Eluned Morgan (gwleidydd)

Gweler hefyd Eluned Morgan (gwahaniaethu).

Y Gwir Anrhydeddus Y Farwnes Morgan o Drelái AS
Llun swyddogol, 2024
Prif Weinidog Cymru
Deiliad
Cychwyn y swydd 6 Awst 2024
Teyrn	Siarl III
Dirprwy	Huw Irranca-Davies
Rhagflaenwyd gan	Vaughan Gething
Arweinydd Llafur Cymru
Deiliad
Cychwyn y swydd 24 Gorffennaf 2024
Dirprwy	Carolyn Harris
Rhagflaenwyd gan	Vaughan Gething
Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Gofal Cymdeithasol a’r Gymraeg[a]
Yn ei swydd 13 Mai 2021 – 6 Awst 2024
Prif Weinidog	Mark Drakeford Vaughan Gething
Rhagflaenwyd gan	Vaughan Gething
Gweinidog Iechyd Meddwl a Llesiant
Yn ei swydd 8 Hydref 2020 – 13 Mai 2021
Prif Weinidog	Mark Drakeford
Rhagflaenwyd gan	Swydd newydd
Dilynwyd gan	Lynne Neagle
Gweinidog y Gymraeg[b]
Yn ei swydd 3 Tachwedd 2017 – 13 Mai 2021
Prif Weinidog	Carwyn Jones Mark Drakeford
Rhagflaenwyd gan	Alun Davies
Dilynwyd gan	Jeremy Miles
Aelod o Senedd Cymru dros Ranbarth Canolbarth a Gorllewin Cymru
Deiliad
Cychwyn y swydd 5 Mai 2016
Rhagflaenwyd gan	Rebecca Evans
Aelod o Dŷ'r Arglwyddi Lord Temporal
Deiliad
Cychwyn y swydd 26 Ionawr 2011 Arglwydd am Oes
Cynrychiolaeth Senedd Ewrop Aelod Senedd Ewrop dros Gymru Yn ei swydd 10 Mehefin 1999 – 4 Mehefin 2009 Rhagflaenwyd gan Sefydlwyd yr etholaeth Dilynwyd gan John Bufton Aelod Senedd Ewrop dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru Yn ei swydd 9 Mehefin 1994 – 10 Mehefin 1999 Rhagflaenwyd gan David Morris Dilynwyd gan Diddymwyd yr etholaeth
Manylion personol
Ganwyd	(1967-02-16) 16 Chwefror 1967 (57 oed) Caerdydd
Cenedligrwydd	Cymru
Plaid wleidyddol	Llafur Cymru
Gwefan	elunedmorgan.cymru

Gwleidydd Llafur yw Eluned Morgan (ganed 16 Chwefror 1967) sydd yn Brif Weinidog Cymru ac Arweinydd Llafur Cymru ers 2024.^[1] Mae wedi bod yn Aelod o'r Senedd dros Ranbarth Canolbarth a Gorllewin Cymru ers Mai 2016. Roedd yn Aelod Senedd Ewrop dros Gymru o 1999 i 2009.

Magwraeth

Ganed hi i'r parchedig gannon Bob Morgan OBE ac Elaine Morgan, yn Nhrelái, Caerdydd, llei'i maged, a chafodd ei haddysg yn Ysgol Gyfun Gymraeg Glantaf, Coleg yr Iwerydd a Phrifysgol Hull. Roedd ei thâd, Bob, yn gyn arweinydd Cyngor Sir De Morgannwg.

Gyrfa

Gweithiodd fel ymchwilydd i S4C a'r BBC ac fel Stagiaire yn y Senedd Ewropeaidd yn 1990. Pan oedd yn 27 oed, etholwyd hi'n Aelod Seneddol Ewropeaidd dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru yn 1994, yr ASE ieuengaf ar y pryd.

Eluned Morgan yn cymryd cynhadledd y wasg ar y pandemig COVID_19 yn Nhachwedd 2020

Fe'i penodwyd i Dŷ'r Arglwyddi yn 2010 fel Barwnes Morgan o Drelái^[2], a bu'n Llefarydd yr Wrthblaid ar Faterion Cymreig yno o 2013 i 2016.

