Σπούδασε λογιστική, αλλά έως τον θάνατό του σε ηλικία 24½ ετών είχε αφιερωθεί στον αθλητισμό.
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκε στην Πύλο της Μεσσηνίας την 30η Οκτωβρίου 1888 σε αριστοκρατική και ευκατάστατη οικογένεια. Ο πατέρας του γιατρός Ηρακλής (1852–1919), διετέλεσε δήμαρχος από νεότατη ηλικία στην ευρύτερη περιοχή Πύλου επί σειρά ετών (1879 με 1895) και προξενικός πράκτορας της Γαλλίας στην πόλη,[2] η δε μητέρα Μαριγώ ανήκε στο γνωστό τοπικό γένος των Καλογερόπουλων (αδελφή του Δημητρίου, βουλευτή, νομάρχη και Έλληνα πρόξενου στην Τύνιδα). Ο Κωστής ήταν ο μεσαίος αδελφός της μεγαλύτερης Ελένης και του Σταύρου (Λούλη), ο οποίος παραιτούμενος από πρωτοδίκης υπήρξε μεταξύ όσων το 1930 ίδρυσαν το αριστερού προσανατολισμού Αγροτικόν Κόμμα Ελλάδος (αρχικά υπό τον Ι. Σοφιανόπουλο) και βουλευτής μετά τις εκλογές του 1932 και 1933.[3]
Ευρύτερη οικογένεια
Τόπος καταγωγής τους φέρεται η γειτονική Μεθώνη,[4] ενώ κλάδος συγγενών στην Πάτρα (ασχολούμενων παλαιότερα με το εμπόριο σταφίδας) καταγράφεται να έλκει τη δική του από τη Ζάκυνθο.[5]
Ο προπάππους του Νικόλαος Τζικλητήρας (17;;–1840) εγκατέλειψε το ναυτικό επάγγελμα του υπεύθυνου φορτίων (σουπερκάργκο) το 1814, για να παραμείνει –ως δάσκαλος ελληνικών ανάμεσα σε άλλα– στη Βοστόνη όπου και παντρεύτηκε Γαλλίδα. Σύντομα από το θάνατό της και όντας μέλος της Φιλικής Εταιρείας τον ενημέρωσε για την επικείμενη Ελληνική επανάσταση, εκποίησε την περιουσία τους ώστε το 1821 να επαναπατριστεί με το γιο –επίσης– Νικόλαο και τη νεότερη κόρη, η οποία απεβίωσε εν πλω. Υπηρέτησε σε τέσσερα σημεία της Πελοποννήσου από διοικητικές και στρατιωτικές θέσεις (γενικός γραμματέας, λιμενάρχης, αστυνόμος), πριν αναλάβει το 1825 στην Ύδρα καθήκοντα αρχιγραμματέα της Β' Μοίρας του ελληνικού στόλου υπό το Γ. Σαχτούρη και δίπλα του μετάσχει με τη ναυαρχίδα "Αθηνά" σε πολεμικές επιχειρήσεις. Το 1827 τοποθετήθηκε, με πρόταση του τελευταίου, επιστάτης και αρχιφροντιστής στην Αίγινα"δια την διανομήν της λείας πολέμου [...] εις τας διαφόρους μονάδας" και αργότερα διορίστηκε ειρηνοδίκης Νεοκάστρου (Νιόκαστρο, αλλιώς η Πύλος) έως σχεδόν το τέλος της ζωής του.[6] Ασαφή είναι ο χρόνος ή τα αίτια καθιέρωσης του Τσικλητήρας,[7] μορφή που και αυτή ανάγει στο λαϊκό όνομα του πουλιού δρυοκολάπτης (τσικλητάρα).[8] Πάντως, ο ολυμπιονίκης διέθετε ψηλόλιγνο σώμα και μακριά κατατομή προσώπου με αδρή κυρτή μύτη, όπως ακριβώς –τουλάχιστον– και ο πατέρας του.[9]
Ο παππούς Νικόλαος ο νεότερος (1813 – 1895) εκλέχθηκε πέντε φορές βουλευτής τα χρόνια 1861 με 1875, ενώ και η σύζυγός του Αννέτα Μισυρλή του Άγγελου καταγόταν από –ευπορότατη– οικογένεια Μεσσηνίων πολιτικών (την ίδια με τη μητέρα του τραγικού πρωθυπουργού το 1941 Αλέξανδρου Κορυζή). Απέκτησαν πέντε κόρες και δύο γιους: το φαρμακοποιό Διονύσιο και τον πατέρα του άλτη, γιατρό, δήμαρχο και –όπως ο Νικόλαος β'– ταξιδιωτικό πρόξενο της Γαλλίας στην Πύλο. Ο εγγονός του δεύτερου συνονόματος Ηρακλής (του Σταύρου και ανιψιός του Κωστή) γέννησης το 1923, διετέλεσε μέλος στο Συμβούλιο της Επικρατείας από το 1951 μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1995 με βαθμό αντιπροέδρου.[3][10] Τα δύο παιδιά του Σταύρος (Λούλης β') και Καλλιόπη είναι σήμερα νομικοί, ο δε πρώτος καθηγητής γαλλικού πανεπιστημίου στο Δημόσιο δίκαιο. Ανώτατος δικαστικός, επίσης, υπήρξε στο Ελεγκτικό Συνέδριο ο Γεώργιος Πράπας γιος της Ελένης Τσικλητήρα, κόρης Νικολάου του νεότερου και πρώτης θείας του ολυμπιονίκη.
Εκτός από πολιτικούς, δικαστικούς, επιστήμονες νομικής και ιατρικής, η οικογένεια έχει να επιδείξει και άλλους αθλητές πέραν του εξεταζόμενου. Ο Λεωνίδας μετείχε πριν από εκείνον σε Ολυμπιακούς, συγκεκριμένα το 1896 ως αθλητής του μονόζυγου κατά τους εναρκτήριους της σύγχρονης περιόδου στην Αθήνα.[11] Η πλάκα του κοινού τους μνήματος στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών, φέρει τους 5 κύκλους της ολυμπιακής σημαίας. Στο ίδιο κείτεται ο κολυμβητής του τοπικού ΝΟ Πατρών Σπύρος Τσικλητήρας,[12] β' πανελληνιονίκηςπρόσθιου πριν και μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο και στέλεχος εθνικής αποστολής κολύμβησης για τους διμερείς αγώνες στη Χάιφα με αντίστοιχη της Παλαιστίνης το 1947[13] (τελικά αναβλήθηκαν εξαιτίας προβλημάτων των κατοίκων με τους Εβραίους εποίκους).
