεί την Τουρκία να τερματίσει άμεσα τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η τουρκική εισβολή παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο και τον Καταστατικό Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Παράλληλα, υποσκάπτει την επιτευχθείσα πρόοδο στην καταπολέμηση του Da’ esh και δημιουργεί τις συνθήκες για δυναμική επιστροφή των τζιχαντιστών στις επηρεαζόμενες περιοχές. Επίσης υπονομεύει την πολιτική διαδικασία προς επίλυση της μακροχρόνιας συριακής διένεξης, ύστερα από την ελπιδοφόρα εξέλιξη συμφωνίας για τη σύσταση της Συνταγματικής Επιτροπής».[51][52]
Τσεχία !Τσεχία – Ο Τσέχος Υπουργός Εξωτερικών Τόμας Πετρίτσεκ δήλωσε την αντίθεσή του στην τουρκική επιχείρηση και υποστήριξε ότι θα επιδεινώσει την κατάσταση των αμάχων και των προσφύγων.[53] Η Τσεχική Δημοκρατία προχώρησε αργότερα σε περιορισμούς εξαγωγών προς την Τουρκία, στους οποίους περιλαμβάνονται όλα τα στρατιωτικά προϊόντα.[54]
Ελλάδα !Ελλάδα – Ο Υπουργός ΕξωτερικώνΝίκος Δένδιας ανέφερε ότι η Τουρκία «κάνει πολύ μεγάλο λάθος, διαβάζει τον 21ο αιώνα με εγχειρίδιο ανάγνωσης του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Και καταλήγει σε λάθος συμπεράσματα και σε λάθος κινήσεις».[55][56] Επίσης, ο Έλληνας Περιφερειακός Συντονιστής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τη Συριακή Κρίση, Πάνος Μουμτζής, παρομοίασε την Ζώνη Ασφαλείας, που επιθυμεί να εγκαθιδρύσει στη βορειοανατολική Συρία η Τουρκία, με τη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα, προκαλώντας έντονη αντίδραση από την πλευρά της Τουρκίας.[57][58][59]
Ινδία !Ινδία – Η Ινδία καταδίκασε την Τουρκία για τη μονομερή στρατιωτική κίνησή της, ισχυριζόμενη ότι υπονoμεύει την περιφερειακή σταθερότητα και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η Ινδία κάλεσε επίσης την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση και να σεβαστεί την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας.[60]
Ιράν !Ιράν – Ο Υπουργός Εξωτερικών του ΙράνΜοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ εξέφρασε την αντίθεσή του στην εισβολή θεωρώντας ότι αποτελεί παραβίαση της κυριαρχίας της Συρίας.[61] Ωστόσο, όσον αφορά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συρία, ο Ζαρίφ ανέφερε ότι οι ΗΠΑ ήταν μια παράνομη δύναμη κατοχής στη Συρία και ανέφερε ότι το Ιράν είναι πρόθυμο να μεσολαβήσει για την κατάπαυση της κρίσης μεταξύ Συρίας και Τουρκίας.[62] Επιπλέον, ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου του Ιράν Αλί Λαριτζανί ακύρωσε το προγραμματισμένο ταξίδι του στην Τουρκία.[63]
Σαουδική Αραβία !Σαουδική Αραβία – Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας καταδίκασε τις ενέργειες της Τουρκίας, σε δήλωσή της, αναφέροντας ότι η επιχείρηση έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής.[64] Το Υπουργείο Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας ισχυρίστηκε, επίσης, ότι η επίθεση αποτελεί παραβίαση της ενότητας, της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας της Συρίας.[42]
Σλοβενία !Σλοβενία – Η Σλοβενία εξέφρασε τη βαθιά της ανησυχία και προέτρεψε την Τουρκία να διακόψει την επιχείρησή της και να αναζητήσει πολιτική λύση.[65]