Αντικομμουνιστική αντίσταση στην Πολωνία (1944-1946)

Αντικομμουνιστική αντίσταση στην Πολωνία
Αντικομμουνιστικές εξεγέρσεις στην Ανατολική Ευρώπη
«Καταραμένοι στρατιώτες» του αντικομμουνιστικού υπόγειου κινήματος.
Χρονολογία	1944–1963 (ο τελευταίος αντάρτης, Γιούζεφ Φράντσακ, σκοτώθηκε το 1963)
Τόπος	Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας, Εδάφη της Πολωνίας που προσαρτήθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση
Έκβαση	Νίκη των Κομμουνιστών
Αντιμαχόμενοι
Καταραμένοι στρατιώτες Πολωνία ! Πολωνία Σοβιετική Ένωση
Ηγετικά πρόσωπα
Γούκας Τσιεπλίνσκι  Βίτολντ Πιλέτσκι  Ζίγκμουντ Σεντζιέλας  Γιούζεφ Κούρας † ...και άλλοι Μπολέσουαφ Μπιέρουτ Στανίσουαφ Ραντκιέβιτς Κονσταντίν Ροκοσόφσκυ Λαβρέντι Μπέρια Ιβάν Σέροφ
Εμπλεκόμενες μονάδες
Ένωση Ελευθερίας και Ανεξαρτησίας ΝΙΕ Πολιτικός Εσωτερικός Στρατός Τάγματα χωρικών Εθνικές Ένοπλες Δυνάμεις ...και άλλες Κόκκινος Στρατός ΛΚΕΥ SMERSH Πολωνικός Λαϊκός Στρατός Σώματα Εσωτερικής Ασφάλειας Εθελοντές Έφεδροι Πολιτοφύλακες Πολιτοφυλακή Τμήμα Ασφάλειας
Δυνάμεις
20.000 αντάρτες 2.000.000 στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού 35.000 αξιωματικοί του ΛΚΕΥ 24.000 Πολωνοί στρατιώτες και αξιωματικοί του Υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας
Απώλειες
8.668 σκοτώθηκαν στη μάχη 79.000 συνελήφθησαν 5.000 εκτελέστηκαν 21.000 πέθαναν στη φυλακή 12.000 αξιωματικοί των πολωνικών δυνάμεων 1.000 αξιωματικοί των σοβιετικών δυνάμεων
10,000 πολίτες πέθαναν

Η αντικομμουνιστική αντίσταση στην Πολωνία, η οποία αναφέρεται επίσης ως η πολωνική αντικομμουνιστική εξέγερση, η οποία πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1944 και 1946, ήταν ένας ένοπλος αγώνας από το πολωνικό υπόγειο κίνημα αντίστασης ενάντια στη σοβιετική κατάληψη της Πολωνίας στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Ο αντάρτικος πόλεμος που διεξήχθη από το αντιστασιακό κίνημα που σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου, περιελάμβανε μια σειρά από στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον κομμουνιστικών φυλακών, κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας, εγκαταστάσεων κράτησης πολιτικών κρατουμένων και στρατοπέδων φυλακών που δημιουργήθηκαν σε όλη τη χώρα από τις σταλινικές αρχές.

Τον Ιανουάριο του 1945, η φιλοσοβιετική κυβέρνηση εγκαταστάθηκε στην Πολωνία από τον προελαύνοντα Κόκκινο Στρατό που κήρυξε «παράνομο» το πολωνικό αντιναζιστικό κίνημα αντίστασης, κυρίως τον Στρατό Εσωτερικού, και διέταξε τα επιζώντα μέλη του να εμφανιστούν, ενώ τους εγγυόταν την ελευθερία και ασφάλεια τους. Πολλοί υπόγειοι μαχητές αποφάσισαν να παραδώσουν τα όπλα τους και να εγγραφούν, αλλά μετά από αυτό, οι περισσότεροι συνελήφθησαν και ρίχθηκαν στη φυλακή. Χιλιάδες από αυτούς βασανίστηκαν και αργότερα απελάθηκαν στο σοβιετικό σύστημα στρατοπέδευσης του Γκουλάγκ ή δικάστηκαν από δικαστήρια παρωδίας και δολοφονήθηκαν στα κρυφά μετά από ακραίους ξυλοδαρμούς.^[1][2][3]

