Ο Ιάκωβος Πυλαρινός (1659-1718) γιός του Δημητρίου και της Διαμάντως, γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς και πήρε άριστη σχολική εκπαίδευση στη Βενετία. Σ’ αυτή περιλαμβάνονταν και ξένες γλώσσες, τόσο σύγχρονες ευρωπαϊκές και η τούρκικη, όσο και η αρχαία ελληνική και η λατινική .Στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας σπούδασε νομικά και για κάποια περίοδο εργάστηκε ως δικηγόρος στην Κεφαλονιά. Αλλά δεν εύρισκε σ’ αυτά ικανοποίηση. Έτσι πήγε και πάλι στη Πάντοβα σπούδασε ιατρική και πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1688. Χρημάτισε διαδοχικά αρχίατρος του διοικητή της Κρήτης Ισμαήλ πασά, γιατρός του ηγεμόνα της Βλαχίας Κατακουζηνού, αρχίατρος του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσίας, γιατρός του στόλου του Φραγκίσκου Μοροζίνι και αρχίατρος του ηγεμόνα της Σερβίας και, τέλος εργάστηκε ως ιδιώτης γιατρός στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη (εκεί, και ως πρόξενος της Ενετίας), στο Χαλέπι και στην Αλεξάνδρεια. Γνώρισε την εφαρμογή της μεθόδου του ευλογιασμού από την Κωνσταντινούπολη ήδη από το 1701. Όλα αυτά τα ταξίδια του έδωσαν την αφορμή να γράψει βιβλίο των εντυπώσεών του και περιηγήσεων το οποίο έμεινε ανέκδοτο και χάθηκε από ότι φαίνεται. Τη δημοσίευσε όμως αρκετά αργότερα και αφού, δύο χρόνια πριν, ο Τιμόνης είχε κάνει δική του ανακοίνωση.
Εισηγητής του εμβολιασμού
Το 1715 δημοσίευσε στη Βενετία με την έγκριση της Ιεράς Εξετάσεως τη σημαντική μελέτη του για τον «ευλογιασμό» στην Λατινική γλώσσα . Οι εθνικές γλώσσες ήταν ακόμα αδιαμόρφωτες για επιστημονικά κείμενα, ενώ η λατινική ήταν κατά κάποιον τρόπο διεθνής γλώσσα, κατανοητή στους γιατρούς σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Το κείμενο του Πυλαρινού είχε τον τίτλο «Nova et tuta variolas excitendi per transplatationem methodus nuper inventa, in usum tracta, qua rite per acta immunia in posterum praesenvantur ab hujus modi contagio corpora, Veneziis 1715» ή όπως τον αποδίδει ο Χαροκόπος «Νέα και ασφαλής μέθοδος του ερεθίζειν την ευλογίαν δι’ εμβολιασμού, άρτι εφευρεθείσα και εις χρήσιν τεθείσα, κατά συνήθειαν εκτελουμένη, δια της οποίας τα σώματα αποκτούν ανοσίαν από της μολύνσεως αυτής εις τον μετέπειτα χρόνον, Ενετία 1715».
Ο Ιάκωβος Πυλαρινός περιγράφει με αξιοθαύμαστο τρόπο ότι παρατηρώντας μιά απλή Ελληνίδα χωρική κάπου στη Θεσσαλία, εντυπωσιάσθηκε από το γεγονός πώς τρίβοντας η γυναίκα αυτή τη πληγή κάποιου προβάτου προσβεβλημένου από ευλογιά, ενοφθάλμιζε κατόπιν τον γδαρμένο ιστό στο χέρι παιδιών, πού με αυτόν τον τρόπο αποκτούσαν ανοσία στο καταραμμένο νόσημα. Μοιραία καθιέρωσαν τον «ευλογιασμό» (variolatio). Αναφέρει στη μελέτη του ότι είχε εφαρμόσει από το 1701 τον εμβολιασμό σε πειραματικό στάδιο σε παιδιά της Κωνσταντινούπολης. Και οι δύο Έλληνες πρωτοπόροι ιατροί (Πυλαρινός-Τιμόνης) σημειώνουν, ότι η μέθοδος του «ευλογιασμού» προήλθε από την Ασία και οι ντόπιοι πληθυσμοί κυρίως της Κιρκασίας και της Γεωργίας, τη χρησιμοποιούσαν για την προφύλαξη των παιδιών τους από τις παραμορφώσεις που προκαλούσε η νόσος.
