Grafički korisnički interfejs

Prvi^{[mrtav link]} GUI: Dynabook (Smalltalk-76, Xerox Alto)

Grafički korisnički interfejs ili GUI (engleski: graphical user interface) jeste metod interakcije sa računarom kroz manipulaciju grafičkim elementima i dodacima uz pomoć tekstovnih poruka i obavještenja.^[1][2][3] Izgovara se približno kao gooey na engleskom jeziku, tj. gui, na bosanskom jeziku.^[4]

GUI programi prikazuju vizuelne elemente poput ikone, prozora i drugih elemenata.

Historija

Prethodnici GUI programa su izumljeni na Stanford univerzitetu, na čelu sa Douglasom Englebartom i koristili su tekstualne linkove za upravljanje. Kasnije su istraživači na Xerox PARC-u unaprijedili i otišli dalje od samo tekstualnih linkova i počeli da koriste grafički interfejs za njihov Alto računar.^[5][6] To je bila preteča svih današnjih grafičkih interfejsa, pa se tako ponekad i danas koristi skraćenica PUI (PARC User Interface). PUI je i tada koristio prozore, menije, dugmiće, štrih kockice, ikone kao i uključivanje nekog pokaznog uređaja kao što je miš.

Prvi put ga je iskoristio Apple na svojim Macintosh računarima i operativnim sistemima, dok je kasnije Microsoft kopirao Appleove ideje u njihovim prvim verzijama Windows operativnog sistema.^[7] Primjeri nekih grafičkih interfejsa su macOS, Microsoft Windows, NEXTSTEP i X Window System od kojeg su nastali Qt (KDE), GTK+ (GNOME), i Motif (CDE).

Pomoću grafičkog interfejsa korištenje današnjih računara je mnogo jednostavnije nego u doba DOS operativnog sistema koji je bio prilično negostoljubljiv prema novim korisnicima računara. Većina današnjih operativnih sistema se upravlja preko grafičkog interfejsa, dakle pomoću kursora, ikona, prozora i drugih elemenata.

iPhone je 2007. godine^[8] popularizirao ekrane osjetljive za dodir i odstupio od interfejsa sa prozorima i smatra se prekretnicom za razvoj mobilnih uređaja i mobitela.^[9][10]

Grafički interfejsi poznati većini ljudi u kasnim 2010-im su Microsoft Windows, macOS i X Window sistem za desktop i laptop računare, te Android, Apple iOS, BlackBerry OS, Windows Mobile, i Tizen za mobilne uređaje.^[11]

Vrste grafičkih interfejsa

Slojevi^{[mrtav link]} GUI-a bazirana na "windwing" sistemu.

Grafički interfejsi koji se ne temelje na PUI-u se najčešće susreću u računarskim igrama kao i u naprednim interfejsima temeljenim na virtualnoj stvarnosti. Danas se istražuje novi interfejs nazvan Zooming User Interface ili ZUI koji kombinira 3-dimenzionalno kretanje sa 2D slikom.

Neki grafički interfejsi su napravljeni isključivo za jednu namjenu, to je bio primjer sa Atari ST računarom u 1986. godini kada je predstavljen grafički interfejs sa ekranom osjetljivim na dodir. Danas se grafički interfejs ne koristi samo u računarima, danas ga iskorištavaju i razne govorne mašine, informacijski kioski kao i monitori u industrijskim postrojenjima koji pokreću operativne sisteme u realnom vremenu (RTOS). Neki najnoviji mobiteli također imaju grafičke interfejse sa ekranima osjetljivim na dodir.

GUI protiv CLI

U interfejsu komandne linije dostupne su mnoge komande koje mogu izvoditi kompleksne operacije koristeći kratke sekvence riječi i simbola. To omogućava veću efikasnost i produktivnost nakon što se komande nauče.^[12][13] Taj način rada, iako efikasniji, je teže naučiti i za to je potreban određeni period vremena.

Grafički interfejs je predstavljen kao lakši način korištenja računara za obične korisnike u odnosu na Command Line Interfaces (CLI) ili interfejs koji je računarom upravljao isključivo preko teksta i komandne linije. CLI je bio manje upotrebljiv nego GUI te je bio mnogo komplikovaniji jer je koristio tekstualne naredbe (kao u DOS operativnom sistemu). Neki današnji operativni sistemi sadrže oba interfejsa, iako se grafički mnogo više koristi.

U Linuxu se najviše koristi XFCE, GNOME, i KDE grafičko okruženje.

Primjeri

• Sample graphical desktop environments
• 
  GNOME Shell
• 
  KDE Plasma 5
• 
  Unity
• 
  MATE
• 
  Wayland
• 
  Xfce
• 
  Enlightenment
• 
  Sugar
• 
  twm X Window System okruženje
• 
  dwm
• 
  Cinnamon

Također pogledajte

• Shoes (GUI toolkit)
• Fittsov zakon
• Anti-Mac
• Apple protiv Microsofta
• Softverski razvoj
• Spisak tema (razvoj softvera)
• Računarska interakcija
• GUI isprobavanje

Reference

1. "Graphical user interface". ScienceDaily (jezik: engleski). Pristupljeno 9. 5. 2019.
2. Levy, Steven. "Graphical User Interface (GUI)". Britannica.com. Retrieved 2019-06-12.
3. "GUI". PC Magazine Encyclopedia. pcmag.com. Pristupljeno 12. 6. 2019.
4. The Jargon Book, "Chrome"
5. Lieberman, Henry. "A Creative Programming Environment, Remixed", MIT Media Lab, Cambridge.
6. Salha, Nader. "Aesthetics and Art in the Early Development of Human-Computer Interfaces" Arhivirano 7. 8. 2020. na Wayback Machine, October 2012.
7. A Windows Retrospective, PC Magazine Jan 2009. Ziff Davis. januar 2009.
8. Mather, John. iMania, Ryerson Review of Journalism, (February 19, 2007) Retrieved February 19, 2007
9. "The iPad's victory in defining the tablet: What it means". InfoWorld. 5. 7. 2011.
10. Bright, Peter Ballmer (and Microsoft) still doesn't get the iPad, Ars Technica, 2010
11. Hanson, Cody W. (17. 3. 2011). "Chapter 2: Mobile Devices in 2011". Library Technology Reports. 47 (2): 11–23. ISSN 0024-2586.
12. Computerhope.com
13. "Technet.com". Arhivirano s originala, 12. 6. 2018. Pristupljeno 29. 2. 2020.

Vanjski linkovi

• Marcin Wichary, GUIdebook, Galerija grafičkih interfejsa: preko 5500 slika interfejsa, programa i ikona
• Stvarna historija GUI-a, Mike Tuck
• Historija grafičkog intervejsa, Jeremy Reimer, Ars Technica
• Linux nije Windows