Ο Ζαν-Φρανσουά Πιλάτρ ντε Ροζιέ (γαλλικά: Jean-François Pilâtre de Rozier, 30 Μαρτίου1754 – 15 Ιουνίου1785) ήταν Γάλλος καθηγητής χημείας και φυσικής, και ένας εκ των πρωτοπόρων της αεροπορίας. Ο ίδιος και ο Φρανσουά Λωράν ντ'Αρλάντ πραγματοποίησαν την πρώτη επανδρωμένη ελεύθερη πτήση αεροστάτου στις 21 Νοεμβρίου 1783, χρησιμοποιώντας αερόστατο θερμού αέρα των αδελφών Μονγκολφιέ. Αργότερα, απεβίωσε, όταν το αερόστατο του συνετρίβη κοντά στο Βιμερέ στο Πας-ντε-Καλαί, ενώ προσπαθούσε να διασχίσει τη Μάγχη. Ο ίδιος και ο συγκυβερνήτης του, Πιερ Ρομαίν, έγιναν τα πρώτα γνωστά θύματα αεροπορικού ατυχήματος. Επίσης, διακινδύνευσε ενώ ερευνούσε την ευφλεκτότητα του υδρογόνου: στο "A Short History of Nearly Everything", ο Μπιλ Μπράισον γράφει: «Στη Γαλλία, ένας χημικός με το όνομα Πιλάτρ ντε Ροζιέ δοκίμασε την ευφλεκτότητα του υδρογόνου γεμίζοντας το στόμα του με αυτό και φυσώντας το σε ελεύθερη φλόγα, αποδεικνύοντας με ένα χτύπημα πως το υδρογόνο είναι όντως εκρηκτικά εύφλεκτο και πως τα φρύδια δεν είναι απαραίτητα μόνιμο χαρακτηριστικό του προσώπου κάποιου».
Πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στη Μετς, και ήταν ο τρίτος γιός της Μαγκντελέν Βιλμάν και του Ματουρίν Πιλάστρ, γνωστού και ως «ντε Ροζιέ», πρώην στρατιωτικού ο οποίος έγινε ξενοδόχος. Το ενδιαφέρον του για τη χημεία των φαρμάκων ξεκίνησε από το στρατιωτικό νοσοκομείο της Μετς, σημαντική πόλη φρούριο στα σύνορα της Γαλλίας. Μετακόμισε στο Παρίσι σε ηλικία 18 ετών, και έπειτα διδάχθηκε φυσική και χημεία στην Ακαδημία της Ρενς, όπου τράβηξε την προσοχή του κόμη της Προβηγκίας, αδελφού του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄.[1][2]
Επέστρεψε στο Παρίσι, όπου διορίστηκε στον τομέα φυσικής ιστορίας στο Συμβούλιο των Επιστημών του Κυρίου του, κόμη της Προβηγκίας και έγινε υπηρέτης στη σύζυγο του, η οποία του έδωσε το ευγενές όνομα Πιλάτρ ντε Ροζιέ.[3] Άνοιξε το μουσείο του στη συνοικία Μαραί του Παρισιού στις 11 Δεκεμβρίου 1781, όπου διεξήγαγε πειράματα φυσικής, και πραγματοποίησε επιδείξεις σε ευγενείς. Ερεύνησε το νέο τομέα των αερίων, και εφηύρε τον αναπνευστήρα.[4]
Πρωτοπόρος της αεροπορίας
Η πρώτη προσδεμένη πτήση αεροστάτου από τον Ροζιέ στις 15 Οκτωβρίου 1783.
Τον Ιούνιο του 1783, παρακολούθησε την πρώτη δημόσια επίδειξη με αερόστατο των αδελφών Μονγκολφιέ. Στις 19 Σεπτεμβρίου, βοήθησε στην προσδεμένη πτήση ενός αρνιού, ενός κόκορα και μιας πάπιας από την αυλή του Ανακτόρου των Βερσαλλιών. Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ αποφάσισε πως το πλήρωμα της πρώτης επανδρωμένης πτήσης με αερόστατο θα ήταν δύο καταδικασμένοι εγκληματίες, αλλά ο ντε Ροζιέ εγγράφηκε στον κατάλογο βοήθειας της Δούκισσας του Πολινιάκ για την υποστήριξη της άποψης πως η τιμή για τους πρώτους αεροστατιστές θα έπρεπε να δωθεί σε κάποιον από υψηλότερη τάξη, και ο Φρανσουά Λωράν ντ'Αρλάντ συμφώνησε να τον συνοδεύσει. Ο βασιλιάς πείστηκε να επιτρέψει στον ντ'Αρλάντ και τον ντε Ροζιέ να γίνουν οι πρώτοι κυβερνήτες.[5]
Μετά από πολλές προσδεμένες πτήσεις για την απόκτηση εμπειρίας ελέγχου του αεροστάτου, οι ντε Ροζιέ και ντ'Αρλάντ πραγματοποίησαν την πρώτη ελεύθερη πτήση τους με αερόστατο θερμού αέρα των Μονγκολφιέ στις 21 Νοεμβρίου 1783, ξεκινώντας περίπου στις 2 μ.μ. από τους κήπους του Κάστρου ντε λα Μουέτ στο Μπουά ντε Μπουλόν, παρουσία του βασιλιά. Στην 25λεπτη πτήση τους ταξίδεψαν αργά για περίπου 9 χιλιόμετρα προς το νότο φτάνοντας σε ύψος 914 μέτρων, προτού επιστρέψουν στο έδαφος στο Μπυτ-ω-Κάιγ, προάστιο του Παρισιού.[6]
Η πρώτη ελεύθερη πτήση με αερόστατο, από τον Ροζιέ και τον Μαρκήσιο ντ'Αρλάντ στις 21 Νοεμβρίου 1783.