Ο Πυλαρινός δημοσίευσε το άρθρο στο περιοδικό Philosophical Transactions, vol. XXIX, London 1714- 1716, No 347, σ 393-399[1]. Η εργασία αυτή αναδημοσιεύτηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, στη Νυρεμβέργη το 1718 και στο Λέιντεν της Ολλανδίας το 1721. Το 1717 δημοσίευσε στη Βενετία, στα ιταλικά, το έργο Medecina diffesa, δηλαδή «Ιατρική αμυνόμενη», ως απάντηση στο έργο του πασίγνωστου ιατρομαθηματικού Ιωσήφ Γαζάλα «Ο κόσμος απατώμενος από των ψευδοϊατρών».
Τόσο ο Τιμόνης, όσο και ο Πυλαρινός έκαναν όσο ζούσαν προσπάθειες για την ευρύτερη εφαρμογή της μεθόδου, περιοδεύοντας και δίνοντας σχετικές διαλέξεις σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Όμως, παρά τις προσπάθειες και των δύο, το ιατρικό σώμα και το κοινωνικό σύνολο δεν ήταν έτοιμα να δεχθούν τον σωτήριο εμβολιασμό. Το 1796 ο Άγγλος χειρουργός Τζένερ (Edward Jenner, 1749-1823) πραγματοποίησε τον πρώτο εμβολιασμό στη χώρα του σε οκτάχρονο αγόρι, με πύον από το δάκτυλο κοριτσιού που είχε προσβληθεί από ευλογιά των αγελάδων. Το 1797 παρουσίασε τα αποτελέσματά του στη Βασιλική Ιατρική Εταιρεία, η οποία και τα απέρριψε. Αρνητική ήταν και η υποδοχή του βιβλίου του «Έρευνα των αιτιών και των αποτελεσμάτων της ευλογιάς της δαμάλεως, νόσου γνωστής υπό το όνομα δαμαλίτις» (1798). Ο Τζένερ γνώρισε την πολεμική, τη γελοιοποίηση, την απόρριψη και παρά την αφοσίωση στην έρευνά του, εγκατέλειψε την ιατρική το 1815. Την υστεροφημία που δεν απέκτησαν ο Τιμόνης και ο Πυλαρινός απέκτησε ο Τζένερ αρκετά χρόνια μετά το θάνατό του (1823). Διαπιστώνεται λοιπόν ότι η συμβολή των Ελλήνων ιατρών Τιμόνη και Πυλαρινού, ως εισηγητών της πρώτης επιστημονικής εφαρμογής του εμβολιασμού για την καταπολέμηση της ευλογιάς, με την μέθοδο του «ευλογιασμού», στις αρχές του 18ου αιώνα, υπήρξε καθοριστική για την συστηματική αντιμετώπιση του νοσήματος της ευλογιάς. Εν τούτοις δεν υπάρχει καμία γκραβούρα, χαλκογραφία, ή λιθογραφία πού να αναπαριστά το πορτραίτο του Ιάκωβου Πυλαρινού ή του Εμμανουήλ Τιμόνη ούτε αναφορές στο έργο τους.
Ο «ευλογιασμός» απαντάται σε ιατρικό λήμμα της Γαλλικής Εγκυκλοπαίδειας (1751), ενώ έως και ο Βολταίρος διερωτήθηκε σε επιστολή του το 1728 γιατί δεν εφαρμόζεται στην χώρα του η πρακτική των Ελλήνων.
Γεώργιος Δεστούνης
Ο Γεώργιος Δεστούνης στα «Κεφαλληνιακά» Αθήνα 1968, σ. σ. 114-121, γράφοντας για τη διάλεξη που έδωσε το 1928 για τον Ιάκωβο Πυλαρινό, λέει: «.. Εις πάντας είναι γνωστό ότι η ιστορία της Ιατρικής του ΙΗ΄ αιώνος πλουτίζεται με την ωραία ανακάλυψιν του εμβολιασμού.
