PROFILBARU.COM

Τα εθνωνύμια για τους Πολωνούς (πρόσωπα)^[1] και την Πολωνία (η χώρα τους)^[2] περιλαμβάνουν ενδώνυμα (τον τρόπο με τον οποίο ο πολωνικός λαός αναφέρεται στον εαυτό τους και τη χώρα τους) και εξώνυμα (τον τρόπο με τον οποίο άλλοι λαοί αναφέρονται στους Πολωνούς και τη χώρα τους). Τα ενδώνυμα και τα περισσότερα εξώνυμα για τους Πολωνούς και την Πολωνία συνδέονται συνήθως με την προέλευση από το όνομα της λεχιτικής φυλής των Δυτικών Πολάνων (Polanie), που αναφέρεται επίσης από ορισμένες πηγές ότι υπήρξε η ένωση σε ορισμένες γλώσσες για την προέλευση των εξωνύμων για την Πολωνία από την ονομασία μιας άλλης φυλής, των Λένδιων (Lędzianie).

Ενδώνυμα

Οι πολωνικές λέξεις για τον Πολωνό είναι Polak (Πόλακ, αρσενικό) και Polka (Πόλκα, θηλυκό), με το Polki (Πόλκι) να είναι ο πληθυντικός για δύο ή περισσότερες γυναίκες και Polacy (Πολάτσι) να είναι ο πληθυντικός για τους υπόλοιπους. Το επίθετο «πολωνικό» μεταφράζεται στα πολωνικά ως polski (πόλσκι, αρσενικό), polska (πόλσκα, θηλυκό) και polskie (πόλσκιε, ουδέτερο). Το κοινό πολωνικό όνομα για την Πολωνία είναι Polska (Πόλσκα). Η τελευταία λέξη είναι μια μορφή επιθέτου που έχει εξελιχθεί ως ουσιαστικό, όπου πιθανότατα προέρχεται από τη φράση ziemia polska, που σημαίνει «πολωνική γη».

Rzeczpospolita

Το πλήρες επίσημο όνομα του πολωνικού κράτους είναι Rzeczpospolita Polska (Ζετσποσπόλιτα Πόλσκα) που μεταφράζεται σε «Δημοκρατία της Πολωνίας». Η λέξη rzeczpospolita χρησιμοποιείται στην Πολωνία τουλάχιστον από τον 16ο αιώνα και αρχικά ήταν ένας γενικός όρος για να δηλώσει οποιοδήποτε κράτος με μια δημοκρατική ή παρόμοια μορφή διακυβέρνησης. Σήμερα, ωστόσο, η λέξη χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για αναφορά στο πολωνικό κράτος. Οποιαδήποτε άλλη δημοκρατία αναφέρεται ως republika στα σύγχρονα πολωνικά.

Γλωσσικές ρίζες

Εικάζεται συχνά ότι όλα τα παραπάνω ονόματα προέρχονται από το όνομα των Πολάνων (Polanie), μιας δυτικής σλαβικής φυλής που κατοίκησε στα εδάφη της σημερινής Πολωνίας τον 9ο-10ο αιώνα. Η προέλευση του ονόματος Polanie θεωρείται ότι κατάγεται τελικά από τα πρωτοσλαβικά. Μπορεί να προέρχεται από τη λέξη pole, πολωνικά για το «χωράφι».^[3]

