Αλεξάνδρεια Ημαθίας

Συντεταγμένες: 40°37′41.8260″N 22°26′43.4821″E

Αλεξάνδρεια
Πάρκο στην Αλεξάνδρεια.
Αλεξάνδρεια Αλεξάνδρεια
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κεντρική Μακεδονία
Περιφερειακή Ενότητα	Ημαθίας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονία
Νομός	Ημαθία
Υψόμετρο	6 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	15.906
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Γιδάς
Ταχ. κώδικας	593 00
Τηλ. κωδικός	2333
http://www.alexandria.gr/
Σχετικά πολυμέσα

Η Αλεξάνδρεια (γνωστή και με την παλαιά της ονομασία: Γιδάς) είναι πόλη στην Μακεδονία. Είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη στην Ημαθία με πληθυσμό 15.906 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021 και με έκταση 61,693 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Διοικητικά αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου της.

Το Κέντρο Υγείας της Πόλης

Διοικητικά στοιχεία

Η Αλεξάνδρεια παλιότερα ονομαζόταν Γιδάς. Ο οικισμός Γιδά αναγνωρίστηκε σε Κοινότητα Γιδά το 1918 (Β.Δ. 28-6-1918, ΦΕΚ Α 152/1918). Περιλάμβανε τους οικισμούς με τον αντίστοιχο πληθυσμό απογραφής 1920: Γιδά - 844, Λιανοβέριον - 373, Παλαιοχώριον - 260, Πλατύ - 61 (μόνο υπάλληλοι του Σ. Σταθμού. Ο οικισμός Πλατέος ιδρύθηκε με τους πρόσφυγες), Σιδ. Σταθμός Γιδά - 22, Σχοινά - 279. Η κοινότητα Γιδά υπήχθη στην Επαρχία Ημαθίας από την Επαρχία Θεσσαλονίκης (ΝΔ 325/10-7-1941, ΦΕΚ Α257/1941). Αναγνωρίστηκε σε Δήμο το 1948 (ΒΔ 9-2-1948, ΦΕΚ Α56/1948). Η πόλη «Γιδά» μετονομάστηκε σε «Αλεξάνδρεια» και ο «Δήμος Αλεξανδρείας» (ΒΔ 6-1-1953, ΦΕΚ Α10/1953).^[1]

Το 1997 με το πρόγραμμα Καποδίστριας συνενώθηκαν στον Δήμο οι κοινότητες (μετέπειτα Δημοτικά Διαμερίσματα) με τον αντίστοιχο πληθυσμό απογραφής 1991: Αλεξάνδρειας (έδρα) 13.319, Βρυσακίου 700, Καμποχωρίου 916, Λουτρού 1290, Νεοχωρίου 759, Νησίου 1.661. Σύνολο 18.645. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης ο δήμος Αλεξάνδρειας επεκτάθηκε εκ νέου με την συγχώνευση και των Δήμων Πλατέος, Μελίκης και Αντιγονιδών (άρθρο 1 νόμου 3852/2010 ΦΕΚ τεύχος Α 87 Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης).

Πληθυσμός

Μόνιμος ^[2]^[3]^[4]

Έτος	Πληθυσμός
1991	12.718 (13.907)
2001	14.023 (15.152)
2011	14.821 (15.864)

Πραγματικός (de facto) ^[5]^[6]^[7]

Έτος	Πληθυσμός
1961	6.168 (8.289)
1971	8.199 (9.535)
1981	10.543 (10.809)
1991	12.109 (13.319)
2001	13.229 (14.370)
2011	14.683 (15.724)

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της δημοτικής κοινότητας)

Ιστορικά στοιχεία

Για την προέλευση του παλιού ονόματος έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις όπως η προέλευση από την τουρκική λέξη gida (τροφή), από τη βυζαντινή οικογένεια των Γίδων, καθώς και από το γνωστό οικόσιτο ζώο. Κατά την άποψη τοπικού ερευνητή, η παλαιά ονομασία είναι Γηδάς και όχι Γιδάς, ανάγεται στο Βυζάντιο και σημαίνει "Γη Οδός".^[8]

Οι κάτοικοι της Αλεξάνδρειας συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Σπουδαίος αγωνιστής της επανάστασης του 1821 ήταν ο Ζήσης Γηδιώτης^[9]. Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, σπουδαίοι Αλεξανδρινοί Μακεδονομάχοι ήταν οι οπλαρχηγοί Τζόλας Περήφανος, Θεοχάρης Κούγκας (καπετάν Γηδιώτης)^[10] και Απόστολος Ματόπουλος^[11], καθώς και ο δάσκαλος Θωμάς Κουκουλούδης^[12].