Στην Αθήνα
Ο Κωστής Τσικλητήρας καθιστός πρώτος από αριστερά αγωνιζόμενος με τον ΠΟΑ το 1908
Γόνος οικογένειας με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, γνώριζε αγγλικά και γαλλικά,[14] ενώ στα τέλη Απριλίου του 1905 εγκαταστάθηκε μόνος και σε ηλικία 16½ ετών στην Αθήνα. Αναφέρεται ότι η μετακίνηση αποτέλεσε πατρική επιλογή για σπουδές,[15] όμως ο Αντώνης Δελώνης στη μυθιστορηματική βιογραφία "Ταξίδι στη δόξα" –βασισμένη μεταξύ άλλων σε μαρτυρίες του προαναφερόμενου ανιψιού του, Ηρακλή– κάνει λόγο περί ιδίας πρωτοβουλίας του νεαρού. Αυτή έλαβε βέβαια την αποδοχή των γονιών, οι οποίοι εμφανίζονται συγκαταβατικοί στις φιλοδοξίες του εξαρχής και σε όλη την πορεία μέχρι την παγκόσμια καταξίωση.[16] Η αθλητική ενασχόληση στο υψηλότερο εγχώριο επίπεδο ήταν πάντως ο βασικός –εάν όχι ο αποκλειστικός– σκοπός της ανόδου του στην πρωτεύουσα, οι δε προσφερόμενες εκεί αυξημένες δυνατότητες για περαιτέρω μόρφωση παρουσιάζονται μάλλον ως πρόφαση.[14]
Νοίκιαζε χώρο σε οίκημα συγγενή του για επαρχιώτες φοιτητές επί της οδού Φερών 16,[17] μόλις 500 μέτρα από τις εγκαταστάσεις του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου (Πεδίον του Άρεως), όπου εντασσόμενος αμέσως με την άφιξη στην Αθήνα πραγματοποίησε την έναρξη της επίσημης αθλητικής του σταδιοδρομίας. Αντίθετα, οι σπουδές χρειάστηκε να περιμένουν την έναρξη του επόμενου διδακτικού έτους 1905-06 το Σεπτέμβριο και την εγγραφή στην ιδιωτική (Εν Αθήναις) Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία, πιο γνωστή ως Ρουσσοπούλου, με λογιστικά και οικονομικά αντικείμενα.[18] Τη φοίτηση περιγράφει ο Δελώνης να διαρκεί και το 1910, γεγονός αναμενόμενο λόγω της επικέντρωσης στον πρωταθλητισμό που είχε αποφέρει το 1908 δύο αργυρά ολυμπιακά μετάλλια και ήδη από την προηγούμενη χρονιά πλήθος τίτλων πανελληνιονίκη συνοδευόμενους με κατάρριψη εθνικών ρεκόρ. Ο νομικός και ποιητής Γεώργιος Στρατήγης, είχε υπάρξει καθηγητής του στην Ακαδημία και συνέγραψε ωδή για το θάνατο του νέου το 1913. Πριν το γεγονός και αμέσως έπειτα τη δεύτερη δυάδα νικών (α' και γ') σε Ολυμπιακούς αγώνες τον Ιούλιο του 1912, προσλήφθηκε τιμητικά από την Τράπεζα Αθηνών,[19] όπου δεν ανέλαβε υπηρεσία παρά επί 1½-2 μήνες πριν την εθελοντική του κατάταξη για τον Α' Βαλκανικό πόλεμο. Πιστεύεται πως την περίοδο εκείνη είχε αποφασίσει να αρραβωνιαστεί.
Προσωπικότητα
Σκληροτράχηλος και επίμονος ο Τσικλητήρας από παιδί,[20] υπήρξε σύμφωνα με τον Δελώνη ο φυσιολογικής κοινωνικότητας νέος, ενίοτε όμως και ηθελημένα απόμακρος εξαιτίας της ολοκληρωτικής προσήλωσης στον αγωνιστικό στόχο,[21] αδιάφορος ή έστω συμβιβασμένος με τις απαραίτητες θυσίες σε οικογενειακό και αισθηματικό επίπεδο.[22] Χωρίς να πρόκειται για τον τύπο του εγκεφαλικού αθλητή, δεν τον διακατείχε υπέρμετρο άγχος, με λογικές εξαιρέσεις την αρχή της πορείας του και τους απαιτητικούς Ολυμπιακούς αγώνες.[23][24] Τις περιορισμένες φορές που συνέβη εντός Ελλάδας, αποδέχθηκε δύσκολα την ήττα,[25] ενώ με τις επιδόσεις του σπάνια έμενε ικανοποιημένος, παραβλέποντας ότι ουσιαστικά έρχονταν ως συνέπεια του χαμηλού ανταγωνισμού.[26] Κατά πάσα πιθανότητα, αυτό πήγαζε από μία ιδιότυπη αντίληψη διαχωρισμού μεταξύ νίκης και δόξας, μην θεωρώντας την πρώτη αυτοσκοπό αλλά μέσο για την επίτευξη της δεύτερης. Στη δικαίωση άρα που ζητούσε εναγωνίως,[27] δεν αρκούσαν οι πανελλήνιες νίκες και χρειάζονταν υψηλότατες επιδόσεις ώστε να ξεπεράσει τους ξένους, κύρια Αμερικάνους, άλτες. Το κυνήγι της παγκόσμιας κορυφής αποτέλεσε από νωρίς το μοναδικό του στόχο,[28] η δε κατάκτηση της δόξας εξελίχθηκε κυριολεκτικά σε εμμονή.[29] Διέθετε αυτοπεποίθηση και εσωτερική δύναμη,[30] ενώ φέρεται να είχε παραδεχθεί πως είναι υπερβολικά φιλόδοξος, εγωιστής και υπερφίαλος,[31] χαρακτηρίζοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του ως θεληματικό και πεισματάρη.[32]
Τη στενότατη σχέση με το συναθλητή του στον Πανελλήνιο ΓΣ ολυμπιονίκη ρίψεων τα 1904 και 1906 Νίκο Γεωργαντά, η οποία επανειλημμένα σημειώνεται στο έργο "Ταξίδι στη δόξα", υπογραμμίζει ακόμη ο Ε.Ν Περδικέας στο δικό του "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας" του 1960. Ο "αδελφικός και αχώριστος φίλος", φθασμένος αθλητής και μέλος στο σύλλογο από το 1901 ή 1902, λειτούργησε ως πρότυπο νικητή και αγωνιστικός εμψυχωτής του,[33] ενώ όντας μεγαλύτερος μία σχεδόν δεκαετία και δάσκαλος το επάγγελμα, βοήθησε κοινωνικά και στήριξε συναισθηματικά τον νεαρό κατά την παραμονή μακριά από τη μικρή του πόλη. Εντούτοις και εξαιτίας ίσως οικογενειακών καταβολών, ο άλτης δεν φαίνεται να ταυτιζόταν με τις αντιβασιλικές και κυρίως ακραία προοδευτικές –τότε αναρχικές– θέσεις εκείνου.[34] Αναφορές του Δελώνη περί συναναστροφής και με το συνομήλικό του τρίτο Έλληνα ολυμπιονίκη στίβου της εποχής Μιχάλη Δώριζα, ελέγχονται ως προς την ακρίβεια δεδομένου ότι αποτελούσε τον βασικό αντίπαλο του Γεωργαντά, το δε σωματείο του Εθνικός ΓΣ του Πανελλήνιου.
Α' Βαλκανικός πόλεμος
Σε πολλές χιλιάδες ανήλθαν οι νέοι οι πεσόντες στο πεδίον της τιμής, αρκετές δε εκατοντάδες εξ αυτών ανήκον στην αθλούσα μας νεότητα. Και δυστυχώς, πρώτος μεταξύ αυτών, αυτός ούτος ο πρόσφατος Ολυμπιονίκης μας, ο Κωνσταντίνος Τσικλητήρας.
000000Ο διαπρεπής πρωταθλητής, στρατευθείς ευθύς εξαρχής, απαξίωσε να προβάλη τις περγαμηνές του και να μείνη στην Αθήνα, σαν ένας από τους περίφημους «κουραμπιέδες»,[35] αλλ' αντιθέτως εκ των πρώτων ευρέθη στην πολεμική γραμμή, συμμερισθείς με τους στρατιώτες του όλους τους κινδύνους και τις κακουχίες.
