Скокаўская сядзіба

Сядзібна-паркавы комплекс
Сядзіба Нямцэвічаў
52°09′21″ пн. ш. 23°38′15″ у. д.^HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Скокі
Архітэктурны стыль	барока
Заснавальнік	Марцэлій Нямцэвіч і Ядвіга Сухадольская
Дата пабудовы	1770-я
Будынкі
сядзібны дом • фрагменты парку
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000110шыфр 112Г000110
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Скокаўская сядзіба — сядзіба Нямцэвічаў у вёсцы Скокі Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці.

Гісторыя

Першая інфармацыя пра Скокаўскую сядзібу паходзіць з XVI ст. у сувязі з падзелам каралеўскіх маёнткаў на валокі. Са скаргай аб несправядлівым падзеле гэтых зямель звярнуўся да берасцейскага старосты Васіля Львовіча Глінскага^{[праясніць]} гаспадар Скокаў Сямён Багдановіч Клувода. Судовая справа цягнулася амаль 5 гадоў з 1550 г. па 1554 г., у выніку якой з 31 валокі ад Клуводы было адрэзана 15. Нягледзячы на страту, Скокі лічыліся шляхецкім маёнткам. У 1567 г. маёнтак па спадчыне перайшоў да Фёдара Скокаўскага, а ў 1589 г. Скокамі валодалі нашчадкі Сямёна Багдановіча — Марына Скокаўская і яе муж Заранка Гарбоўскі^[1].

У XVII ст. Скокі перайшлі ва ўласнасць роду Нямцэвічаў. Дзякуючы гістарычным запіскам Юльяна Урсына Нямцэвіча вядома, як выглядаў старадаўні радавы дом Нямцэвічаў у XVII ст., у якім ён нарадзіўся. Гэта быў невялікі драўляны будынак з галоўным уваходам і ганкам. У левай палове дома размяшчалася зала, у якой віселі дзве копіі абразкоў Божай Маці з немаўляткам (мастак Карл Дольці). Пакой выглядаў вельмі сціпла, па словах Юльяна Нямцэвіча, толькі «столік і крэслы з арэхавага дрэва ўпрыгожвалі хату», ды яшчэ былі спальні бацькоў, дзяцей, аптэчны пакойчык і гасціная. Побач з домам стаялі флігель, далей — стадола, свіран, гумно, вазоўня. Вакол расло некалькі пладовых дрэў і мноства кветак^[1].

Паступова дом стаў цесным, сям’я павялічылася. У 1770 г. стары дом быў разабраны, а газон заараны плугам. На тым месцы, дзе стаяў дом, старэйшы брат Юльяна Урсын Нямцэвіча пасадзіў два арэхавыя дрэвы на ўспамін аб радавым гняздзе^[1].

Новы мураваны палац быў пабудаваны Марцэліем Нямцэвічам і яго жонкай Ядвігай Сухадольскай у 1770-я гг. па праекце невядомага архітэктара ў іншым месцы, непадалёк ад колішняй сядзібы. Нельга з упэўненасцю сцвярджаць, што сённяшні выгляд палаца адпавядае першапачатковаму праекту. Можна толькі параўнаць яго з палацам на акварэлі Напалеона Орды 1860-х гг^[1].

Падчас Першай сусветнай вайны ў палацы размяшчаўся штаб кайзераўскай арміі. Падчас ваенных дзеянняў палац і парк былі моцна пашкоджаны, аднапавярховыя флігелі зруйнаваны^[1]. Напярэдадні падпісання Брэсцкага мірнага дагавора, заключанага РСФСР з Германіяй, Аўстра-Венгрыяй, Балгарыяй і Турцыяй 3 сакавіка 1918 года, у сядзібе Нямцэвічаў вяліся перамовы дэлегацый Савецкай Расіі і Германіяй з яе саюзнікамі^[2].

• 
  Скокі ў 1777 годзе
• 
  Сядзіба на малюнку Н. Орды. 1877
• 
  Сядзіба ў 1877 годзе
• 
  Сядзіба ў пачатку XX ст.
• 
  Сядзіба ў пачатку XX ст.
• 
  Сядзібны парк у пачатку XX ст.
• 
  Сядзібны парк у пачатку XX ст.
• 
  Сядзіба каля 1930-х гг. Ю. Клос

Апошнім уладальнікам Скокаўскага палацава-паркавага ансамбля да 1939 г. быў нашчадак аднога з братоў Юльяна Ян Нямцэвіч. Пасля Другой сусветнай вайны разбураны фамільная капліца, агароджа, брама, гаспадарчыя пабудовы^[1].

Сядзіба да рэстаўрацыі

У 1997 годзе ў Калужскім абласным мастацкім музеі былі знойдзены 6 партрэтаў з сядзібы Нямцэвічаў, якія былі вывезены ў 1915 годзе з Скокаў у сувязі з наступленнем немцаў^[3]. У 2010 федэральная нацыянальна-культурная аўтаномія «Беларусы Расіі» планавала перадаць Беларусі лічбавыя копіі палотнаў^[2].

У 1999 г. адноўлены гістарычны помнік-вежа XVIII ст., што размяшчаецца за 2 км на поўнач ад в. Скокі^[1]. Пасля рэстаўрацыі комплексу ў 2012 г. пачаў функцыянаваць гісторыка-мемарыяльны музей.

Архітэктура

Палац

Палац — прамавугольны ў плане двухпавярховы будынак. Мае характэрную для архітэктуры барока аб’ёмна-прасторавую кампазіцыю. Асноўны аб’ём накрыты ламаным дахам. Уваходы ад галоўнага фасада і парку акцэнтаваны балконамі на гранёных слупах. Планіроўка ўсіх паверхаў анфіладная^[1].

• 
  Паркавы фасад
• 
  Балкон на слупах
• 
  Уязная брама
• 
  Кутняя вежа

Парк

Вакол палаца ў XVIII ст. фарміраваўся рэгулярны парк. Парк грунтоўна абследаваў і апісаў А. Т. Федарук. Плошча парку, сфарміраванага ў XVIII ст., складае 5 га. У цэнтральнай частцы існуе трохрадная алея, бліжэй да цэнтра парк перасякаўся невялікім каналам^[1].

Ва ўсходняй частцы парку размяшчаліся тры паляны, якія былі абсаджаны і дэкарыраваны рознымі пародамі дрэў і кустоў. Да сённяшняга часу захаваўся прагулачны маршрут^[1].

Зноскі

1. Скокі // Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы) / Л. М. Несцярчук. — Мн.: БЕЛТА, 2002. — 336 с. — ISBN 985-6302-37-4.
2. «Белорусы России» передадут Беларуси цифровые копии полотен из бывшей усадьбы Юлиана Немцевича Архівавана 26 жніўня 2011.
3. Портреты Немцевичей оказались в Калуге… и, наконец, появились основания, чтобы их вернуть в Скоки(недаступная спасылка)

Літаратура

• Скокі // Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы) / Л. М. Несцярчук. — Мн.: БЕЛТА, 2002. — 336 с. — ISBN 985-6302-37-4.
• У Скоках дамаўляліся аб міры / Валянціна Кастоўская // Беларусь. — 2012. — № 7. — С. 48—49.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Скокаўская сядзіба
• Праект зон аховы гісторыка-культурнай каштоўнасці - "Былая сядзіба Нямцэвічаў у в.Скокі Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці" ад 06.09.2013 № 65 у Нацыянальным фондзе тэхнічных нарматыўных прававых актаў