Μεσολιθική Ελλάδα

Με τον όρο μεσολιθική Ελλάδα εννοούμε τη μεσολιθική περίοδο για την Ελλάδα, όπως αυτή προκύπτει από την επιστημονική μελέτη και ανάλυση των ευρημάτων των ερευνών αυτής περιόδου, που είναι εντοπισμένες στον ελληνικό γεωγραφικό χώρο. Σημειώνεται ότι η μεσολιθική περίοδος (περίπου 10000-6000 π.Χ.) είναι η ενδιάμεση ανάμεσα στην παλαιολιθική (περίπου 40000-10000 π.Χ. για την Ελλάδα), και τη νεολιθική περίοδο (περίπου 6000-2600 π.Χ. για την Ελλάδα), και δεν πρέπει να συγχέεται με τη μέση παλαιολιθική ή τη μέση νεολιθική περίοδο.

Ιστορικό των ερευνών

Για πολύ καιρό υπήρχαν επιφυλάξεις και αμφιβολίες για το κατά πόσο ο ελληνικός γεωγραφικός χώρος ήταν κατοικημένος κατά τη μεσολιθική περίοδο, που βασίζονταν στην απουσία αρχαιολογικών μαρτυριών για αυτήν την περίοδο. Είχε διατυπωθεί, δηλαδή, η άποψη ότι υπήρχε κενό ανάμεσα στην παλαιολιθική κατοίκηση της Ελλάδας, που είχε τεκμηριωθεί με έρευνες από τη δεκαετία του 1960 και μετά, και τη νεολιθική κατοίκηση, που ήταν γνωστή και πλούσια τεκμηριωμένη, ήδη από τις αρχές του αιώνα. Την έναρξη του νεολιθικού πολιτισμού εξηγούσαν με αθρόες μετακινήσεις πληθυσμών από τα ανατολικά, όπου είχαν ήδη αναπτυχθεί νεολιθικοί πολιτισμοί, και εγκατάστασή τους στην Ελλάδα, που παρουσιάζονταν σαν έρημη χώρα.

Οι επιφυλάξεις και οι αμφιβολίες διαλύθηκαν μετά τη δημοσίευση (1981 και μετά) των αποτελεσμάτων των ανασκαφών για το σπήλαιο Φράγχθι της Αργολίδας. Τα ευρήματα από αυτήν την αρχαιολογική θέση, μαρτυρούν τη συνεχή (εποχιακή) κατοίκησή της από το 20000 π.Χ. μέχρι και τη νεολιθική εποχή.

Η έρευνα της μεσολιθικής εποχής για τον ελληνικό χώρο δεν γίνεται μέχρι τώρα συστηματικά και είναι ακόμα στα πρώτα της βήματα.

Αρχαιολογικές θέσεις

Ελάχιστες είναι οι γνωστές θέσεις της μεσολιθικής περιόδου. Τα ευρήματα είναι, όπως και για την παλαιολιθική εποχή, εργαλεία λίθινα ή από πυριτόλιθο, όπλα, μικρόλιθοι, λεπίδες και όστρεα. Σημαντικές μεσολιθικές θέσεις μπορούν να θεωρηθούν το:

• σπήλαιο Φράγχθι Αργολίδας, που ανασκάφτηκε από Αμερικανούς αρχαιολόγους (1967-1976)

και οι υπαίθριοι οικισμοί:

• Σιδάρι στην Κέρκυρα.
• μαγούλα Σαμάρι μέσα στην αποξηραμένη λίμνη Βοιβηίδα-Κάρλα στη Μαγνησία

Συμπεράσματα

Η έναρξη της μεσολιθικής εποχής, που τοποθετείται χρονικά στο 10000 π.Χ., σηματοδοτεί και τη μετάβαση από τη γεωλογική περίοδο του Πλειστοκαίνου, στη γεωλογική περίοδο του Ολοκαίνου. Η γεωλογική αυτή μεταβολή δεν συνέβη για τη Ελλάδα τόσο απότομα, ούτε συνοδεύτηκε από καταστροφές στο γεωφυσικό περιβάλλον όπως αλλού, με αποτέλεσμα και οι πολιτιστικές μεταβολές από τη νεότερη παλαιολιθική στη μεσολιθική εποχή, να είναι λιγότερο έντονες και άρα και λιγότερο αναγνωρίσιμες.

Η κατοίκηση του ελληνικού χώρου, που μαρτυρείται ήδη από την παλαιολιθική εποχή, έχει τεκμηριωθεί ότι συνεχίζεται κανονικά και κατά τη μεσολιθική περίοδο. Δεν υπάρχουν μόνιμες εγκαταστάσεις και ο πληθυσμός αποτελείται από εποχιακά μετακινούμενους κυνηγούς και τροφοσυλλέκτες.

Τα ευρήματα από το σπήλαιο Φράγχθι δείχνουν ότι το ψάρεμα παίζει σημαντικό ρόλο για τη διατροφή, μαζί με τη συλλογή άγριων καρπών και το κυνήγι. Η παρουσία οψιανού από τη Μήλο στα ευρήματα, αποδεικνύει την ύπαρξη ναυτιλίας ήδη από την 11η χιλιετηρίδα π.Χ. και έξοδο του πληθυσμού της περιοχής προς το Αιγαίο. Τέλος, η μαρτυρούμενη συνεχής κατοίκηση του σπηλαίου από την παλαιολιθική μέχρι τη νεολιθική περίοδο, επιτρέπει την εικασία ότι τουλάχιστον ένα μέρος από τον παλαιολιθικό πληθυσμό του ελληνικού χώρου επιβίωσε μέχρι και τη νεολιθική περίοδο.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/ml/housing/index.html

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Συριόπουλου Κωνσταντίνου Θ., Η προϊστορική κατοίκησις της Ελλάδος και η γέννεσις του Ελληνικού έθνους, [Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις αρχαιολογικής εταιρείας, αριθμ. 139], Αθήνα, τ. Α', 1994, τ. Β', 1995, ISBN 960-7036-42-5
• Treuil R., Darque P., Poursat J.-Cl., Touchais G., Οι πολιτισμοί του Αιγαίου , εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1996, ISBN 960-354-023-4
• Θεοχάρη Δημητρίου Ρ., Νεολιθικός Πολιτισμός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Β'εκδ., Αθήνα, 1989