Η χώρα προχώρησε σε επιχειρήσεις εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας επίσημα στις 5 Οκτωβρίου 1912, με την έναρξη των πολεμικών προετοιμασιών να τοποθετείται ήδη από το καλοκαίρι που ο Τσικλητήρας αναδεικνυόταν στη Στοκχόλμη ολυμπιονίκης. Είναι ακαθόριστο πότε άρχισε η γενικευμένη απόπειρα "προστασίας" του, εκείνος πάντως είχε ενημερώσει σχετικά τον πατέρα του γραπτώς από τις 6 Σεπτεμβρίου, τονίζοντας παράλληλα τη δική του ειλημμένη και τελική απόφαση να καταταγεί.[37] Πιθανότερα την 27η του μήνα παρουσιάστηκε εθελοντής στο Στρατολογικό Γραφείο Καλαμάτας και εντάχθηκε στον 11ο Λόχο του 1ου Συντάγματος Πεζικού, προωθούμενος στη μεγαλύτερη πόλη της τότε βόρειας ελληνικής μεθορίου Λάρισα,[38] δηλαδή το επιτελικό κέντρο των επιχειρήσεων. Κάποιοι σημειώνουν απόρριψή του σε πρόταση παραμονής στο Φρουραρχείο Αθηνών,[15] κατά τον ενδιάμεσο σταθμό της μονάδας στην πρωτεύουσα.
Έλαβε το βαθμό έφεδρου λοχία, δεν υπάρχουν όμως αναφορές περί εμπλοκής του στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Φημολογείται ότι το τελευταίο ήταν επακόλουθο παρέμβασης του Πρίγκηπα Νικολάου,[38] όχι αποκλειστικά βεβαίως για να διαφυλαχθεί ο κορυφαίος Έλληνας αθλητής της εποχής (ο βασιλόπαις διατελούσε μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής),[39] όσο το ηθικό στρατεύματος και λαού από δυσμενές ενδεχόμενο στην υγεία ή και ζωή του –πρόσφατου– ζωντανού θρύλου της φυλής.[40] Αργότερα κατατάχθηκε στο 9ο Σύνταγμα Καλαμάτας ο αδελφός του Σταύρος, ούτε 17 ετών, ο οποίος επίσης έγινε αντικείμενο προστατευτικών ενεργειών και προωθήθηκε για το μέτωπο της Ηπείρουμόνο κατόπιν τοποθέτησης του Κωστή σε τομέα πίσω εφεδρείας.[41] Αυτό συνέβη τις τελευταίες ημέρες του 1912, με διαταγή μετάθεσης για την Αθήνα και το 1ο Σύνταγμα της μονάδας υποστήριξης Έμπεδα (σημερινά κέντρα εκπαίδευσης εν καιρώ πολέμου). Κατά τον Δελώνη, η εξέλιξη προκάλεσε στον Τσικλητήρα έντονη δυσαρέσκεια και αίσθημα ντροπής προς τους συναδέλφους του που θα παρέμεναν να στελεχώνουν το λόχο,[41] έστω και μακριά από τις μάχες.
Ασθένεια και θάνατος
Στις 2 Φεβρουαρίου 1913 (πρωί;) εμφανίζει υψηλό πυρετό, σπασμούς και δύσπνοια, για να μεταφερθεί εσπευσμένα στο Πολιτικό Νοσοκομείο (τώρα Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων). Σε ιατρικό συμβούλιο –παρουσία εκπροσώπου του Πρίγκηπα Νικολάου– ο καθηγητής Λιβιεράτος,[42] ανακοινώνει το απόγευμα της επομένης τη διάγνωση σοβαρής περίπτωσης μηνιγγίτιδας ιδιότυπης μορφής (φυματιώδη).[43] Από την Πύλο κατέφθασαν μία ημέρα έπειτα, όπως και ο Σταύρος που κρυοπαγήματα τον είχαν θέσει εκτός επιχειρήσεων στην Ήπειρο. Παρότι "προς στιγμήν εθεωρήθη εκλιπών πας κίνδυνος",[44] η κατάσταση επιδεινώθηκε το πρωί της 10ης Φεβρουαρίου και περιερχόμενος σε λήθαργο, σύντομα (5 με 10 το βράδυ)[45] ο 24χρονος κατόχος τεσσάρων ολυμπιακών μεταλλίων εξέπνευσε. Τον 8ήμερο εκείνο, τελευταίο του, αγώνα παρακολούθησε με συγκίνηση το Πανελλήνιο, φίλαθλο και μη.
Απερίγραπτη υπήρξε σε όλη την Ελλάδα η θλίψις και συντριβή που προεκάλεσε ο τόσον αδόκητος θάνατος του χιλιοαγάπητου πρωταθλητού, επιβλητική δε και συγκλονιστική σε οδύνη και συγκίνησι υπήρξεν η εκφορά του νεκρού... Χιλιάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν εντός και εκτός του ναού...
[...] 000000Πλήθο στεφάνων είχαν κατατεθή, μεταξύ των οποίων [...] δύο ιδιαιτέρως συγκινήσαντες, των οπλιτών του 11ου λόχου και των μαθητών του Αθηναϊκού Λυκείου. 000000Και την 4ην μ.μ. οι τρεις ομοβροντίαι του τιμητικού στρατιωτικού αγήματος ανήγγειλαν ότι ο Ολυμπιονίκης [...] έπαυσε να ανήκη στον κόσμο αυτό και περιήλθε στην ιστορία και την αθανασία.
Δημοσίευμα πληροφορεί το αθηναϊκό κοινό περί "κεραυνοβόλου μηνιγγίτιδος",[44] αντίθετα ορισμένες μεταγενέστερες πηγές θεωρούν πως η μεταδοτική νόσος προσέβαλε τον οργανισμό πριν μετατεθεί στα Έμπεδα.[15] Η μυθιστορηματική βιογραφία "Ταξίδι στη δόξα" παραθέτει μόνον ότι ο εποπτεύων γιατρός αμέσως υποπτεύθηκε την περίπτωση και έθεσε το θάλαμο της μονάδας σε πολυήμερη καραντίνα, χωρίς να διευκρινίζεται εάν στο στρατόπεδο είχαν προϋπάρξει άλλα κρούσματα.[46] Επικρίνει, τέλος, τη στάση θερμόαιμων Βασιλοφρόνων που μέσω του τύπου "δε δίσταζαν να τα βάλουν με την Κυβέρνηση του Βενιζέλου που είχε ντύσει τον Τσικλητήρα στρατιώτη! Άδικη, φυσικά, κατηγορία, αφού όλοι ήξεραν τις προσπάθειες που είχαν γίνει να μην ταλαιπωρηθεί ο Ολυμπιονίκης..."[47]
Το οικογενειακό μνήμα της οικογένειας Τσικλητήρα στην Πάτρα, η φωτογραφία του Κωστή στο μέσον (αριστερά του Ηρακλή και δεξιά του Σπύρου)
Κατά την κηδεία στον Άγιο Γεώργιο (Καρύτση) χοροστάτησε ο Επίσκοπος Ύδρας Προκόπιος, προφανώς λόγω των οικογενειακών δεσμών με το νησί από την εποχή του προπάππου Τζικλητήρα, με παρόντες να είναι "όλοι οι αθληταί μετά του κ. Γεωργαντά" και "άπαντα τα μέλη των ενταύθα (σημ. της πρωτεύουσας) Γυμναστικών Συλλόγων και Σωματείων μετά των προέδρων αυτών".[48] Εκ μέρους της πολιτείας, ο Πρόεδρος της Βουλής Ζαβιτσάνος, ο Νομάρχης Αττικοβοιωτίας Δάσιος,[49] ο Δήμαρχος Αθηναίων Μερκούρης, ενώ "δέον να σημειωθή ενταύθα ότι μεγάλως παρετηρήθη η απουσία του υπουργού της Παιδείας κ.Τσιριμώκου,[50] όστις τυγχάνει προϊστάμενος της αθλητικής κινήσεως."[51] Στρατευμένοι συναθλητές του από τον Πανελλήνιο ΓΣ (Γιάννης Γαλανάκης, Γιώργος Μπανίκας, Παντελής Ψύχας κ.ά) και συνάδελφοι των Εμπέδων κράτησαν τις ταινίες στο φέρετρο κατά την πομπή προς το Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου ένοπλη διλοχία απέδωσε τιμές ήρωα πολέμου. Κατά σύμπτωση, ο τόπος ταφής απείχε μόλις κάποιες εκατοντάδες μέτρα από το Παναθηναϊκό Στάδιο, όπου το 1906 έλαβε μέρος στους Μεσοολυμπιακούς και τα επόμενα χρόνια στέφθηκε 20 φορές πανελληνιονίκης.