Etholwyd Eluned Morgan yn Aelod Cynulliad dros Canolbarth a Gorllewin Cymru yn 2016.

Yn 2017 fe'i gwnaed yn Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes. Yn Hydref 2020 fe'i gwnaed yn Weinidog Iechyd Meddwl, Llesiant a’r Gymraeg er mwyn i'r Gweinidog Iechyd, Vaughan Gething, yn canolbwyntio’n gyfan gwbl ar ymateb i’r coronafirws a pherfformiad y Gwasanaeth Iechyd Gwladol.^[3]

Yng Ngorffennaf 2024 cyhoeddodd Vaughan Gething y byddai'n ymddiswyddo fel arweinydd Llafur Cymru ac fel Prif Weinidog. Yr wythnos ganlynol cyhoeddodd Morgan byddai'n sefyll fel arweinydd nesaf Llafur, gyda Huw Irranca-Davies, yn rhedeg fel ei dirprwy.^[4] Ni chafwyd unrhyw enwebiadau arall ar gyfer yr arweinyddiaeth ac felly cyhoeddwyd Morgan fel arweinydd ar 24 Gorffennaf 2024. Hi yw arweinydd benywaidd cyntaf Llafur Cymru.^[1]

Mewn cyfweliad, dywedodd ei fod yn bwysig "ymddiheuro i'r cyhoedd yng Nghymru". Ychwanegodd fod hyn yn "ymwneud â throi tudalen newydd".^[5] Fe'i etholwyd yn Brif Weinidog ar 6 Awst 2024 mewn cyfarfod arbennig o'r Senedd.^[6]

Senedd Cymru
Rhagflaenydd: Rebecca Evans	Aelod o'r Senedd dros Ranbarth Canolbarth a Gorllewin Cymru 2016 – presennol	Olynydd: deiliad
Senedd Ewrop
Rhagflaenydd: David Morris	Aelod Senedd Ewrop dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru 1994 – 1999	Olynydd: dilewyd yr etholaeth
Rhagflaenydd: etholaeth newydd	Aelod Senedd Ewrop dros Gymru 1999 – 2009 gyda Jill Evans, Jonathan Evans, Glenys Kinnock ac Eurig Wyn (1999-2004)	Olynydd: John Bufton Jill Evans Kay Swinburne Derek Vaughan

Nodiadau

1. Fel Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol o 2021 i 2024
2. Dirprwy Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes o 3 Tachwedd 2017 i 13 Rhagfyr 2018; Gweinidog y Gymraeg a Chysylltiadau Rhyngwladol o 13 Rhagfyr 2018 i 8 Hydref 2020; y Gymraeg o 8 Hydref 2020.

Cyfeiriadau

1. "Eluned Morgan yw arweinydd newydd Llafur Cymru". newyddion.s4c.cymru. 2024-07-24. Cyrchwyd 2024-07-24.
2. http://www.parliament.uk/biographies/lords/baroness-morgan-of-ely/4226
3. Penodi Eluned Morgan yn Weinidog Iechyd Meddwl, Llesiant a’r Gymraeg , Golwg360, 8 Hydref 2020.
4. "Eluned Morgan yn debygol o ddod yn Brif Weinidog Cymru". BBC Cymru Fyw. 2024-07-23. Cyrchwyd 2024-07-23.
5. "Eluned Morgan: 'Pwysig ymddiheuro i'r cyhoedd'". BBC Cymru Fyw. 24 Gorffennaf 2024. Cyrchwyd 24 Gorffennaf 2024.
6. "Eluned Morgan yn cael ei hethol yn Brif Weinidog Cymru". newyddion.s4c.cymru. 2024-08-06. Cyrchwyd 2024-08-06.

Dolen allanol

• Eluned Morgan yn siarad yn y Llyfrgell Genedlaethol Archifwyd 2020-08-15 yn y Peiriant Wayback am bwysigrwydd Wicipedia Cymraeg.