Mudiad diwylliannol a deallusol a flodeuodd yn ystod y ddeunawfed ganrif yn Ewrop a threfedigaethau Gogledd America oedd yr Oleuedigaeth (hefyd Cyfnod yr Ymoleuo). Roedd ei ddilynwyr yn pwysleisio rhesymeg a'r unigolyn yn hytrach na thraddodiad fel ffyrdd i gyrraedd oes newydd mewn byd wedi'i seilio ar wyddoniaeth, llywodraeth a dyneiddiaeth.
Prif ffigurau'r Oleuedigaeth yn ôl gwlad
Yr Alban
Cymru
Yr Eidal
Ffrainc
Lloegr
Portiwgal
Prwsia a Saxe-Weimar
Sbaen
Unol Daleithiau
Llyfryddiaeth ddethol
- Jonathan Hill, Faith in the Age of Reason, Lion/Intervarsity Press 2004
- Ernst Cassirer, The Philosophy of the Enlightenment, Princeton University Press 1979
- Mark Hulluing, Autocritique of Enlightenment: Rousseau and the Philosophes 1994
- Peter Gay, The Enlightenment: An Interpretation. Efrog Newydd: W. W. Norton & Company, 1996
- Benjamin Redkop, The Enlightenment and Community, 1999
- Roy Porter, The Enlightenment 1999
- Margaret Jacob, Enlightenment: A Brief History with Documents 2000
- Thomas Munck, Enlightenment: A Comparative Social History, 1721-1794
- Arthur Herman, How the Scots Invented the Modern World: The True Story of how Western Europe's Poorest Nation Created Our World and Everything in It 2001
- Stuart Brown, gol., British Philosophy in the Age of Enlightenment 2002
- Alan Charles Kors, gol. Encyclopedia of the Enlightenment. 4 cyfrol. Rhydychen: Oxford University Press, 2003
- James Buchan, Crowded with Genius: The Scottish Enlightenment: Edinburgh's Moment of the Mind 2003
- Louis Dupre, The Enlightenment & the Intellctural Foundations of Modern Culture 2004
- Gertrude Himmelfarb, The Roads to Modernity: The British, French, and American Enlightenments, 2004
- Stephen Eric Bronner, Interpreting the Enlightenment: Metaphysics, Critique, and Politics, 2004
- Stephen Eric Bronner, The Great Divide: The Enlightenment and its Critics
- Henry F. May, The Enlightenment in America (Efrog Newydd: Oxford University Press, 1976)