Ο αθλητής εικάζεται ότι συνδεόταν με την Ηρώ, η οποία εν αγνοία του ταξίδεψε έως τη Στοκχόλμη για τους Ολυμπιακούς,[19] αποτελώντας έναν από τους ελάχιστους Έλληνες που πανηγύρισαν τις επιτυχίες του επί τόπου. Άγνωστη νέα αναφέρεται σε μαρτυρία νοσοκόμας να παραμένει τις τελευταίες νύχτες δίπλα του μέχρι το ξημέρωμα και "Οι φύλακες του Α' Νεκροταφείου Αθηνών διηγούνται πως, για χρόνια πολλά, ερχόταν μια μυστηριώδης γυναίκα κάθε πρωί Πρωτοχρονιάς κι άφηνε λουλούδια στον τάφο του Ολυμπιονίκη. Κανείς δεν έμαθε ποτέ ποια ήταν..."[52]
Μεταφέρθηκε αργότερα στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών, σε μνήμα της ευρύτερης οικογένειας που φέρει τους 5 κύκλους του εμβλήματος των Ολυμπιακών αγώνων, καθώς δύο μέλη της είχαν λάβει μέρος σε αυτούς.
Αθλητική σταδιοδρομία
Από τη νεαρή του ηλικία ασχολήθηκε με τον αθλητισμό ενώ παράλληλα η προπονησή του βασιζόταν σε αυτοσχεδιασμούς όπως το να πηδά τη μάντρα του σπιτιού του ή να περνά επάνω από τρία δεμένα άλογα.[53] Στη συνέχεια διακρίθηκε στους μαθητικούς αγώνες. Ο Κωστής Τσικλητήρας αφιερώθηκε στον αθλητισμό και το 1906 έγινε αθλητής του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου (ΠΓΣ). Σπάνιες οι ψυχικές του αρετές, έξοχες οι σωματομετρικές του ικανότητες, όπως επισημαίνεται στην ιστορία του συλλόγου. Ασχολήθηκε παράλληλα με το στίβο και το ποδόσφαιρο. Το 1906 κατέκτησε την τρίτη θέση στο μήκος άνευ φοράς στους Πανελλήνιους αγώνες με επίδοση 2.83 μ. Το ίδιο έτος στους Μεσολυμπιακούς της Αθήνας, κατετάγη 6ος στο ύψος άνευ φοράς με 1.30 μ, ενώ στο μήκος άνευ φοράς αποκλείστηκε στον προκριματικό.[15]
Το 1907 κατέκτησε τρία χρυσά μετάλλια στους Πανιώνιους Αγώνες της Σμύρνης, στο άλμα εις ύψος με 1.65 μ., στο ύψος άνευ φοράς με 1.40 μ. και στο μήκος άνευ φοράς με 3.14 μ..[15] Επίσης του απονεμήθηκε ο Χρυσός Σταυρός του Πανιωνίου. Στους Πανελλήνιους αγώνες κατάκτησε 2 χρυσά μετάλλια. Με την ποδοσφαιρική ομάδα του ΠΓΣ συμμετείχε στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα του 1907 αγωνιζόμενος στη θέση του τερματοφύλακα.
Μετείχε και πάλι στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου για την περίοδο 1907-08. Στις 20 Ιουλίου αγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου στο αγαπημένο του αγώνισμα το οποίο ήταν το μήκος άνευ φοράς και κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο υποσχώμενος ότι θα γίνει πρώτος ολυμπιονίκης.[54] Στις 23 Ιουλίου του 1908 ο Τσικλητήρας κατέκτησε για δεύτερη φορά το ασημένιο μετάλλιο στην ίδια διοργάνωση στο ύψος άνευ φοράς. Τα άλματά του ήταν 3,28 μ. και 1,55 μ. αντίστοιχα.
Ο Κωστής Τσικλητήρας στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1912
Από το 1908 ακολούθησε το Γιώργο Καλαφάτη εγκαταλείποντας την ποδοσφαιρική ομάδα του Πανελλήνιου και μετείχε στην πρώτη ομάδα που σχημάτισε ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών (όπως τότε ονομαζόταν ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος). Αγωνιζόμενος ως τερματοφύλακας στον ΠΟΑ, στις 30 Νοεμβρίου του 1908 κατέκτησε το Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου που διοργανώθηκε από τον ΣΕΑΓΣ. Στις 7 Δεκεμβρίου του 1910 κατάκτησε ένα ακόμη Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου με τον ΠΟΑ.
Σε δεσπόζουσα θέση επάνω από το λιμάνι (μικρό πλάτωμα εμπρός του πρώην οικογενειακού σπιτιού από το 1918, πυρπολημένου επί Κατοχής στις πρώτες εμφύλιες διαμάχες) και ως ελάχιστος φόρος τιμής για το διασημότερο τέκνο της πόλης,[60] ανεγέρθηκε το 1981 ορειχάλκινος ανδριάντας του αθλητή. Το έργο υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία και δαπάνη του Εκπολιτιστικού Συλλόγου «ΤΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟ» των Πυλίων της Αθήνας, λαμβάνοντας μερική μόνο κρατική ενίσχυση μέσω ΣΕΓΑΣ, ανήκει δε στα δεκάδες της γλύπτριας Μαίρης Παπακωνσταντίνου που κοσμούν εξωτερικούς χώρους ανά την Ελλάδα (έχει ακόμα δημιουργήσει τα αντίστοιχα σε Χίο των συμπατριωτών της Μάντικα και Σύλλα, κατόχων 6ων θέσεων στους Ολυμπιακούς Βερολίνου το 1936). Είναι ύψους 2 μέτρων, άρα σχεδόν το φυσικό του και τον αναπαριστά σε στάση για ανάποδο άνευ φοράς άλμα εις ύψος. Βρίσκεται πλέον στο αποκαταστημένο πατρικό του, ενώ η καλλιτέχνιδα έχει δανείσει το γύψινο πρόπλασμα του έργου στον Πανελλήνιο ΓΣ (ΠΓΣ) για έκθεση στις εγκαταστάσεις του, όπου και υπέστη βανδαλισμό.
"Κωστής Τσικλητήρας" καλείται ανεπίσημα και το Εθνικό Στάδιο Πύλου, το οποίο στις αρχές του 2012 εμφάνιζε εικόνα εγκατάλειψης από τις αρμόδιες αρχές.[61]
Συμπεριλήφθηκε στη σειρά 5 γραμματοσήμων με τίτλο "Έλληνες Ολυμπιονίκες 1896-1912", την πρώτη αναμνηστική από τα ΕΛΤΑ εν όψει των Ολυμπιακών 2004 στην Αθήνα, όπως και οι Σπύρος Λούης, Αριστείδης Κωνσταντινίδης, Ιωάννης Φωκιανός, Ιωάννης Μητρόπουλος. Όντας μεγαλύτερης ονομαστικής τιμής, το γραμματόσημο με την εικαστική απεικόνιση της δικής του φωτογραφίας τυπώθηκε σε υποπολλαπλάσια ποσότητα των υπολοίπων,[64] σταδιακά επομένως αποκτά υψηλότερη φιλοτελική αξία. Οι δε ενστάσεις περί του ότι η συγκεκριμένη κυκλοφορία "έχει ιστορικά ατυχήσει με την εξοργιστική παράλειψη" ορισμένων άλλων προσωπικοτήτων του τότε ελληνικού αθλητισμού,[65] πιθανότατα δεν αφορά στο θριαμβευτή άλτη των 1908 και 1912.