… Αλλ’ εις ποίον οφείλεται η ανακάλυψις του πρώτου εμβολιασμού; Κοινώς πιστεύεται ότι εισηγητής αυτού είναι ο περίφημος Αγγλος Edouard Jenner τω 1796. Εις ολίγους είναι γνωστόν, ότι ο εμβολιασμός απετελεί αρχαιοτάτην λαϊκήν μέθοδον προφυλάξεως κατά της ευλογίας τόσον εις την Κίναν, όσον και εις την Ασίαν και την Ελλάδα, χώρας τας οποίας ελυμαίνετο ανέκαθεν η ευλογία. Αλλ’ εις ολιγώτερους ακόμη είναι γνωστό, ότι δυο Έλληνες ο Ιάκωβος Πυλαρινός και ο Εμμανουήλ Τιμόνης είναι εκείνοι , οι οποίοι εισηγήθησαν εις τον επιστημονικόν κόσμον την λαϊκήν αυτήν μέθοδον την δεισιδαιμονικήν και μαγικήν, την οποίαν απεδέχθησαν ως τελεσφόρον και σωτηρίαν. Και είναι αληθές, ότι αλλού έγκειται η εργασία του Jenner εισηγηθέντος τον δαμαλισμόν , την vaccination, αλλού δε η εργασία του Πυλαρινού- Τιμόνη εισηγηθέντων τον εμβολιασμόν δια λύμφης ανθρωπείου ήτοι , την variolatio, τον ευλογιασμόν ως τον μεταφράζουν.Αλλ’ είμεθα ακραδάντως πεπεισμένοι, ότι χωρίς την εργασίαν του Πυλαρινού – Τιμόνη δεν θα έβλεπε το φως η ανακάλυψις του Jenner και δι’ αυτό δεν θα είναι αδικαιολόγητος ο χαρακτηρισμός του Πυλαρινού -Τιμόνη ως «Πατέρων του εμβολιασμού»…
Οι πτωχοί Έλληνες επιστήμονες ελησμονήθησαν από τον 19ον αιώνα και τον 20ον ταφέντες εις τα σκονισμένας δέλτους της ιστορίας, επισκιασθέντες από την αίγλην της λογίας, ωραίας και πλουσίας λαίδης Mary Wortley Montangue εις την οποίαν κακώς αποδίδεται η τιμή παγκοσμίως ως πρώτης εισηγήτριας του κατά της ευλογίας εμβολιασμού εις την Ευρώπην και ειδικώς εις την Αγγλίαν τω 1721.
… Θα προσπαθήσωμεν να αποδείξωμεν , ότι πρώτοι εισηγηταί του εμβολιασμού κατά της ευλογίας είναι οι Πυλαρινός και Τιμόνης και ότι η μέθοδος του Jenner δεν ήτο ειμή τροποποίησις της αρχικής μεθόδου αυτών»…
Διονύσιος Τουλιάτος
Ο Διονύσιος Π. Τουλιάτος, αναφερόμενος στον συμπατριώτη του Πυλαρινό , τον χαρακτηρίζει ως εξής: «Αφιλοχρήματος και ανώτερος φιλοδοξιών, ηρέσκετο εις τον πλάνητα βίον των περιηγήσεων, υπείκων εις το μικρόβιον αυτό που λίγο πολύ υπάρχει και μέχρι σήμερον έτι εις κάθε Κεφαλλήνα».
Θάνατος
Ο Ιάκωβος Πυλαρινός πέθανε στην Πάντοβα στις 17 Ιουνίου του 1718. Στο τάφο του εχάραξαν με λατινική γραφή τα κάτωθι σε ελληνική μετάφραση
«Μνημείον Ιακώβου Πυλαρινού, ευγενούς Κεφαλλήνος, ιατροδιδασκάλου, ανδρός περιωνύμου προς τους Δάκας (Ρουμάνους), Ρώσους, Θράκας, εν Ασία τε και Αιγύπτω, δια τε την τέχνην (την ιατρική), φρόνησιν, χρηστότητα και την εν τοις δημοσίοις οικονομίαν. ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ ΑΨΙΗ ΕΤΩΝ Ξ»
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Ανθίμου Μαζαράκη Ιερέως, Βιογραφίαι των Ενδόξων Ανδρών της νήσου Κεφαλληνίας , Εν Βενετία, 1843 σ.σ. 119-139.
Γεώργιος Δεστούνης, Κεφαλληνιακά, Αθήνα 1968. σ.σ. 114 -121.
Δημήτριος Καραμπαρόπουλος, Δρ. Ιστορίας της Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών Εμβολιασμός: Η Πρώτη Επιστημονική Εφαρμογή του από τους Έλληνες Ιατρούς Εμμ. Τιμόνη και Ιακ. Πυλαρινό (αρχές 18ου αι.) ΑΘΗΝΑ 2009.
Ασημούλα Ν. Κότελη, Βιοπαθολόγος Επιμελήτρια Α΄ , Γ.Ν.Θ. «Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ», Ευλογιά: μια πανάρχαια νόσος. Ιστορία της Ιατρικής, ΙΘ, τεύχος 44.
