Istočna hemisfera na početku 3. vijeka.Karta svijeta godine 250.Istočna hemisfera na kraju 3. vijeka.
3. vijek je naziv za vijek koji je započeo 201. i završio 300. godine.
Pregled
Za 3. vijek u istočnoj hemisferi je karakteristično da su u oba dotadašnja svjetska carstva izbile velike krize koje su ih dovele na rub, a u nekim slučajevima i preko ruba propasti.
Na istoku Azije je Kinesko carstvo bilo razdirano stalnim sukobima između ambicioznih gospodara rata, koji će 220. dovesti i do formalnog ukidanja dinastije Han i podjele zemlje na Tri kraljevstva. To je dovelo do određene stabilnosti, iako su se sukobi nastavili, ali tada su bili manje haotični. Godine 280. iz tih sukoba kao pobjednik je izašla dinastija Jin koja je uspjela ponovno ujediniti zemlju.
Slični procesi su zadesili i Rimsko carstvo na zapadu, iako je ono na početku vijeka uživalo relativnu stabilnost pod Severskom dinastijom koja je provela određene reforme. Međutim, godine 235. je vojnička pobuna, čijom je žrtvom bio car Aleksandar Sever započeo period stalne borbe za vlast između ambicioznih vojnih komandanata, odnosno stalnog građanskog rata koji je u ekonomskom, demografskom i moralnom smislu iscrpio Rimsko carstvo. To su počeli koristiti barbari, pogotovo Goti i Alemani, koji su počeli pustošiti dotada sigurna područja Carstva. Procesi, koji su kasnije postali poznati kao kriza 3. vijeka, su svoj vrhunac dostigli kada se Rimsko carstvo de facto raspalo na nekoliko samostalnih država. Time je označen početak perioda Kasne antike.
Kriza je završena tek dolaskom Dioklecijana na vlast koji je otpočeo niz dalekosežnih upravnih i političkih reformi, prvenstveno vezanih uz uspostavu dominata, kao i podjelu Carstva na četiri cjeline u sistemu tzv. tetrarhije.
Stalna politička nestabilnost Partskog Carstva i iscrpljenost ratovima s Rimom je početkom 3. vijeka dala priliku dotada vijekovima potlačenim Perzijancima da obnove svoju nekadašnju državu pod dinastijom Sasanida. Njenom razvoju je značajno doprinijela obnova zoroastrizma koji je tada doživio svoj procvat i dao ideološku podlogu perzijskim vladarima da od novog Sasanidskog carstva načine supersilu sposobnu da se ravnopravno suprotstavi dotle neprikosnovenom Rimu.
Glavni događaji i razvoji
Rani 3. vijek - pogrebi u Katakombama postaje uobičajen način sahranjivanja pokojnika.
Kasni 3. vijek - rani 4. vijek - oslikan plafon Katakombi Marcellinusa i Petra sa likovima Isusa kao dobrog pastira, te likovima Petra i Marcellinusa u molitvenom položaju sa uzdignutim rukama (oranta) i detaljima iz priče o Junusu (Jona).