Ως αποτέλεσμα της καταπίεσης, τα μέλη του Πολωνικού Εθνικού Στρατού σταμάτησαν γρήγορα να εμπιστεύονται τη νέα κυβέρνηση και ορισμένοι από αυτούς ανασυγκροτήθηκαν με μυστικό τρόπο προκειμένου να αντιταχθούν στους νέους σοβιετικούς κατακτητές. Δημιούργησαν διάφορες οργανώσεις αντίστασης μετά τον Εθνικό Στρατό, όπως την Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość («Ένωση Ελευθερίας και Ανεξαρτησίας»), και απελευθέρωσαν εκατοντάδες πολιτικούς κρατουμένους. Έγιναν γνωστοί ως «καταραμένοι στρατιώτες» του υπόγειου πολωνικού κινήματος αντίστασης και οι περισσότεροι τελικά συνελήφθησαν ή σκοτώθηκαν από τις υπηρεσίες ασφαλείας και τις ειδικές ομάδες δολοφονίας.^[4]

Σοβιετική δυτικά κατευθυνόμενη επίθεση σε όλη την κατεχόμενη Πολωνία

Το βράδυ της 3ης προς 4ης Ιανουαρίου 1944, ο προελαύνων Κόκκινος Στρατός διέσχισε τα πρώην ανατολικά σύνορα της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας στην περιοχή της Βολυνίας (κοντά στο χωριό Ροκίτνο). Μέσα σε διάστημα αρκετών μηνών, ώθησαν την Βέρμαχτ πιο δυτικά, φτάνοντας στη γραμμή του ποταμού Βιστούλα στις 24 Ιουλίου 1944. Η σοβιετική προέλαση σταμάτησε λίγο πριν τη Βαρσοβία, ενώ ο Εθνικός Στρατός προσπαθούσε να απελευθερώσει την πολωνική πρωτεύουσα από τους Ναζί πριν από την επίθεση του Κόκκινου Στρατού. Η Εξέγερση της Βαρσοβίας από δυνάμεις πιστές στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση στο Λονδίνο συντρίφτηκε μετά από 63 ημέρες.

Στις 22 Ιουλίου 1944, ενεργώντας κατόπιν εντολής της Μόσχας, οι Πολωνοί κομμουνιστές που έφτασαν στην ανατολική πόλη Χέουμ δημιούργησαν μια φιλοσοβιετική επιτροπή, η οποία έγινε η Προσωρινή Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Πολωνίας μετά την επανεγκατάσταση του στο Λούμπλιν.

Αφού μετακόμισαν στη Βαρσοβία τον Ιανουάριο του 1945 και με πλήρη πολιτικό έλεγχο από τον Στάλιν και τη σοβιετική χορηγία, οι κομμουνιστές εγκατέλειψαν το κοινοβουλευτικό σύστημα της προπολεμικής Πολωνίας και αγνόησαν τις επιθυμίες του πολωνικού λαού, βασίζοντας την εξουσία της νέας κυβέρνησής τους αποκλειστικά στις δυνάμεις κατοχής της χώρας του Κόκκινου Στρατού.

Εν τω μεταξύ, ενεργώντας μαζί υπό την διοίκηση του Σοβιετικού Στρατηγού Ιβάν Σέροφ, οι δυνάμεις του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων (ΛΚΕΥ), της SMERSH και της πολωνικής κομμουνιστικής μυστικής υπηρεσίας, η οποία είχε δημιουργηθεί στα πρότυπα της σοβιετικής μυστικής αστυνομίας, ξεκίνησε επιχειρήσεις σε εθνικό επίπεδο εναντίον των μελών του Πολωνικού Εσωτερικού Στρατού και άλλων πολωνικών αντιστασιακών μονάδων πιστών στην εξόριστη κυβέρνηση. Περίπου 25.000 στρατιώτες του υπόγειου κινήματος, συμπεριλαμβανομένων 300 αξιωματικών του Στρατού Εσωτερικών, συνελήφθησαν, αφοπλίστηκαν και τέθηκαν υπό κράτηση πριν από τον Οκτώβριο του 1944. Στις 15 Οκτωβρίου 1944, ο Λαβρέντι Μπέρια υπέγραψε την Εντολή Αρ. 0012266/44, η οποία δημιούργησε το Τμήμα 64 του ΛΚΕΥ, του οποίου ο μόνος στόχος ήταν η καταπολέμηση της πολωνικής αντίστασης. Δεκάδες χιλιάδες Πολωνοί αντάρτες απελάθηκαν στη Σιβηρία. Πολλά μέλη του υπόγειου πολωνικού κινήματος είχαν τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ μιας μακράς ποινής φυλάκισης και της θητείας τους στις Σοβιετικές Πολωνικές Ένοπλες Δυνάμεις στην Ανατολή. Αντιμέτωποι με μια απαράδεκτη επιλογή και γνωρίζοντας για τη σοβαρή μοίρα των ηγετών τους (βλ.: Δίκη των Δεκαέξι), χιλιάδες στρατιώτες του Εσωτερικού Στρατού (ο οποίος διαλύθηκε επίσημα στις 19 Ιανουαρίου 1945) και άλλων οργανώσεων αποφάσισαν να συνεχίσουν να αγωνίζονται για την ελευθερία μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Πολωνική αντικομμουνιστική εξέγερση

