Гісторыя «Кайцаліта» пачалася яшчэ ў канцы 1917 − пачатку 1918 гг. і з гэтага часу была заўсёды звязана з гісторыяй Эстонскай дзяржавы. Пасля прыходу да ўлады Эстонскага бальшавіцкага ваенна-рэвалюцыйнага камітэта ў кастрычніку 1917 г. у многіх паветах сталі ўтварацца нацыянальныя вайсковыя фармаванні на чале з заможнымі сялянамі, гаспадарамі крам і невялікіх прадпрыемстваў. У лютым 1918 г., падчас наступу нямецкай кайзераўскай арміі на ўсходнім фронце, эстонскі Камітэт выратавання, у які ўвайшлі Канстанцін Пятс, К. Конік і Ю. Вильмс, спадзеючыся на падтрымку і дапамогу нямецкага камандавання, аддалі загад нацыянальным фарміраванням выконваць у дачыненні да немцаў поўны нейтралітэт і захапіць уладу на месцах, арыштаваўшы бальшавіцкіх кіраўнікоў. Гэтыя нацыянальныя ваенізаваныя фарміравання і атрымалі назву «Самаабарона». А ўжо пасля 23 лютага1918 года, пасля абвяшчэння незалежнасці Эстоніі, «Омакайцсе» забяспечвала парадак практычна ва ўсіх паветах новай дзяржавы.
Аднак нямецкая адміністрацыя, пасля акупацыі Эстоніі ў лютым−сакавіку 1918 года, не прызнала яе незалежнасць, нацыянальныя палітычныя партыі былі забароненыя, а «Омакайцсе» фармальна быў распушчаны, але працягваў дзейнічаць на паўлегальных падставах. Пасля сыходу нямецкай арміі ў канцы 1918 года атрады «Омакайцсе» выйшлі з падполля і сталі асновай для фарміравання новай арганізацыі — «Кайцаліта» («Саюза абароны»), на базе якога ў 1918−1919 годзе фармавалася Эстонская армія.
У арміі Лайдонера на Пскоўскім накірунку змагаліся і атрады «Кайцаліта», якія пасля заканчэння наступу забяспечвалі парадак на захопленых тэрыторыях і ахоўвалі розныя аб'екты ў тыле эстонскай арміі.
1918-1940
Генерал Ёханес Лайдонер
У сярэдзіне 1920-х гадоў «Кайтцаліт» атрымаў заканадаўчае афармленне. У 1924 годзе галоўнакамандуючы эстонскай арміяй генерал Ёханэс Лайдонер зацвердзіў «Статут Кайтцаліта», які вызначыў мэты і задачы «саюза», увёў арганізацыйную структуру «Кайцаліта» — тэрыторыя Эстоніі дзялілася на акругі, аддзялення, раёны і групы самаабароны, якія павінны былі падпарадкоўвацца Начальніку самаабароны і ваеннаму міністру. Першапачаткова атрады «Кайцаліта» былі узброеныя стралковай зброяй, якое, як правіла, захоўвалася ў клубах і штабах гэтага ваеннага грамадства, але дапушчалася і стварэнне рэзервовых складоў — схованкі на выпадак ваенных дзеянняў. З другой паловы 1930-х гадоў на ўзбраенні «Кайцаліта» ужо знаходзілася некалькі танкаў і артылерыйскіх гармат. У члены «Кайцаліт» прымалі ўсіх грамадзян Эстоніі, якія дасягнулі 18-гадовага ўзросту, яны павінны былі праходзіць ваеннае навучанне, удзельнічаць у разнастайных ваенна-патрыятычных і спартыўных мерапрыемствах, разыгрывалі магчымыя сцэнары ўдзелу ў баявых дзеяннях, калі прыйдзецца абараняцца ад СССР. Час ад часу атрадам ўладкоўваліся агледзіны, яны выязджалі ў ваенна-спартыўныя лагеры, арганізоўвалі стральбы і конкурсы. Для заахвочвання праславіліся членаў у Эстоніі была ўведзена сістэма узнагарод, сярод якіх прыкметнае месца займаў «Ордэн белага крыжа Кайцаліта», які даваўся за асабістую мужнасць і заслугі ў гады Вызваленчай вайны 1918—1920 гг. Жаночыя атрады «Кайцаліта» арганізоўвалі культурна-асветніцкія мерапрыемствы. Агульная колькасць членаў «Кайцаліта», да канца 1930-х гадоў разам з жаночымі і дзіцячымі атрадамі і падраздзяленнямі складала амаль 100 000 чалавек, з іх больш за 42 000 навучаных і падрыхтаваных для ваенных дзеянняў байцоў. З 1925 па 1940 гг. на чале стаяў генерал-маёр Ёханэс Орасмаа.