Πολλές αρχαίες φυλές στην Ευρώπη παρήγαγαν τα ονόματά τους από τη φύση της γης που κατοικούσαν. Ο Τζερβέις του Τίλμπουρι έγραψε στο Otia imperialia («Αναψυχή για τον αυτοκράτορα», 1211): Inter Alpes Huniae et Oceanum est Polonia, sic dicta in eorum idiomate quasi Campania (μετάφραση: «Ανάμεσα στα Καρπάθια Όρη και τον Ωκεανό εκεί είναι η Πολωνία, έτσι ονομάζεται "Εξοχή" στο ιδίωμα τους.»). Οι Πολάνοι μπορεί να είχαν χρησιμοποιήσει το Polska για να περιγράψουν τη δική τους περιοχή στη λεκάνη του ποταμού Βάρτα. Κατά τη διάρκεια του 10ου αιώνα, κατάφεραν να υποτάξουν και να ενώσουν τις σλαβικές φυλές μεταξύ των ποταμών Όντερ και Μπουγκ σε ένα ενιαίο φεουδαρχικό κράτος και στις αρχές του 11ου αιώνα, το όνομα Polska επεκτάθηκε σε ολόκληρη την εθνικά πολωνική επικράτεια. Τα εδάφη που αρχικά κατοικήθηκαν από τους Πολάνους έγιναν γνωστά ως Staropolska, ή «Παλαιά Πολωνία», και αργότερα ως Wielkopolska, ή «Μεγάλη Πολωνία», ενώ τα εδάφη που κατέκτησαν προς το τέλος του 10ου αιώνα, σπίτι των Βιστούλων (Wiślanie) και των Λένδιων, έγιναν γνωστά ως Małopolska, ή «Μικρά Πολωνία».

Στην πολωνική λογοτεχνία, η Πολωνία μερικές φορές αναφέρεται ως Λεχία, προερχόμενη από τον Lech (Λεχ), τον θρυλικό ιδρυτή της Πολωνίας. Τον 17ο-18ο αιώνα, το Sarmaci («Σαρμάτες») ήταν ένα δημοφιλές όνομα με το οποίο οι Πολωνοί ευγενείς αναφέρονταν στον εαυτό τους (βλ. Σαρματισμός).

«Πολωνία» σε ευρωπαϊκές λογοτεχνικές πηγές

Η πιο πρώιμη καταγεγραμμένη αναφορά για την «Πολωνία» βρίσκεται σε ένα λατινικό κείμενο που γράφτηκε το 1003 μ.Χ. και είχε τον τίτλο «Annales Hildesheimenses»: «Heinricus Berthaldi comitis filius, et Bruno frater regis, et ambo Bolizavones, Polianicus vide licet ac Boemicus, a rege infideliter maiestatis rei deficient». Σε μετάφραση: Ο Ερρίκος, γιος του Μπέρτολντ, και ο Μπρούνο, αδελφός του βασιλιά, και οι Μπολεσλάβοι, Πολωνοί και Τσέχοι, άφησαν τον κύκλο των φίλων του αυτοκράτορα.^[4]

Εξώνυμα

Οι παραλλαγές του ενδώνυμου ονόματος Polska έγιναν εξώνυμα σε άλλες γλώσσες.

Σε σλαβικές γλώσσες

Εξώνυμα για την Πολωνία σε σλαβικές γλώσσες. Οι δυτικές σλαβικές γλώσσες, όπως η τσεχική και η σλοβακική, έχουν ιδιαίτερη ομοιότητα με το πολωνικό ενδώνυμο:

Κασουβικά: Pòlskô
Τσεχικά: Polsko
Σλοβακικά: Poľsko
Σερβοκροατικά: Пољска/Poljska
Σλοβενικά: Poljska
Λευκορωσικά: Польшча, Pol'shcha
Ουκρανικά: Польща, Pol'shcha
Ρωσικά: Польша, Pol'sha
Βουλγαρικά: Полша, Polsha
Σλαβομακεδονικά: Полска, Polska

Στις ρομανικές γλώσσες

Στα λατινικά, η οποία ήταν η κύρια γραπτή γλώσσα του Μεσαίωνα, το εξώνυμο για την Πολωνία έγινε Polonia. Αργότερα έγινε η βάση για το όνομα της Πολωνίας σε όλες τις ρομανικές γλώσσες:

Καταλανικά: Polònia
Οξιτανικά: Polonha
Γαλλικά: Pologne
Ιταλικά, γαλικιανά, ρουμανικά, ισπανικά: Polonia
Πορτογαλικά: Polónia (ευρωπαϊκά) / Polônia (βραζιλιάνικα)

Πολλές άλλες γλώσσες (π.χ. αλβανικά: Polonia, ελληνικά: Πολωνία και μαλτέζικα: Polonja) χρησιμοποιούν μια παραλλαγή του λατινικού ονόματος.