Ο Κωνσταντίνος Τσικλητήρας με το έμβλημα του Πανελληνίου ΓΣ
Το κατασκευής 1860 νεοκλασικό διώροφο όπου γεννήθηκε και έζησε έως τα 16½, απέκτησε το 1886 ο πατέρας του Ηρακλής, ενώ το 1898 ολοκληρώθηκε η αγορά των γύρω προσαρτημάτων συνιστώντας ενιαία ιδιοκτησία 750τμ δομημένων και ακάλυπτων χώρων.[66] Πέντε χρόνια από το θάνατο του άλτη και μήνες προ του πατέρα, ανταλλάχθηκε σε πράξη συμψηφισμού για οικογενειακό δάνειο και χρέη με το μικρότερου εμβαδού διώροφο κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Εκείνη το χρησιμοποίησε έως το 1955 που "μετέφερε τα Γραφεία της [...] και εγκατέλειψε ασυντήρητο το «σπίτι του Τσικλητήρα»", όπως συνέχισε να καλείται.[67] Το 1982 χαρακτηρίστηκε "έργο τέχνης χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας", από το 1983 η διάσωσή του ήταν η κύρια προτεραιότητα του συλλόγου ΝΑΥΑΡΙΝΟ και το 1984 κηρύχθηκε διατηρητέο με απόφαση του ΥπΧΟΠΑ. Τρίτση. Εντούτοις, η κάτοχος αιτήθηκε κατεδάφιση που απέρριψε μεν η ΥπΠΟΜ. Μερκούρη,[68] θορύβησε όμως και ώθησε στη σύσταση Επιτροπής Πρωτοβουλίας Πυλίων το 1987 με αρωγούς μη μέλη του σωματείου, τον ΑΟ Τσικλητήρα και τον ΠΓΣ. Κατά τον εορτασμό του τελευταίου για την 100ετηρίδα από τη γέννηση του αθλητή του, το ευρύ κοινό έλαβε πρώτη φορά γνώση της επιτακτικής ανάγκης συντήρησης του κτηρίου, αλλά μάταια και ενώ ήδη μέσω του τύπου της Καλαμάτας ο Ηλίας Μισιρλής (δικηγόρος, ποιητής, ερευνητής και συγγραφέας) είχε καταθέσει την ιδέα περί δωρεάς του, έστω πώλησης, στο δήμο και μετατροπής ως πολιτιστικού κέντρου ή παραχώρησης στην πολιτεία για μουσείο της ναυμαχίας του Ναβαρίνου (μεσαιωνικό όνομα της Πύλου). Σε μία κίνηση ελιγμού η Εθνική,[69] ενέκρινε 95 εκατομμύρια δραχμές το 1989 για τις αρχικές εργασίες αναπαλαίωσης, ποσό που ουδέποτε διέθεσε ως πρώτο βήμα της –προγραμματισμένης υποτίθεται από το 1988– επαναστέγασης των τοπικών υπηρεσιών της στο αρχοντικό.
Η αδιαφορία και μη ανταπόκριση της ιδιοκτήτριας στις πριν το 1992 εκκλήσεις για προστασία του, υποχρέωσαν την Επιτροπή σε έναν αγώνα δημοσιοποίησης και συνεχούς επαναφοράς του ζητήματος στα αρμόδια υπουργεία, υφυπουργεία, γραμματείες και νομαρχίες, διευθυντές και αρθρογράφους εφημερίδων μεγάλης κυκλοφορίας, βουλευτές του νομού και από το 1998 την Οργανωτική Επιτροπή ΟΑ - Αθήνα 2004. Στις επιστολές και επισκέψεις της έκανε λόγο τόσο γενικότερα για έλλειψη σεβασμού και ανεκπλήρωτο χρέος προς την ιστορική ευθύνη εκ μέρους της τράπεζας, όσο και ειδικότερα σε μη διαφύλαξη της παράδοσης της ίδιας "από το όνειδος και το άγος της καταστροφής ενός εθνικού Μνημείου" (πόσο μάλλον, όταν είχε ήδη χρηματοδοτήσει ανάπλαση δύο μεγάρων της στο κέντρο της πρωτεύουσας).[70] Οι ενέργειες εντείνονταν κάθε φορά εν όψει Ολυμπιακών αγώνων (1992, 1996) και του Παγκόσμιου πρωταθλήματος ανοικτού στίβουΑθήνα 1997, ενώ προς το τέλος της δεκαετίας άρχισαν ακόμη να ευαισθητοποιούνται πρόσωπα του αθλητισμού με άρθρα και επιστολές τους (Dr. Wolfgang Decker, Λευτέρης Παπαδόπουλος, παλαίμαχοι αθλητές, Πέτρος Λινάρδος, Γιάννης Θεοδωρακόπουλος). Η αναβίωση από τον ΠΓΣ των αγώνων στίβου Τσικλητήρεια στη μνήμη του άλτη απέφερε δημοσιότητα στην εικόνα εγκατάλειψης της οικίας, μέσω ημερήσιου τύπου και τηλεοπτικού σταθμού με μεγαλομέτοχο τον πρόεδρο του συλλόγου, όπως επίσης η αθλητική διημερίδα Σχολικά Τσικλητήρεια '99 του δήμου Πύλου. Πρόταση της Εθνικής να επιβαρυνθεί ο τελευταίος τις επισκευές και σε αντάλλαγμα να εκμεταλλεύεται το κτήριο για 20 χρόνια, απορρίφθηκε –με έμμεση απειλή μαζικής απόσυρσης καταθέσεων των Πυλίων– υπό το σκεπτικό ότι αφενός ο δήμος ούτε διέθετε τους πόρους, ούτε θα απόσβενε ποτέ τη δαπάνη καθώς εκείνο προορίζεται για χώρος πολιτισμού,[71] αφετέρου λύσεις μοναδικού σκοπού το κέρδος δεν συνάδουν με τράπεζα που διαφημιζόταν –τότε– ως ο μέγας χορηγός του ελληνικού στίβου (τρεις μήνες αργότερα ο διοικητής της που είχε αυτοπροσώπως υποβάλει την πρόταση, δεξιώθηκε με τον πρωθυπουργό στο μέγαρο Μαξίμου τους 6 νικητές του Παγκόσμιου πρωταθλήματος της Σεβίλης).[72]
Τελικά το κτήριο αγοράστηκε γύρω στο 2000 από το δήμο Πύλου.[73] Παρότι μεγάλο τμήμα των μελετών εκπονήθηκε από μηχανικούς με μορφή δωρεάς, η ανεύρεση πόρων καθυστέρησε την υλοποίηση αναστήλωσης, στατικής ενίσχυσης και αποκατάστασης των χώρων του. Πλέον, η Οικία Ολυμπιονίκη Κ. Τσικλητήρα στεγάζει τη βιβλιοθήκη Θοδωρή Βλαχοδημήτρη (μη προσβάσιμη εξαιτίας έλλειψης προσωπικού) και ο α' όροφος έχει παραχωρηθεί για 25ετία στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ώστε να λειτουργεί ως μουσείο.[74] Από το 2012 φιλοξενεί την προσωρινή επανέκθεση της συλλογής Ρενέ Πυώ[νεκρός σύνδεσμος],[75] πινάκων και αντικειμένων από την Ελληνική επανάσταση το 1821 με εστίαση στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Στο μέλλον προγραμματίζεται η παρουσίαση σε μόνιμη βάση εκθεμάτων για τη ζωή του Πύλιου άλτη.[76]
Έτος Τσικλητήρα
Μνεία του από Σουηδούς
Κρίσεις για τον αθλητή
Η αιφνίδια απώλεια του Τσικλητήρα σε ηλικία 24½ χρονών, ενέπνευσε να τον αποχαιρετήσει "με ωραίο ποίημα ο γνωστός και δημοφιλής ποιητής Φ. Πανάς",[77] ενώ ο Γεώργιος Στρατήγης, καθηγητής του στην Ακαδημία Ρουσσοπούλου και ποιητής του πατριωτικού ενθουσιασμού,[78] αφιέρωσε στη μνήμη του ωδή με τίτλο "Ο Ολυμπιονίκης" και χαρακτηριστικό τον στίχο:[18]
Μόνον ο Χάρος νίκησε, Ολύμπιε νικητή...
