Πολωνο-Σοβιετικός Πόλεμος

Πολωνο-μπολσεβίκικος πόλεμος, σε ατμόσφαιρα ρωσικής, κομμουνιστικής προπαγάνδας.

...και στα μάτια των Πολωνών.

Ο Πολωνο–Σοβιετικός Πόλεμος^[1] (14 Φεβρουαρίου 1919 – Σεπτέμβριος 1921) ήταν μία ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας, την Ουκρανική Λαϊκή Δημοκρατία, τη Σοβιετική Ρωσία και τη Σοβιετική Ουκρανία για τον έλεγχο μια περιοχής ίσης με τη σημερινή Ουκρανία και τμήματα της σημερινής Λευκορωσίας. Ο πόλεμος διεξαγόταν στα εδάφη του πρώην πολωνικού-λιθουανικου-ρουθηνικού κράτους, σε μορφή κοινοπολιτείας, στα σύνορα σημερινής Πολωνίας, Λιθουανίας, Λευκορωσίας και Ουκρανίας, το οποίο οι Ρώσοι, οι Πρώσσοι και οι Αυστριακοί κατέστρεψαν και κατάκτησαν στα τέλη του 18ου αιώνα, το 1795.

Αν και ενωμένοι υπό κομμουνιστική ηγεσία, η Σοβιετική Ρωσία και η Σοβιετική Ουκρανία ήταν θεωρητικά δύο ξεχωριστές ανεξάρτητες οντότητες, διότι οι Σοβιετικές δημοκρατίες δεν είχαν σχηματίσει τη Σοβιετική Ένωση πριν το 1922.

Η επίσημη θέση σήμερα για τα αίτια του πολέμου είναι ότι ο αρχηγός του κράτους της Πολωνίας, Γιόζεφ Πιλσούντσκι, θεώρησε ότι ήταν η σωστή στιγμή για τη θέσπιση των συνόρων στα ανατολικά, όσο αυτό θα ήταν εφικτό, αποβλέποντας στο σχηματισμό μιας ομοσπονδίας της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, από τη Βαλτική μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, υπό Πολωνική ηγεσία, ως ανάχωμα απέναντι στην επανεμφάνιση του γερμανικού και ρωσικού Ιμπεριαλισμού.^[2] Και στην περίπτωση αποτυχίας αυτής ιδέας, τουλάχιστον όσο το θα ήταν εφικτό πλησίον των παλιών Πολωνικών συνόρων. Η Γερμανία μόλις είχε βγει ηττημένη και παραπαίουσα κοινωνικοοικονομικά από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ η Ρωσία βρισκόταν στο αποκορύφωμα του εμφυλίου πολέμου μεταξύ μπολσεβίκων και λευκών, στην οποία οι Πολωνοί δεν ήθελαν να πάρουν μέρος, παρά των στενών επαφών με λευκό στρατηγό Αντόν Ντενίκιν. Έτσι, αληθεύει η εκδοχή ότι η Πολωνία βρήκε την ευκαιρία με τον Ρωσικό εμφύλιο πόλεμο να επιτεθεί στη Ρωσία, αμέσως μετά το τέλος του, για λόγους Πολωνικού Ιριδιντισμού.^[3]

Όσων αφορά τους Ρώσους, με τα λόγια ιδίου του Λένιν, ο πόλεμος αυτός είχε ως σκοπό την εξαγωγή μπολσεβικής επανάστασης, προς τη Δύση^[4]

"... Κατά τη γνώμη μας, κάπου κοντά στη Βαρσοβία βρίσκεται όχι [απλά] ένα κέντρο της αστικής πολωνικής κυβέρνησης και δημοκρατίας του κεφαλαίου, μα ένα κέντρο όλου του σημερινού ιμπεριαλιστικού συστήματος. Και οι περιστάσεις μας αφήνουν να κλονίσουμε αυτό το σύστημα και να ασκήσουμε την πολιτική μας όχι [μόνο] στην Πολωνία, μα [και] στη Γερμανία και Αγγλία. Και έτσι δημιουργήσαμε στη Γερμανία και Αγγλία ένα απολύτως καινούργιο κομμάτι της προλεταριακής επανάστασης, που καταπολεμά τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό... “