Σε γερμανικές γλώσσες

Οι Γερμανοί, οι δυτικοί γείτονες της Πολωνίας, την ονόμασαν Polen (Πόλεν). Άλλες γερμανικές γλώσσες χρησιμοποιούν σχετικά εξώνυμα:

Ολλανδικά, δανικά, σουηδικά, νορβηγικά: Polen
Αγγλικά: Poland
Ισλανδικά, φεροϊκά: Pólland
Γίντις: פױלן, Poyln

Οι μη γερμανικές γλώσσες που δανείστηκαν τη λέξη τους για την Πολωνία από τα γερμανικά περιλαμβάνουν:

Αραβικά: بولندا , Bolánda
Εβραϊκά: פּוֹלִין‎, Polin (παλαιά προφορά: Polin και Polánia)
Ινδονησιακά: Polandia
Ιρλανδικά: An Pholainn
Ιαπωνικά: ポーランド, Pōrando
Κινέζικα: 波兰 (απλοποιημένα) ή 波蘭 (παραδοσιακά), Bōlán
Κορεάτικα στη Νότια Κορέα 폴란드, Pollandeu
Βιετναμικά: Ba Lan

Άλλες γλώσσες

Οι Λένδιοι, μια πρωτοπολωνική φυλή που ζούσε γύρω από τη συμβολή των ποταμών Βιστούλα και Σαν (νοτιοανατολική Πολωνία), έχουν συχνά παραπλανητικά συσχετιστεί ως η πηγή ενός άλλου εξωνύμου, του Lechia (Λεχία). Το όνομα της φυλής πιθανότατα προέρχεται από την πρωτοπολωνική λέξη lęda, ή «καμένη γη». Το όνομά τους δανείστηκε για να αναφέρεται στην Πολωνία κυρίως από λαούς που ζούσαν ανατολικά ή νότια της Πολωνίας:

Το лях (lyakh) χρησιμοποιείται σε ανατολικές σλαβικές γλώσσες. Εμφανίζεται επίσης στην πολωνική λογοτεχνία ως Lachy, συνώνυμο των «Πολωνών» και της «Πολωνίας» που χρησιμοποιούν οι ανατολικοί σλαβικοί χαρακτήρες. Το Podlasie (Ποντλάχια), μια πολωνική περιοχή στα σύνορα με τη Λευκορωσία, προέρχεται από την ίδια ρίζα. Το Lachy Sądeckie (Λάχι Σοντέτσκιε) είναι το όνομα μιας μικρής πολιτιστικής ομάδας γύρω από το Νόβι Σοντς στη νότια Ελάσσον Πολωνία.
Λιθουανικά: Lenkija
Ουγγρικά: Lengyelország
Περσικά: لهستان, Lahestan. Η λέξη συνδυάζει το Lah με ένα κοινό περσικό επίθημα, το -σταν, που σημαίνει «Η γη του».
Τουρκικά: Lehistan. Τώρα θεωρείται παρωχημένο και έχει αντικατασταθεί από το Polonya.
Αρμενικά: Լեհաստան, Lehastan. Δανεισμένη επίσης από τα περσικά.

Δείτε επίσης

Τσίβιτας Σκινέσγκε (πρώτο καταγεγραμμένο όνομα της Πολωνίας)
Ενδώνυμο - εξώνυμο
Λεχία
Πολωνικά ονόματα
Πολωνικές φυλές
Λαϊκή Πολωνία

Παραπομπές

↑ Polani του Γιοχάνες Καναπάριους, Vita sancti Adalberti episcopi Pragensis, ή Η ζωή του Αγίου Αδαλβέρτου της Πράγας, 999.
↑ Polenia του Τίτμαρ του Μέρζεμπουργκ Χρονικό, 1002. (γερμανικά: Polen)
↑ "fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] Ένα λεξικό των αγγλοσαξονικών γλωσσών. Τζόζεφ Μπόσγουορθ. S.275.; planus, plain, flat; από το ινδοευρωπαϊκό pele, flat, to spread, επίσης η ρίζα των λέξεων όπως plan, floor και field. [in:] Τζον Χέιντουκ. Soundings. 1993. σελ. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. σελ. 82
↑ Γ.K. Βαλκόφσκι (tr.) (2013), Vvitichindus, Res gestae Saxonicae. Annales Corbeienses. Annales Hildesheimenses, Μπίντγκοστς, ISBN 978-83-930932-9-8