Προεδρικό διάταγμα

Προεδρικό διάταγμα (συντομογραφία: ΠΔ) καλείται στην ελληνική έννομη τάξη το θέσπισμα που εκδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ως αρχηγό του κράτους. Γενικά, τα διατάγματα είναι πράξεις που εκδίδονται αποκλειστικά από τον ανώτατο άρχοντα του κράτους. Κατά τις περιόδους της βασιλείας στην Ελλάδα, ο εκάστοτε βασιλέας (ή ελλείψει αυτού, ο διορισμένος αντιβασιλέας) εξέδιδε τα αντίστοιχα βασιλικά διατάγματα.

Τα προεδρικά διατάγματα, όπως κάθε πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας, πρέπει να φέρουν προσυπογραφή του αρμοδίου υπουργού (η περισσοτέρων του ενός αρμοδίων υπουργών). Ο κανόνας της προσυπογραφής κάθε πράξεως του Προέδρου της Δημοκρατίας από μέλος της κυβερνήσεως συνέχεται με την αρχή του ανευθύνου του Προέδρου της Δημοκρατίας, σύμφωνα με την οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν φέρει ευθύνη για τις πράξεις του. Οι ελάχιστες περιπτώσεις προεδρικών διαταγμάτων που δεν απαιτείται να προσυπογραφούν από αρμόδιο υπουργό αφορούν ρυθμιστικά διατάγματα και απαριθμούνται περιοριστικώς στο Σύνταγμα.

Κατηγορίες ΠΔ

Τα προεδρικά διατάγματα διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

• στα κανονιστικά διατάγματα, τα οποία περιέχουν απρόσωπους κανόνες δικαίου και εκδίδονται ύστερα από ειδική ή γενική νομοθετική εξουσιοδότηση, που παρέχεται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από τους ισχύοντες νόμους,
• στα ατομικά διατάγματα, τα οποία περιέχουν εξατομικευμένους κανόνες δικαίου και εκδίδονται κατόπιν ισχύουσας κανονιστικής πράξης (π.χ. διορισμός προέδρου και μελών συσταθείσας επιτροπής, διορισμός ή παύση δημοσίων υπαλλήλων, μεταθέσεις και προαγωγές δικαστικών λειτουργών κ.ά.)
• στα εκτελεστικά διατάγματα, τα οποία εκδίδονται για την εκτέλεση νόμων, ρυθμίζοντας τις αναγκαίες λεπτομέρειες της εφαρμογής τους, όταν οι νόμοι αυτοί δεν περιέχουν ρητά νομοθετικές ρυθμίσεις ή εξουσιοδοτήσεις (οπότε η σχετική εξουσιοδότηση παρέχεται απευθείας από το Σύνταγμα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας),
• στα ρυθμιστικά διατάγματα, τα οποία εκδίδονται στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας ως ρυθμιστή του πολιτεύματος (προεδρικό διάταγμα διάλυσης της Βουλής, διορισμού κυβερνήσεως κ.λπ.)
• στα οργανωτικά διατάγματα (παρωχημένα/ιστορικά), τα οποία ρύθμιζαν θέματα σχετικά με την εσωτερική αποκλειστικά διάρθρωση και λειτουργία των κρατικών υπηρεσιών και των δημόσιων οργανισμών (χωρίς υπουργική προσυπογραφή και ύστερα από γνωμοδότηση ανώτατου συμβουλίου αποτελούμενου εν μέρει από δικαστικούς λειτουργούς) και καταργήθηκαν με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1986^[1] και
• στα νομοθετικά διατάγματα (παρωχημένα/ιστορικά), τα οποία ρύθμιζαν:
  • είτε συγκεκριμένα ζητήματα, κατόπιν γενικής εξουσιοδότησης προς τον Αρχηγό του κράτους και με προσυπογραφή του Υπουργικού Συμβουλίου, που παρεχόταν από ειδικό νόμο ψηφιζόμενο από την Ολομέλεια της Βουλής, ο οποίος χάρασσε τις γενικές νομοθετικές κατευθύνσεις και τα χρονικά όρια της εξουσιοδότησης (σήμερα έχουν αντικατασταθεί από τα κανονιστικά διατάγματα γενικής νομοθετικής εξουσιοδότησης, που προβλέπει το ισχύον Σύνταγμα)^[2]
  • είτε εξαιρετικά επείγοντα και απρόβλεπτα ζητήματα, που έχρηζαν αναγκαίας νομοθετικής διευθέτησης, ύστερα από πρόταση και προσυπογραφή του Υπουργικού Συμβουλίου και χωρίς την πρότερη έγκριση της Βουλής (αντικαταστάθηκαν από τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, που προβλέπει το ισχύον Σύνταγμα).^[3]

Αν και σήμερα δεν προβλέπεται η έκδοσή τους, εν τούτοις έχουν διατηρηθεί στην ελληνική έννομη τάξη, όσα νομοθετικά διατάγματα δεν αντίκεινται στις διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος (Άρθρο 111, παρ. 1).^[4] Τα νομοθετικά διατάγματα έχουν ισχύ τυπικού νόμου και εκδίδονταν κατά κανόνα σε ανώμαλες ή μεταβατικές πολιτειακές καταστάσεις του κράτους ή κατ' εξαίρεση και κατά πρόβλεψη του Συντάγματος, όταν τα νομοθετικά σώματα απουσίαζαν ή δεν ήταν σε σύνοδο.^[5][4]

Δείτε επίσης

• Νομοπαραγωγική διαδικασία
• Νομοθετικό διάταγμα

Παραπομπές

1. βλ. άρθρο 43 παρ.3 του Συντάγματος, όπως δημοσιεύθηκε αρχικά το 1975.
2. βλ. 43§4 του ισχύοντος Συντάγματος
3. βλ. 44§1 του ισχύοντος Συντάγματος
4. Παπαδοπούλου, Τ. 2015. Το Σύνταγμα ως μήτρα της έννομης τάξης. [Κεφάλαιο Συγγράμματος]. Στο Παπαδοπούλου, Τ. 2015. Συνταγματικό δίκαιο. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. κεφ 3.
5. ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ - ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, σελ. 442