У перыяд савецкай акупацыі і падчас Другой Сусветнай Вайны
Пасля ўваходу савецкіх войскаў у Эстонію і узнікнення Савецкай Эстоніі, найбольш важныя для Саюза абароны дзеячы, буйныя прадстаўнікі інтэлігенцыі і ваеннага класу былі рэпрэсіраваныя. Узброеныя сілы Эстоніі, у поунай сваёй колькасці, былі рэарганізаваныя ва 22-і эстонскі тэрытарыяльны корпус Чырвонай Арміі. Кайцэліт і падначаленыя яму арганізацыі таксама былі расфарміраваныя. Але падчас Другой Сусветнай вайны многія людзі, якія прымалі удзел у дзейнасці Кайцэліта ці іншых арганізацый, пачыналі барацьбу з камуністычным рэжымам у складзе эстонскай дывізіі войскаў СС або ў ротах народнага апалчэння. Асноўнай мэтай гэтай барацьбы было аднаўленне незалежнасці Эстоніі, да чаго скептычна ставіліся нямецкія ўлады. З пачаткам наступлення Чырвонай Арміі, роты тэрытарыяльнага апалчэння часам аказвалі малаэфектыўнае супраціўленне, але ў большасці сваёй расфарміроўваліся самастойна.
У цяперашні час
У 1992 годзе пасля аднаўлення незалежнасці і прыходу да ўлады ўрада Тийта Вяхи «Кайцаліт» быў прызнаны на дзяржаўным узроўні. У лютым таго ж года «Кайцаліту» былі вернутыя раней належыўшыя яму стралковыя клубы і ціры (з зброяй і боепрыпасамі). 28 красавіка 1992 г. урад Эстоніі прыняў пастанову, у адпаведнасці з якім «Кайцаліт» абвешчаны складовай часткай Абарончых сіл Эстонскай рэспублікі (ОСЭР). Кіраўніцтва «Кайцаліта» атрымала воінскія званні Эстоніі і правы афіцэраў рэгулярнай арміі. Цяпер камандзіра «Кайцаліта» і начальніка штаба прызначае ўрад Эстоніі па прапанове кіраўніка галоўнага штаба ОСЭР. Дзейнасць «Кайцаліта» фінансуецца з сум, прадугледжаных на дзяржаўную абарону, ўзбраенне і рыштунак прадастаўляецца галоўным штабам ОСЭР. У сваёй дзейнасці «Кайцаліта» кіруецца законамі Эстоніі і іншымі нарматыўнымі актамі, зацверджанымі яшчэ ў 1930-я гады статутам і унутраным распарадкам «Кайцаліт».
Структура
Агульная інфармацыя
Сёння аддзялення «Кайцаліт» дзейнічаюць ва ўсіх 15 паветах Эстоніі. Агульная яго колькасць разам з жаночай і дзіцячай арганізацыямі дасягнула амаль 20 000 чалавек, якія знаходзяцца ў 17 дружынах. Кайтселійт рэгулярна прымае ўдзел у агульнавайсковых і міжнародных вучэннях, праводзіць ўласныя вучэнні і адмысловую падрыхтоўку кадраў у самых розных напрамках. Сябрамі арганізацыі могуць быць як грамадзяне, так і неграмадзяне Эстоніі. Члены падзяляюцца на некалькі груп: дзеючы, які дапамагае, ветэран.
Дружыны
На дадзены момант у Кайцаліце 15 дружын (эст.: Malev). Кожная каманда дзеліцца на больш дробныя падраздзяленні: роты, малевконды (эст.: MalevkondMalevkond).
Талінская дружына
Штаб дружыны знаходзіцца ў Кадрыёргу. Ва ўласнасці два тыры, а таксама навучальны комплекс у Ныме, які з'яўляўся ў мінулым пажарнай ваеннай часткай. Дружына дзейнічае на тэрыторыі сталіцы. На канец 1939 года ў дружыне было звыш 8000 чалавек, на дадзены момант колькасць членаў складае 2000 разам з падкантрольнымі арганізацыямі. У таллінскую дружыну ўваходзіць 11 падраздзяленняў:
Заходні малеўконд (англ.: Lääne malevkond) — тэрытарыяльнае падраздзяленне, якое дзейнічае ў раёнах Мустамяэ і Хааберсти.
Нымескі малеўконд (эст.: Nõmme malevkond) — тэрытарыяльнае падраздзяленне на тэрыторыі талінскага раёна Нымме, з'яўляецца адным з лепшых падраздзяленняў Талліна. У склад уваходзяць баявая, супрацьтанкавая групы, група разведкі, група ўнутранай аховы і група тылавога забеспячэння.
Усходняя рота (эст.: Ida kompanii) — тэрытарыяльнае падраздзяленне, дзейнічае на тэрыторыі Ласнамяэ і Пірыту.
Паўднёвая рота (эст.: Lõuna kompanii) — асобная тэрытарыяльная рота, якая дзейнічае на тэрыторыі раёнаў Кесклинн і Кристийне.
Паўночная рота (эст.: Põhja kompanii) — тэрытарыяльнае падраздзяленне, якое размяшчаецца ў раёне Пыхья-Талін.
Таампеаскі малеўконд (эст.: Toompea malevkond) — экстэрытарыяльнае падраздзяленне, якое знаходзіцца на Тоампеа, дзе размяшчаецца парламент Эстоніі і ў прылеглых раёнах.