Η κατάσταση στην Πολωνία αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έχει περιγραφεί ως ένας εξ ολοκλήρου εμφύλιος πόλεμος, ή κοντά σε εμφύλιο πόλεμο από πολλούς ιστορικούς, καθώς μέλη του κινήματος της ανεξαρτησίας πραγματοποίησαν πολλές επιθέσεις τόσο στα σοβιετικά όσο και στα πολωνικά κομμουνιστικά γραφεία και θεσμούς. Σε αντίποινα, οι σταλινικές αρχές πραγματοποίησαν βάναυσες καταστολές ανταρτών και αμάχων, μαζικές συλλήψεις, απελάσεις, καθώς και εκτελέσεις (βλ. Εκτελέσεις στη φυλακή Μοκότουφ το 1951, δημόσια εκτέλεση στη Ντενμπίτσα) και πολλές μυστικές δολοφονίες.

Το αντικομμουνιστικό κίνημα αντέδρασε με επιθέσεις σε στρατόπεδα του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων και της πολωνικής κομμουνιστικής μυστικής υπηρεσίας, όπως η επίθεση στο στρατόπεδο του ΛΚΕΥ στο Ρεμπέρτουφ. Οι υπόγειες μονάδες εμπλέκονταν συχνά σε τακτικές μάχες με τους Σοβιετικούς και τις πολωνικές κομμουνιστικές δυνάμεις (βλέπε: Μάχη της Κουριουούφκα). Μονάδες αντίστασης που ήταν πιστές στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση δεν δίστασαν να επιτεθούν ακόμη και σε μεγάλες πόλεις, για να ελευθερώσουν τους συναδέλφους τους στρατιώτες που κρατούνταν σε διάφορες φυλακές και στρατόπεδα κράτησης σε όλη την Πολωνία.

Πολωνική Εθνική Ημέρα Μνήμης των «Καταραμένων Στρατιωτών»

Εθνική Ημέρα Μνήμης για τους Εορτασμούς των «Καταραμένων Στρατιωτών» το 2011.

Το 2001, το Κοινοβούλιο της Πολωνίας (Σέιμ) εξέδωσε ψήφισμα που αναγνώρισε τα κατορθώματα των υπόγειων οργανώσεων και ομάδων που αγωνίστηκαν για την κυριαρχία της Πολωνίας μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ψήφισμα αναγνώρισε τον άνισο αγώνα τους ενάντια στη σοβιετική κατάληψη της Πολωνίας και απότισε φόρο τιμής στους πεσμένους και δολοφονημένους στρατιώτες και στα φυλακισμένα μέλη όλων των οργανώσεων που διώχθηκαν από τις μεταπολεμικές κομμουνιστικές αρχές. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη αναγνώριση τέτοιου μεγέθους που είχε σκοπό να τιμήσει τους μαχητές του οπλισμένου αντικομμουνιστικού υπόγειου κινήματος αντίστασης.^[5] Το νομοσχέδιο υπογράφηκε από τον Πρόεδρο Μπρονίσλαφ Κομορόφσκι στις 9 Φεβρουαρίου 2011 και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Νόμων της Πολωνίας με Αρ. 32/160 στις 15 Φεβρουαρίου 2011.^[6] Η Εθνική Ημέρα Μνήμης των «Καταραμένων Στρατιωτών» εορτάζεται τώρα κάθε χρόνο στην Πολωνία την 1η Μαρτίου.

