Herri II Navarra en 'Initiatoire instruction en la religion chrestienne pour les enffans, urzhiet gant Marc'harid Navarra (1492-1549).
Goude ma oa titlet evel roue Navarra, ne rene Herri nemet e Benafarroa, rak bec'h a oa bet war-dro hêrezh e vamm.
Eontr Katelin Navarra, Yann Fois (1450-1500), beskont Narbonna, en devoa embannet n'he devoa ket gwir e nizez da gaout an hêrezh abalamour d'al lezenn salek ha ne oa ket bet anezhi gwech ebet en Navarra. Goulenn a reas ar gurunenn evitañ. Bec'h ha reuz a voe, betek ma voe sinet ar peoc'h e Tarbes en 1497.
Daoust da se e talc'has Yann Fois da stourm: klask a reas dimeziñ e verc'h, Germaine de Foix, da Fernando II Aragon, roue Aragon, intañv goude marv e bried Izabel Iañ Kastilha. En 1505 e voe graet an eured.
Fernando a gasas e jeneral dug Alba da gemer Pamplona en 1512, ha goude-se, da aloubiñ Rouantelezh Navarra eus an hanternoz d'ar c'hreisteiz: kement-se a lakaas ar pab Jul II da embann ur builh a-enep dezhañ. Herri a reas brezel dezhañ. Trec'het e voe, ma rankas plegañ ha chom da ren e Benafarroa nemetken.
En 1517, goude marv e vamm, e stagas da zivizout gant Carlos Iañ Spagn, mab-bihan da Fernando, evit klask adkavout e rouantelezh, kollet an tri c'hard anezhi gantañ. Da gentañ en Noyon en 1516, ha goude en Montpellier, en 1518, hogen tro wenn a reas. En 1521 eta e klaskas adkemer e rouantelezh dre an nerzh. Skoazell a gavas digant ar roue gallFrañsez Iañ, c'hoant dezhañ gwanaat e enebour Carlos Iañ e kement stumm ma c'halle.
Soudarded gwaskon ha navarrat a voe kaset gant ar roue gall da Navarra, un tamm skoazell a voe eus perzh un nebeud kêrioù emsavet, ha kemeret e voe Navarra gante, ur pennadig hepken avat. E-lec'h kreñvaat o diazezoù ez eas ar C'hallaoued da lakaat seziz war gêr Logroño. Un armead 30.000 den a voe kaset gant Kastilha, ma voe ret d'ar C'hallaoued dilezel Logroño. Emgann a voe e Noáin en Mezheven 1521, ha trec'h e voe soudarded Kastilha. Adkemeret e voe Pamplona ganto. Goude-se e voe dalc'het da stourm c'hoazh e kastell Maya betek 1522 ha Hondarribia betek 1524.
Eus emgann Pavia d'an eured
En 1523 e reas emglev gant Frañsez Iañ, roue Bro-C'hall, ha gantañ ez eas, e 1525, da Emgann Pavia, ma voent trec'het gant Carlos Iañ Spagn. Prizoniet e voe Herri, evel ar roue gall, hogen tec'hel a reas er bloaz-se en-eeun. Ken bras e voe brud an taol-kaer-se ma c'hallas dimeziñ en 1527 da c'hoar Frañsez, Marc'harid Angoulême (1492-1549), intañvez goude marv an dug Charlez IV, dug Alençon, ha hi divugel bepred.
E varv
Mervel a eure d'ar 25 a viz Mae 1555 e Hagetmau, 6 vloaz goude e bried, ha beziet e voe en iliz-veur Lescar, ma veze beziet rouaned Navarra.
E verc'h Janed III Navarra, pe Janed Albret, a renas war e lerc'h. Dimezet e oa bet e 1548 da Anton Bourbon. He mab, Herri Navarra, zo anavezet evel Herri IV, roue Bro-C'hall ha Navarra.