Калеўскі малеўконд (эст.: Kalevi malevkond) — экстэрытарыяльнае падраздзяленне.
Акадэмічны малеўконд (эст.: Akadeemiline malevkond) — экстэрытарыяльнае падраздзяленне, якое складаецца ў вялікай масе з студэнтаў, альбо выпускнікоў ВНУ, а таксама членаў студэнцкіх карпарацый. Уключае групы рэгіёнаў: Віронія, Сакала, Таварыства эстонскіх студэнтаў, Талінскага ўніверсітэта.
Вартаўнічая рота (эст.: Valvekompanii) — экстэрытарыяльнае падраздзяленне, якое займаецца аховай воінскіх частак і ваенных аб'ектаў.
Раваласкі малеўконд (эст.: Rävala malevkond) — тэрытарыяльнае падраздзяленне, якое дзейнічае ва ўсходняй частцы Хар'ю. Падзяляецца тры роты: Таллін, Куусалу, Хар'ю-Яані.
Кейласкі малеўконд (эст.: Keila malevkond) — тэрытарыяльнае падраздзяленне, якое дзейнічае ў воласці Кейла
Казескі малеўконд (эст.: Kose malevkond) — тэрытарыяльнае падраздзяленне ў воласці Казе
Малеўконд Мяніку (эст.: Männiku malevkond) — экстэрытарыяльнае падраздзяленне, якое складаецца з баявой групы, групы разведкі і атрада мінамётчыкаў.
Вартаўнічая рота (эст.: Valvekompanii) — экстэрытарыяльнае падраздзяленне, якое займаецца аховай воінскіх частак і ваенных аб'ектаў.
Дружына Рапла
Дзейнічае на тэрыторыі павета Рапламаа.
Дружына Алутагузээ
Дзейнічае ў павеце Іда-Віру. Дзеліцца на 4 падраздзяленні:
Размяшчаецца ў павеце Пярнумаа і складаецца з трох малеўкондаў:
Соантагана
Кікепера
Корбе
Дружына Ляанэ
Дзейнічае ў Ляэнемаа і на востраве Хіію. Да Хііюмаа адносіцца аднайменнае падраздзяленне, а ў Ляанэмаа знаходзяцца два іншыя малеўконды. Склад дружыны:
Тартускі першы малеўконд (эст.: Tartu I malevkond)
Акадэмічны малеўконд (эст.: Akadeemiline malevkond) — акадэмічны малеўконд, які складаецца, як і талінскі акадэмічны малеўконд, з студэнтаў і выпускнікоў вышэйшых навучальных устаноў.
Тамескі малеўконд (эст.: Tamme malevkond) дзеліцца на 5 аддзяленняў: рота Тамэ, рота Веэрыку, асобны атрад Кырвекюла, асобныя групы Пух'я і Выну.
Саюзу Абароны падпарадкоўваюцца тры дапаможныя арганізацыі.
Герб Найскодукайтсэ раёна Ляянэ
Найскодукайтсэ
Найскодукайтсэ (эст.: Naiskodukaitse - жаночая абарона дома). Членамі арганізацыі з'яўляюцца жанчыны. Заснавана 2 верасня 1927 года, адноўлена 20 верасня 1991. Задачамі арганізацыі з'яўляюцца падтрымка Саюза абароны Эстоніі ў пытанні абароны дзяржавы, медыцынская і тылавая служба ў садзейнічанні з Кайтселийтом. Арганізацыя дзеліцца па чатырох акругах:
Паўночны раён — дзеліцца на акругі Хар'ю, Рапла, Талін.
Паўночна-заходні раён — акругі Алутагузэ, Йыгева, Ярва і Віру.
Паўднёвы раён — Пылва, Сакала, Тарту, Валга і Выру.
Заходні — Ляанэ, Пярну, Саарэмаа.
Арганізацыя дзеліцца на 6 прафесійных груп:
Група сувязі і штаба
Медыцынская група
Харчовая група
Група прапаганды
Група фарміравання
Кіраванне арганізацыяй Кодуцютрэд (эст.: Kodutütred — Дочкі радзімы)
Знамя Таллінскай групы Ноарэд Коткад
Ноарэд Коткад
Ноарэд Коткад (эст.: Noored Kotkad— Маладыя арлы; Арляняты). Добраахвотная арганізацыя, якая складаецца з хлопчыкаў-скаўтаў. Задачамі арганізацыі з'яўляюцца выхаванне і навучанне сумленных і патрыятычных маладых людзей. У арганізацыі могуць быць грамадзяне Эстоніі ва ўзросце ад 8 да 18 гадоў. Заснавана 27 мая 1930 года. Адноўлена 12 жніўня 1989.
Кодуцютрэд
Кодуйютрэд (эст.: Kodutütred— Дачкі радзімы), аналаг арганізацыі «Ноарэд коткад». Членамі арганізацыі з'яўляюцца дзяўчынкі. Далейшым лагічным працягам з'яўляецца сяброўства ў арганізацыі «Найскодукайтсэ». Заснавана 19 студзеня 1932. Арганізацыя была ліквідавана ў 1940 годзе і адноўлена апасля звароту незалежнасці.