Από το 1919, οι πολωνικές δυνάμεις είχαν πάρει τον έλεγχο της σημερινής δυτικής Ουκρανίας (ουκρ.: Δυτική Ουκρανία, πολ.: Ανατολική Μαλοπόλσκα^[5], έχοντας βγει νικητές από τον Πολωνο–Ουκρανικό Πόλεμο. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Δυτικής Ουκρανίας, με επικεφαλής τον Yevhen Petrushevych, είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα ουκρανικό κράτος σε εδάφη διεκδικούμενα και από τη Πολωνία. Την ίδια στιγμή, στο ρωσικό τμήμα της Ουκρανίας, προσπάθησε ο Symon Petliura να υπερασπιστεί και να ενισχύσει την Ουκρανική Λαϊκή Δημοκρατία. Όμως, οι μπολσεβίκοι άρχισαν να έχουν το πάνω χέρι στο Ρωσικό εμφύλιο πόλεμο, και να προελαύνουν δυτικά προς τα επίμαχα ουκρανικά εδάφη, και ο Petliura υποχώρησε στη Podolia. Στα τέλη του 1919, η γραμμή του μετώπου για τους Ρώσους ήταν πλέον σαφής, και Petliura αποφάσισε να συμμαχήσει με τον Piłsudski, με σκοπό τη δημιουργία ενός ουκρανικού, ανεξάρτητου, συμμαχικού κράτους. Η πολωνική επίθεση τον Απρίλιο του 1920 αντιμετωπίστηκε από τον Κόκκινο Στρατό επιτυχώς, εξαναγκάζοντας τους Πολωνούς και Ουκρανούς σε υποχώρηση μέχρι τη Βαρσοβία. Στον απόηχο της πολωνικής, απροσδόκητης, συντριπτικής νίκης στη Μάχη της Βαρσοβίας (13–25 Αυγούστου 1920) και έπειτα πολωνικής προέλασης προς ανατολάς, οι Σοβιετικοί επεδίωξαν ειρήνη και ο πόλεμος τελείωσε με κατάπαυση του πυρός τον Οκτώβριο του 1920.^[2]

Η επίσημη συνθήκη ειρήνης, η Ειρήνη της Ρίγας, υπογράφηκε στις 18 Μαρτίου 1921, διαιρώντας τις επίμαχες περιοχές μεταξύ της Πολωνίας και της Σοβιετικής Ρωσίας, με απόκλιση ουκρανικής πλευράς. Ο πόλεμος καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τα Σοβιετικο–Πολωνικά σύνορα, ακόμα και τα Πολωνό-Τσέχικα σύνορα, για την περίοδο μεταξύ των Παγκοσμίων Πολέμων. Πολύ από το έδαφος που πήρε η Πολωνία με τη Συνθήκη της Ρίγα έγινε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν επαναχαράκθηκαν τα ανατολικά σύνορα της Πολωνίας από του Συμμάχους σύμφωνα με τη Γραμμή Κέρζον του 1920.

Στη διάρκεια του πολωνό-ρωσικού πολέμου, την ευκαιρία της βρήκε η νεοσύστατη Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας, καταλαμβάνοντας, με 7-ήμερες μάχες και ανακωχή, την κυρίως πολωνόγλωσση, βαριά βιομηχανική περιοχή της Σιλεσίας του Τσέσυν (Śląsk Cieszyński, Těšínské Slezsko, Teschener Schlesien). Και επομένως εκβιάζοντας τις πολωνικές αρχές για αναγνώριση τέτοιας αλλαγής συνόρων. Την οποία με παρόμοιο εκβιασμό και υποχώρηση άλλης χώρας, ανακατέλαβαν oi Πολωνοί, το 1938, προλαβαίνοντας έτσι και τη γερμανική στρατιωτική επέμβαση και κατοχή. Το 1945, με απόφαση των υπερδυνάμεων, το περισσότερο μέρος αυτής πέρασε ξανά στην Τσεχοσλοβακία, ενώ η Πολωνία κατέλαβε ένα μέρος εδάφους της πρώην χιτλερικής Γερμανίας. Όπου και μεταφέρθηκε ο περισσότερος πολωνικός πληθυσμός της ΕΣΣΔ, δηλαδή της σημερινής Ουκρανίας, Λευκορωσίας και Λιθουανίας.