Μαζί με τον Ζοζέφ Μονγκολφιέ, ήταν ένας από τους έξι επιβάτες της δεύτερης πτήσης που έγινε στις 19 Ιανουαρίου 1784, με ένα μεγάλο αερόστατο θερμού αέρα με το όνομα Le Flesselles που απογειώθηκε από τη Λυών. Τέσσερις Γάλλοι ευγενείς πλήρωσαν για το ταξίδι, περιλαμβανομένου και ενός πρίγκιπα. Έπρεπε να ξεπεραστούν διάφορες δυσκολίες. Η ταπετσαρία που χρησιμοποιούνταν για να καλύψει το σάκο του αεροστάτου βράχηκε εξαιτίας των ακραίων καιρικών συνθηκών. Το πάνω μέρος του αεροστάτου ήταν κατασκευασμένο από δέρμα αρνιού ή δέρμα καστόρι. Ο αέρας θερμαινόταν από ξύλα σε μεταλλική σόμπα: στην εκκίνηση, τα άχυρα έπαιρναν φωτιά με μπράντυ. (Σε άλλες δοκιμές χρησιμοποιήθηκαν ξυλάνθρακας ή πατάτες). Το αερόστατο είχε όγκο περίπου 23.000 m³, 10 φορές μεγαλύτερο από την πρώτη πτήση, αλλά διάνυσε μικρή απόσταση. Οι θεατές γονάτισαν όταν το αερόστατο προσγειώθηκε τόσο σύντομα.[7] Το ίδιο απόγευμα οι αεροναύτες γιόρτασαν παρακολουθώντας την όπερα του Γκλουκ, Ιφιγένεια εν Ταυρίδι.
Ο Ροζιέ έλαβε μέρος σε μια ακόμη πτήση στις 23 Ιουνίου 1784, με ένα τροποποιημένη έκδοση του πρώτου αεροστάτου των Μονγκολφιέ με το όνομα La Marie-Antoinette προς τιμή της βασίλισσας, το οποίο απογειώθηκε μπροστά από τον βασιλιά της Γαλλίας και τον βασιλιά Γουστάυο Γ΄ της Σουηδίας. Μαζί με τον Ζοζέφ Προυστ, το αερόστατο πέταξε βόρεια σε ύψος περίπου 3.000, πάνω από τα σύννεφα. Ταξίδεψαν απόσταση 52 χιλιομέτρων σε 45 λεπτά προτού το κρύο και οι αναταράξεις τους αναγκάσουν να προσγειωθούν στο Λυζάρκ, ανάμεσα στο Κογιέ και το Ορύ-λα-Βιλ, κοντά στο δάσος του Σαντιγί. Έθεσαν ρεκόρ ταχύτητας, υψομέτρου και απόστασης.
Το επόμενο σχέδιο του ντε Ροζιέ ήταν η προσπάθεια του να διασχίσει τη Μάγχη από τη Γαλλία στην Αγγλία. Ένα αερόστατο τύπου Μονγκολφιέ δεν θα ήταν αρκετό για τον σκοπό αυτό, μιας και απαιτούνταν μεγάλες αποθήκες καυσίμων για τον θερμό αέρα, έτσι το αερόστατο Ροζιέ ήταν συνδυασμός αεροστάτου υδρογόνου και θερμού αέρα. Προετοιμάστηκε το φθινόπωρο του 1784, αλλά η προσπάθεια του δεν πραγματοποιήθηκε μέχρι που ένας άλλος Γάλλος, ο Ζαν-Πιερ Μπλανσάρ, και ο Αμερικανός συνοδός του, ο Δρ. Τζον Τζέφρις, πέταξαν πάνω από τη Μάγχη με αερόστατο αερίου υδρογόνου στις 7 Ιανουαρίου 1785, από την Αγγλία προς τη Γαλλία.[8]
Οι θάνατοι του Ροζιέ και του Ρομαίν.
Παρά τις πολλαπλές προσπάθειες, ο ντε Ροζιέ και ο συνοδός του, Πιερ Ρομαίν, δεν κατάφεραν να απογειωθούν από τη Βουλώνη μέχρι τις 15 Ιουνίου 1785. Όταν είχαν πραγματοποιήσει πρόοδο στην πτήση τους, η αλλαγή της διεύθυνσης του ανέμου τους έσπρωξε προς τα πίσω για να προσγειωθούν περίπου 5 χιλιόμετρα από το σημείο εκκίνησης τους. Το αερόστατο ξαφνικά ξεφούσκωσε (χωρίς το κάλυμμα να πιάσει φωτιά) και συνετρίβη κοντά στο Βιμερέ του Πας-ντε-Καλαί, από υπολογισμένο ύψος περίπου 450 μέτρων (1.500 πόδια). Και οι δύο επιβαίνοντες σκοτώθηκαν. Οκτώ μέρες αργότερα η πρώην μνηστή του απεβίωσε, πιθανώς λόγω αυτοκτονίας. Ένας οβελίσκος χτίστηκε αργότερα στο σημείο της συντριβής ως προς ανάμνηση του γεγονότος. Ο βασιλιάς είχε ετοιμάσει ένα μετάλλιο, και έδωσε σύνταξη στην οικογένεια του ντε Ροζιέ.[9]
Το σύγχρονο υβριδικό αερόστατο θερμού αέρα και αερίου έχει την ονομασία Ροζιέ λόγω του πρωτοποριακού σχεδιασμού του.
.jpg)
.jpg)