Εκτενές τμήμα του έργου είναι ορατό σε πλάγια όψη της βάσης του ανδριάντα στη γενέτειρά του. Ο ΠΓΣ τοποθετεί τον αθλητή του στην απόλυτη κορυφή, όντας:
Ο μέγιστος των Ελλήνων αθλητών του 20ου αιώνα με τέσσερα Ολυμπιακά μετάλλια...
έπαινος ιδιαίτερης σημασίας όταν ληφθεί υπόψη το προνόμιο ο "σύλλογος των ολυμπιονικών" να έχει αναδείξει συνολικά 16, με 9 από αυτούς στο στίβο.[79]
Το 1992 ο αθλητικογράφος και συγγραφέας Γιάννης Διακογιάννης, λάτρης και ενδελεχής γνώστης του κλασικού αθλητισμού, τον περιέλαβε μεταξύ των 12 στην ενός αιώνα "Αφρόκρεμα του ελληνικού Στίβου", την οποία κατά τη γνώμη του και σε χρονολογική σειρά συμπλήρωναν –τότε– οι:[80]
Ο Ελευθέριος Σκιαδάς, δημοσιογράφος, ερευνητής και ισόβιο μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ιστορικών του Ολυμπισμού, στο πόνημά του για την πρώτη 100ετία της νεότερης ελληνικής ολυμπιακής ιστορίας και στα συνοπτικά βιογραφικά σημειώματα –όπου συχνότερα αποφεύγει τα εγκώμια–, καταχωρεί το δικό του με το εισαγωγικό σχόλιο:[82]
Μία από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του ελληνικού αθλητισμού και κάτοχος πανελληνίων επιδόσεων.
Σύμφωνα με το δημοσιογράφο και παλαίμαχο σκοπευτή Γιώργο Λιβέρη:
Ουσιαστικά υπήρξε το πρώτο μεγάλο γνήσιο αθλητικό ταλέντο με τα σημερινά δεδομένα και τις σύγχρονες αντιλήψεις. Είχε σπάνιο φυσικό άλμα, ταχύτητα, εκρηκτικότητα, αγωνιστικό πνεύμα και φυσική επιδεξιότητα.[83]
Πρόλαβε να προσφέρει στον Ελληνικό Αθλητισμό ελάχιστα από το πλούσιο ταλέντο του. Εξακολουθεί και σήμερα να θεωρείται ο περισσότερο προικισμένος και διεθνώς βραβευμένος αθλητής. 0(Μάρτιος 2014)[84]
Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού σε μία –υποκειμενική, όμως δυσχερή και αξιόλογη– απόπειρα ανάδειξης των τριών (3) πρωταγωνιστών κάθε διοργάνωσης Ολυμπιακών αγώνων, τον εντάσσει στις τρεις μόλις περιπτώσεις αθλητών από τη χώρα και ως μοναδική που το πέτυχε εκτός συνόρων της. Συγκεκριμένα, το ΙΜΕ κατέληξε στους:
Με την ευκαιρία της γενικευμένης ψηφοφορίας Μεγάλοι Έλληνες τηλεοπτικού σταθμού το 2008, όπου τρεις του αθλητικού τομέα περιέχονται στους 100 πρώτους (Γκάλης #33, Ζαγοράκης #48 και Δήμας #92), σε ιστολόγιο (blog) κατατέθηκε ανώνυμα μία ενδιαφέρουσα άποψη. Το σκεπτικό της στηρίζεται στο ότι αφενός σε ψηφοφορίες τέτοιου χρονικού ορίζοντα ευνοούνται οι περισσότερο ιστοριογραφικά προβεβλημένοι και οι πλέον πρόσφατοι, αφετέρου πως στον αθλητισμό της Ελλάδας γίνεται υπέρ του δέοντος προβολή ορισμένων ομαδικών αθλημάτων και ατομικών διακρίσεων, ενώ παράλληλα το κοινό στερείται αθλητικής παιδείας (χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση του όρου). Στη δεδομένη βάση, θεωρείται ότι "θα έπρεπε να είναι" στην 100άδα "μεγαλύτερες μορφές" παραγόντων και αθλητών,[85] ειδικότερα δε οι Λούης, Τσικλητήρας και ενδεχομένως Πατουλίδου εκ μέρους των τελευταίων.[86] Πάντως, βασικό επιχείρημα και για τις τρεις περιπτώσεις δεν χρησιμοποιείται τόσο η αγωνιστική τους αξία, όσο αντίστοιχα η δημιουργία ενός θρύλου (ο μη αθλούμενος και φτωχός θριαμβευτής από την Ελλάδα που μέχρι και ο Χίτλερ ήθελε να συναντήσει), ο θάνατος εν καιρώ πολέμου και η χάραξη του δρόμου στις επιτυχίες των τριών-τεσσάρων ακόλουθων Ολυμπιακών αγώνων.
Εξίσου ενδιαφέρον παρουσιάζει, τέλος, η κοινωνιολογική προέκταση που αποδίδει στις παγκόσμιες επιτυχίες του πρώτου θείου του ο Ηρακλής Στ. Τσικλητήρας, τέως αντιπρόεδρος ΣτΕ, προλογίζοντας την εμπλουτισμένη επανέκδοση το 2004 του βιβλίου "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας" του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Πύλου ΝΑΥΑΡΙΝΟ (για να εορταστεί η 50ετηρίδα δράσης του και παράλληλα οι Ολυμπιακοί της Αθήνας):[87]
... να σημειώσω πόσο οι ολυμπιακές του νίκες και μάλιστα εκείνη της Στοκχόλμης του 1912, τρεις μήνες πριν από τη μεγάλη Βαλκανική εξόρμηση του έθνους, συνετέλεσαν στην τόνωση της αυτοπεποίθησης του τελευταίου για την νίκη, στο βωμό της οποίας ο ίδιος προσέφερε τον εαυτό του.