Εν διάρκεια του πολωνό-ρωσικού πολέμου, στο πλευρό των Πολωνών στάθηκε Ουγγαρία, στέλνοντας πολεμικά εφόδια και προσφέροντας ετοιμότητα αποστολής ιππικού. Και την πιο δύσκολη για Πολωνούς περίοδο, το Ιούλιο του 1920, ο Ούγγρος υπουργός άμυνας, ο István Sréter, διέταξε "Να σταλθούν στην Πολωνία όλα τα αποθέματα πυρομαχικών από τις αποθήκες Ουγγρικού Στρατού, αμέσως"^[6].

• 
  του 18ο αιώνα
• 
  "ανύπαρκτη" Πολωνία του 19ου αιώνα
• 
  Μάρτιος 1919
• 
  Δεκέμβριος 1919
• 
  Ιούνιος 1920
• 
  Αύγουστος 1920
• 
  τα οριστικά σύνορα, από το 1922.
• 
  Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο "μη Επίθεσης" 23.08.1939

Εθνική σύσταση του πολωνικού κράτους, μετά το πολωνο-ρωσικό πόλεμο (1921)^[7][8]

Σύνολο	Πολωνοί	Ουκρανοί[9]	Εβραίοι	Λευκορώσοι	Γερμανοί	Λιθουανοί	Ρώσοι	Ντόποι	Τσέχοι	άλλοι	χωρίς προσδιορισμό
25 694 700	17 789 287	3 898 428	2 048 878	1 035 693	769 392	24 044	48 920	38 943	30 628	9856	631
100%	69,23%	15,17%	7,97%	4,03%	2,99%	0,09%	0,19%	0,15%	0,12%	0,04%	~0,002%

Πηγές - Παραπομπές

1. Other names: Polish: Wojna polsko-bolszewicka, wojna polsko-sowiecka, wojna polsko-rosyjska 1919–1921, wojna polsko-radziecka (Polish–Bolshevik War, Polish–Soviet War, Polish–Russian War 1919–1921) Russian: Советско-польская война (Sovetsko-polskaya voyna, Soviet-Polish War), Польский фронт (Polsky front, Polish Front)
2. Davies Norman (1972). White Eagle, Red Star: The Polish-Soviet War, 1919-20. Macdonald and Co.
3. Michael Jabara Carley (2014). Silent Conflict: A Hidden History of Early Soviet-Western Relations. Rowman & Littlefield
4. Richard Pipes, Russia Under the Bolshevik Regime: 1919-1924 (1993), pl: "Rosja bolszewików", Warszawa 2005, σελίδα 192–193.
5. Me πληθυσμιακή σύνθεση της Δυτικής Ουκρανίας - Ανατολικής Μαλοπόλσκα, to 1921: Ουκρανοί: 2 630 634, Πολωνοί: 2 479 565, Εβραίοι 351 165, Γερμανοί: 30 518. Πηγή: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921, zeszyty: Województwo lwowskie (tabela wojewódzka, s. VIII-IX.), Województwo tarnopolskie (tabela wojewódzka, s. VIII), Województwo stanisławowskie (tabela wojewódzka, s. VIII.), Warszawa 1924, wyd. Główny Urząd Statystyczny)
6. Puls Biznesu, περιγραφή ιστορικού βιβλίου του Endre László Varga, εκδώσεις Ανώτατης Διεύθυνσης Κρατικών Αρχαίων
7. με πηγές: [1]
8. Χάρτης γλωσσών, στην ιστοσελίδα πολωνικού Υπουργείου Παιδείας
9. Μαζί με τους Ρουθηνούς.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Polish-Soviet War στο Wikimedia Commons