Πολιτισμός

Δημοτική Βιβλιοθήκη

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Αλεξάνδρειας ιδρύθηκε το 1986 με συλλογή 2.000 βιβλίων. Οι επισκέπτες της βιβλιοθήκης είναι κατά κύριο λόγο μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου καθώς και εκπαιδευτικοί.

Η συλλογή της καλύπτει όλα τα θέματα των ανθρώπινων γνώσεων και αποτελείται από 14.700 τόμους βιβλίων, περιοδικά και οπτικοακουστικό υλικό. Επιπρόσθετα, διατηρεί μία συλλογή από τοπικό και ημερήσιο τύπο για την επικαιρότητα των μελών της στην ενημέρωση. Εμπλουτίζει τη συλλογή της με προσκτήσεις νέου υλικού από αγορές και από δωρεές που δέχεται από κατοίκους της πόλης και της περιφέρειας. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (Κ.Ι.Κ.Π.Ε.)^[13], δώρισε στη βιβλιοθήκη 177 βιβλία λογοτεχνικού, ιστορικού και επιστημονικού περιεχομένου. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη στεγάζεται στο Πνευματικό Κέντρο ^[14] της Αλεξάνδρειας.

Μεταφορές

Οδικές μεταφορές

Ο σ.σ. Αλεξάνδρειας.

Σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την πόλη διέρχεται η Εγνατία Οδός, η οποία ενώνει την πόλη με την Ηγουμενίτσα και τα Ιωάννινα προς τα δυτικά και την Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη προς τα ανατολικά.

ΚΤΕΛ

Η Αλεξάνδρεια εξυπηρετείται από τα ΚΤΕΛ Ημαθίας, με συχνά τοπικά και υπεραστικά δρομολόγια.

Σιδηροδρομικές μεταφορές

Η Αλεξάνδρεια εξυπηρετείται από τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό, που εγκαινιάστηκε το 1894, επί της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Φλωρίνης. Από το 2008 εξυπηρετείται από τον Προαστιακό Θεσσαλονίκης, ο οποίος συνδέει την πόλη με τη Θεσσαλονίκη και, κατόπιν, με την Έδεσσα.

Προσωπικότητες

• Ζήσης Γιδιώτης: Οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
• Απόστολος Ματόπουλος: Μακεδονομάχος
• Θεοχάρης Κούγκας: Μακεδονομάχος
• Γεώργιος Περήφανος: Μακεδονομάχος
• Βασίλης Τσιάρτας: Διεθνής ποδοσφαιριστής και πρωταθλητής Ευρώπης
• Δημήτρης Χαριτόπουλος: Διεθνής καλαθοσφαιριστής
• Χάρης Γιαννόπουλος: Διεθνής καλαθοσφαιριστής
• Νίκος Τουλίκας: Παγκόσμιος πρωταθλητής στίβου και σκι αντοχής των Special Olympics
• Δημήτρης Περτσούνης: Επαναστάτης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
• Χρήστος Νικολόπουλος: Μουσικός καλλιτέχνης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Αλεξάνδρειας

Παραπομπές

1. Διοικητικές μεταβολές / ΟΤΑ - Δήμος Αλεξάνδρειας^{[νεκρός σύνδεσμος]}
2. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
3. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
4. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
5. ΠΛ 2:388
6. ΠΛΜ 6:287-8
7. «Απογραφή Πληθυσμού-Kατοικιών 2011 - ELSTAT». www.statistics.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2023. 
8. Ρουμλουκιώτικα Σημειώματα, 1980-1988, Ιωάννης Δ. Μοσχόπουλος, σσ. 29-37^{[νεκρός σύνδεσμος]}
9. Ανέκδοτα έγγραφα και άγνωστα στοιχεία για κλεφταρματολούς και για την επανάσταση (1821-1822) στη Μακεδονία και ιδιαίτερα στον Όλυμπο, Γεώργιος Χ. Χιονίδης, Βέροια 1979^{[νεκρός σύνδεσμος]}
10. Γιάννης Δ. Μοσχόπουλος, Ρουμλουκιώτικα Σημειώματα 1980 - 1988, Θεσσαλονίκη 1989, σελ. 52.
11. Μοσχόπουλος, 1989, σελ. 55.
12. Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, ΕΜΣ, εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη 2008
13. Εφημερίδα ΛΑΟΣ - Δωρεά βιβλίων στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αλεξάνδρειας^{[νεκρός σύνδεσμος]}
14. «Πνευματικό κέντρο, Αλεξάνδρεια, Αξιοθέατα». culture.alexandria.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2023. 

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1981, 2006 (ΠΛΜ)
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)