Μισό αιώνα από το θάνατο του αθλητή του και με έναρξη το 1963 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, ο Πανελλήνιος ΓΣ καθιέρωσε την ετήσια διεξαγωγή αγώνων στίβου ώστε να τιμά τη μνήμη εκείνου.[88] Τα Τσικλητήρεια έλαβαν αμέσως διεθνή εμβέλεια λόγω συμμετοχής αθλητών από τα Βαλκάνια και την υπόλοιπη Ευρώπη,[89] με την πάροδο όμως των χρόνων είχαν ανασταλεί. Ο σύλλογος τα αναβίωσε το 1998, εκμεταλλευόμενος συγκυρία που ήθελε τη Διεθνή Ένωση Ομοσπονδιών Κλασικού Αθλητισμού (IAAF) να επιθυμεί αύξηση του πλήθους των αξιόλογων συναντήσεων λίγων ημερών (μίτινγκ) ενδιάμεσα στις σημαντικές διοργανώσεις, τα οποία κάλεσε διεθνή Grand Prix και προωθούσε την εισαγωγή ή αναβάθμισή τους.[90] Οι επιτυχείς αγώνες του 1998, οδήγησαν την Ένωση σε ομόφωνη ένταξη των Τσικλητηρείων στην κατηγορία II,[91] από δε το 2003 στην ανώτατη Super Grand Prix που τριετία αργότερα αποτέλεσε τη δεύτερη τάξη "βιτρίνας" –μετά την Golden League– στο καλεντάρι της IAAF.[92] Υποβιβάστηκαν μία κλίμακα το 2007,[93] γεγονός πάντως που διαδέχθηκε τελικά η κορυφαία διάκριση του θεσμού, όταν η ετήσια αξιολόγηση ανέδειξε το μίτινγκ ως δεύτερο στα συνολικά 25 των τριών κατηγοριών της IAAF.[94] Κυριότερη συμβολή είχε η εντυπωσιακή συρροή ενός φίλαθλου κοινού από 35.000 θεατές, αριθμός ρεκόρ μέχρι και την τελευταία φορά διεξαγωγής το 2009 κατόπιν 12 συνεχών. Οι λόγοι αναστολής τους ήταν οικονομικοί εξαιτίας της επερχόμενης ελληνικής κρίσης,[53] ενώ φέρεται να υπήρξαν και άλλοι πλήρως άσχετοι με τον αθλητισμό.[95]
Τα αναβιώσαντα Τσικλητήρεια πραγματοποιούνταν υπό τη μορφή ημερίδας κάθε Ιούνιο ή Ιούλιο στο Ολυμπιακό Στάδιο Αθηνών, εκτός των 2003 και 2004 που τα εκεί έργα για τους Ολυμπιακούς υποχρέωσαν σε μετακίνηση στα Τρίκαλα και Ηράκλειο Κρήτης αντίστοιχα.[96] Οι διαπιστεύσεις αθλητικών δημοσιογράφων διάφορων εθνικοτήτων ξεπέρασαν ενίοτε τις 100,[97] καθώς στους αγώνες μετείχε η πλειονότητα των πρωταθλητριών και πρωταθλητών Ελλάδας, πλαισιωμένη με δημοφιλή ονόματα του παγκόσμιου στίβου ως αποτέλεσμα του πλήθους και μεγέθους των χορηγιών.[95] Στις 12 σύγχρονες διοργανώσεις των Τσικλητηρείων σημειώνονταν μόνιμα υψηλότατες επιδόσεις,[98] με το θεσμό το διάστημα αναβίωσης 1998-2009 να εξελίσσεται σε δεύτερο εγχώριο στην κατάρριψη ελληνικών ρεκόρ στίβου (ανοικτού), έπειτα μόνο από τους Πανελλήνιους αγώνες διαφόρων κατηγοριών. Παρά την αναστολή του, τα εξής συνεχίζουν ακατάρριπτα:[99]
3ος χρόνος έτους παρά τον άνεμο,[103] επιβεβαίωσε τη Θάνου (4ος καλύτερος) ως υποψήφια μεταλλίου –αν και μακριά της Τζόουνς– για το Παγκόσμιο πρωτάθλημα στη Σεβίλη, όπου όντως θα αποσπάσει το χάλκινο
παγκόσμιο ρεκόρ με 9,77 [104] (9,768 / ευνοϊκός άνεμος 1,6 μ/δ)
κατάρριψη π.ρ στο ίδιο αγώνισμα μετά 6ετία (δεύτερη μεγαλύτερη περίοδος διατήρησής του από το 1929 και τέταρτη γενικά), για δεύτερη φορά στην ιστορία σε ίδια πόλη (προηγήθηκε η Στοκχόλμη τα 1912 και 1920) και για μοναδική φορά στα πλαίσια του ίδιου θεσμού[105]00(μέχρι Απρίλιο 2015)
↑απόσπασμα άρθρου με την ευκαιρία των ολυμπιακών νικών Τσικλητήρα στην εφημερίδα της Ν. Υόρκης «Ατλαντίς» 22.07.1912, αναδημοσιευμένου στο βιβλίο "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας" του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Πύλου «ΤΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟ» (Ε.Ν Περδικέας - Χαράλαμπος Μπάλτας - Γιώργος Πουλόπουλος, εκτύπ. Εκδόσεις Δ.Ν Παπαδήμας, Αθήνα 2004, ISBN 960-2064-98-6, σελ. 16-19)
↑"... λέγανε τους στρατιώτες –ή και αξιωματικούς– που έμεναν στα γραφεία και δεν πήγαιναν στην πρώτη γραμμή του μετώπου να πολεμήσουν! Όλοι, σχεδόν, τους περιφρονούσαν!" [Δελώνης, ό.π, σελ. 70]
↑"100 χρόνια νεώτερη ελληνική ολυμπιακή ιστορία • Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων 1896-1996", Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς (φιλολογική/ιστορική επιμέλεια Ελένη Μπενέκη), έκδοση εφημ. «ΤΑ ΝΕΑ», Αθήνα 1996, ISBN 960-8546-63-X, σελ. 599
↑"Οι αγώνες του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Πύλου «ΤΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟ» για τη σωτηρία του σπιτιού του ολυμπιονίκη Κ. Τσικλητήρα στη γενέτειρά του Πύλο" (β' μέρος του προαναφερόμενου "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας"), Γιώργος Πουλόπουλος (επιμέλεια Χαράλαμπος Μπάλτας), Εκπολιτιστικός Σύλλογος Πύλου «ΤΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟ» (εκτύπ. Εκδόσεις Δ.Ν Παπαδήμας), Αθήνα 2004, ISBN 960-2064-98-6, σελ. 65-90
↑η τριάδα στατιστικών στοιχείων (σελ. 595-596, ψηφιακές 41-42) είναι επακόλουθο technicality (τεχνικής αιτίας), καθώς στα τέλη του 2005 η IAAF ανακάλεσε το ενδιάμεσο 9,78 του 2002 από τον Μοντγκόμερι, εξαιτίας εμπλοκής του στο σκάνδαλο ντόπινγκ της αμερικάνικης εταιρείας BALCO. Τον Ιούνιο, ασφαλώς, ο Πάουελ βελτίωνε την τελευταία αυτή επίδοση και όχι τα 9.79 του Γκριν από τα Τσικλητήρεια '99, όπως άλλωστε περιγράφεται και τηλεοπτικά
Re di SpagnaRey de EspañaStemma del Re di Spagna Felipe VI, attuale Re di Spagna SiglaRdE Stato Spagna TipoCapo di Stato In caricaFelipe VI da19 giugno 2014 Istituito22 novembre 1975 PredecessorePresidente del Consiglio di Reggenza Durata mandatoad vitam Bilancio7,8 milioni di euro l'anno SedePalazzo reale di Madrid, Madrid IndirizzoC. de Bailén, s/n, 28071 Madrid, Spagna Modifica dati su Wikidata · Manuale Il Re di Spagna, nel sistema politico spagnolo, è il capo di Stato, simb...