Το αρχικό αίτημα για την καθιέρωση της Ημέρας Μνήμης υποβλήθηκε το 2009 από πολωνικές οργανώσεις βετεράνων πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της Παγκόσμιας Ένωσης Στρατιωτών Εσωτερικού Στρατού (Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej) και της Ένωσης Στρατιωτών των Εθνικών Ενόπλων Δυνάμεων (Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych). Η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε από τοπικές αρχές και κοινοβουλευτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των δύο κύριων πολιτικών κομμάτων της Πολωνίας, της Πολιτικής Πλατφόρμας και του Νόμος και Δικαιοσύνη. Η νομοθετική πρωτοβουλία για τη θέσπιση της νέας εθνικής εορτής αναλήφθηκε το 2010 από τον αείμνηστο Πρόεδρο Λεχ Κατσίνσκι.^[7]

Στη λαϊκή κουλτούρα

Το μυθιστόρημα Στάχτες και διαμάντια του Γέζι Αντζεγιέφσκι και η δραματοποίηση του βιβλίου από τον Άντζεϊ Βάιντα, είναι αφιερωμένα στα αιματηρά γεγονότα στην Πολωνία αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που απεικονίζουν μια επιχείρηση από αντικομμουνιστές μαχητές αντίστασης να δολοφονήσουν έναν Σοβιετικό κομισάριο.^[8]

Παραπομπές

1. Staff writer (18 Ιουνίου 2014), «The Secrets of Uroczysko Baran», Oddano hołd żołnierzom AK, NSZ, BCh oraz WiN (Międzyrzec.info), http://www.miedzyrzec.info/artykuly/tajemnica-uroczyska-baran/ 
2. Lublin112.pl (10 Ιανουαρίου 2015), «Uroczysko Baran in Kąkolewnica: the Second Katyn», Materiał Dziennikarza Obywatelskiego (Lublin.NaszeMiasto.pl), http://lublin.naszemiasto.pl/artykul/uroczysko-baran-w-kakolewnicy-drugi-katyn,2804080,art,t,id,tm.html 
3. Καρολίνα Μπογκούνταου (2017-07-20), «At Uroczysko Baran known as Little Katyn, new exhumations to begin», W Uroczysku Baran w Kąkolewnicy, zwanym Małym Katyniem, rozpoczęły się prace poszukiwawczo - ekshumacyjne, http://podlasie24.pl//radzyn/region/-uroczysko-baran-trwa-poszukiwanie-szczatkow-ludzkich-21d41.html 
4. Τένετ Χ. Μπάγκλεϊ (2007). Spy wars: moles, mysteries, and deadly games. Yale University Press. σελ. 120. ISBN 978-0-300-12198-8. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2011. 
5. «Uchwała Senatu RzP dnia 4 lutego 2011 roku w sprawie ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych"» (PDF). Γερουσία της Πολωνίας. 4 Φεβρουαρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2011. 
6. «Prezydent podpisał ustawę o Dniu Pamięci "Żołnierzy Wyklętych"». Πρακτορείο Τύπου της Πολωνίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2011. 
7. Ημερολόγιο Gazeta Prawna. «Będziemy mieli nowe święto: Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych"». Πρακτορείο Τύπου της Πολωνίας. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2011. 
8. Φαλκόφσκα, Γιανίνα· Χάμες, Πέτερ (2004). The Cinema of Central Europe. Wallflower Press. σελίδες 65–74. ISBN 1904764207. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Άτλας του υπόγειου κινήματος της ανεξαρτησίας στην Πολωνία 1944 - 1956, Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης, Βαρσοβία-Λούμπλιν, 2007. (ISBN 978-83-60464-45-8)ISBN 978-83-60464-45-8
• WiN | Ελευθερία και Ανεξαρτησία - Ένα Σύντομο Ιστορικό από τον Δρ Γιάνους Μάρεκ Κουρτίκα, Ph.D., Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης, IPN, Πολωνία.
• Doomed Soldiers 1944-1963: The Untold Story (αγγλικά)
• ŻOŁNIERZE WYKLĘCI, Zapomniani Bohaterowie Αρχειοθετήθηκε 2019-04-24 στο Wayback Machine. (πολωνικά)