Ed Sheeran MBEEd Sheeran di 68th Berlin International Film pada tahun 2018Informasi latar belakangNama lahirEdward Christopher SheeranLahir17 Februari 1991 (umur 32)Halifax, West Yorkshire, InggrisAsalFramlingham, Suffolk, InggrisGenremusik pop[1]folk pop[2][3]hip hop[4]PekerjaanPenyanyi-penulis lagu, produser rekaman, gitaris, aktorInstrumen Vokal Gitar Tahun aktif2004–sekarangLabelAsylumAtlanticElektraSitus webwww.edsheeran.com Edward Christopher Sheer...
Streckennetz der Bergisch-Märkischen Eisenbahn-Gesellschaft kurz vor der Verstaatlichung Die Bergisch-Märkische Eisenbahn-Gesellschaft[1] (kurz BME, auch: Bergisch-Märkische Eisenbahngesellschaft) gehörte mit der Köln-Mindener Eisenbahn-Gesellschaft und der Rheinischen Eisenbahn-Gesellschaft zu den drei großen (nominell) privaten Eisenbahnunternehmen, die ab der Mitte des 19. Jahrhunderts vor allem das Rheinland, das Ruhrgebiet und große Teile Westfalens durch die Eisenbahn ers...
Jalan Otto Iskandardinata adalah nama salah satu jalan utama di Jakarta. Nama jalan ini diambil dari nama seorang Pahlawan nasional yaitu Otto Iskandardinata. Jalan ini menghubungkan persimpangan Cawang Kompor yang merupakan pertemuan antara Jalan Dewi Sartika, dan Jalan MT Haryono dengan persimpangan Kampung Melayu. Jalan ini melintasi dua kelurahan, yaitu Kelurahan Kampung Melayu, Jatinegara, Jakarta Timur Kelurahan Cipinang Cempedak, Jatinegara, Jakarta Timur Bangunan di sepanjang Jalan Ot...
الجامعة الإسلامية للتقنية معلومات التأسيس 27 مارس 1981فتحت في: 14 جويلية 1988 النوع عالمية الموقع الجغرافي إحداثيات 23°56′53″N 90°22′45″E / 23.94814167°N 90.3791°E / 23.94814167; 90.3791 الشارع Board Bazar، غازيبور-1704 المدينة دكا المكان غازيبور البلد بنغلاديش إحصاءات العاملون 201 عدد ...
Species of bird Green imperial pigeon Conservation status Near Threatened (IUCN 3.1)[1] Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Aves Order: Columbiformes Family: Columbidae Genus: Ducula Species: D. aenea Binomial name Ducula aenea(Linnaeus, 1766) Synonyms Columba aenea (Linnaeus, 1766) Carpophaga aenothorax Ducula aeneus (Linnaeus, 1766) Not to be confused with Green Imperialism. The green imperial pigeon (Ducula aenea...
إبزيممعلوماتالنوع مثبتتعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات الإبزيم[1][2] أو المِشبك[1] أو البَكْلَة[3] هو جهاز يستخدم لربط طرفين مفكوكين، أحدهما متصل به والآخر ممسك بمقبض بطريقة آمنة ولكن قابلة للتعديل.[4] غالباً ما اعتُبِر اختراع الإبزيم أمراً لا غنى عن...
2022 Indian Tamil film SelfieRelease date posterDirected byMathi MaranWritten byMathi MaranProduced byD. SabareeshStarringG. V. Prakash KumarGautham Vasudev MenonCinematographyVishnu RangasamyEdited byS. ElayarajaMusic byG. V. Prakash KumarProductioncompanyDG Film CompanyDistributed byV CreationsRelease date 1 April 2022 (2022-04-01) Running time128 minutesCountryIndiaLanguageTamil Selfie is a 2022 Indian Tamil-language action thriller film directed by debutant Mathi Maran and ...
Yugoslav politician Božidar Adžija Božidar Adžija (Serbian Cyrillic: Божидар Аџија; 24 December 1890 – 9 July 1941) was a Yugoslav communist politician and publicist. Biography A native of Drniš in the Kingdom of Dalmatia (present-day Croatia), of Croat and Serb descent, Adžija participated in World War I as a soldier in Austro-Hungarian Army. Prior to that, he went to Prague to study law, completing his doctorate in 1914.[1] After the war and collapse of Austria-H...
2014 soundtrack album by B. Ajaneesh LoknathUlidavaru KandantheSoundtrack coverSoundtrack album by B. Ajaneesh LoknathReleased7 March 2014Recorded2013GenreFeature film soundtrackLength45:40LanguageKannadaLabelAnand AudioProducerB. Ajaneesh LoknathB. Ajaneesh Loknath chronology Nan Life Alli(2014) ''Ulidavaru Kandanthe''(2014) RangiTaranga(2015) Ulidavaru Kandanthe is the soundtrack album composed by B. Ajaneesh Loknath, for the 2014 film of the same name. The album features twelve tra...
Jodi JillBorn (1971-01-29) January 29, 1971 (age 52)Albert Lea, Minnesota, United StatesOccupationWriter Jodi Jill (born January 29, 1971) is an author best known for having been raised in a public storage facility.[1] Early life Jill was born in Albert Lea, Minnesota. In 1980, when she was nine years old, she, her parents, and her younger sister relocated to Loveland, Colorado, where the family moved into a 10-by-20-foot storage unit at Loveland Self Storage. Because the facilit...
Swedish music competition Melodifestivalen 2017DatesHeat 14 February 2017Heat 211 February 2017Heat 318 February 2017Heat 425 February 2017Second chance4 March 2017Final11 March 2017HostVenueScandinaviumMalmö ArenaVida ArenaSkellefteå Kraft ArenaSaab ArenaFriends ArenaPresenter(s)Clara HenryDavid LindgrenHasse AnderssonDirected byRobin HofwanderFredrik BäcklundHost broadcasterSVTParticipantsNumber of entries28VoteWinning songI Can't Go On by Robin Bengtsson2016 ← Melodifestivalen...
Election in Pennsylvania Main article: 1984 United States presidential election 1984 United States presidential election in Pennsylvania ← 1980 November 6, 1984 1988 → Nominee Ronald Reagan Walter Mondale Party Republican Democratic Home state California Minnesota Running mate George H. W. Bush Geraldine Ferraro Electoral vote 25 0 Popular vote 2,584,323 2,228,131 Percentage 53.34% 45.99% County Results Congressional District Results Municipali...
Semi-autonomous state affiliated with the Ottoman Empire (1551–1912) Not to be confused with Tripoli Eyalet. Ottoman Tripolitaniaایالت طرابلس غرب(1551–1864)Eyālet-i Trâblus Gârbولايت طرابلس غرب(1864–1912)Vilâyet-i Trâblus GârbEyalet and Vilayet of Ottoman Empire1551–1912 Flag Lesser coat of arms (1856) The Tripolitania Eyalet in 1795CapitalTripoliHistoryHistory • Siege of Tripoli 1551• Karamanli dynasty rises to power 1711• O...
Medical conditionHair diseaseHair follicleSpecialtyMedical genetics Hair diseases are disorders primarily associated with the follicles of the hair. A few examples are: Bubble hair deformity Hair casts (shedding of remnants of the inner root sheath) Hair loss (alopecia) Hirsutism (excessive hair on body parts with usually minimal hair) Hypertrichosis (excessive hair growth) Ingrown hair Monilethrix (beaded hair) Premature greying of hair Pattern hair loss Trichorrhexis invaginata (hair ...
Town in the state of Utah, United States City in Utah, United StatesManila, UtahCityLocation in Daggett County and the state of UtahLocation of Utah in the United StatesCoordinates: 40°59′33″N 109°43′10″W / 40.99250°N 109.71944°W / 40.99250; -109.71944CountryUnited StatesStateUtahCountyDaggettFounded1898Incorporated1936Named forManila[1]Government • MayorKathi Knight [1]Area[2] • Total1.03 sq mi (2.68 k...
