Ахмед Джэмаль-паша (асман. احمد جمال, тур. Ahmet Cemal Paşa) — асманскі ваенны і палітычны дзеяч, адміністратар Сірыі, вядомы ўдзельнік руху младатурак. Шырока вядомы ў арабскім свеце як Джамал Баша-ас-Сафа. З’яўляўся асманскім ваенным кіраўніком і адным з удзельнікаў вайсковага трыўмвірата, які кіраваў Асманскай імперыяй падчас Першай cусветнай вайны. Ваенны злачынец[5].
Біяграфія
Далучыўся да руху младатурак у 1906 г. У 1911 г. быў прызначаны губернатарам Багдада. Вызначыўся падчас балканскіх войнаў, і пасля рэвалюцыі 23 студзеня 1913 г. быў прызначаны ваенным камандзірам і міністрам грамадскіх работ ва ўрадзе Асманскай імперыі. У 1914 г. стаў міністрам ваенна-марскога флоту, на гэтай пасадзе заставаўся да 1918 г. Джэмаль-паша, разам з Таалат-пашой і Энверам-пашой, стаў удзельнікам трыўвірата, які фактычна кіраваў Асманскай імперыяй да яе паразы ў Першай сусветнай вайне ў кастрычніку 1918 года.
Пасля пачатку Першай сусветнай вайны ў ліпені-жніўні 1914 г. Джэмаль зрабіў стаўку на турэцка-французскі саюз і паехаў на перамовы ў Парыж. Францыя, дзякуючы таемным дамоўленасцям з Расійскай імперыяй, якія прадугледжвалі тэрытарыяльныя набыцці Расіі за кошт Турцыі (Заходняя Арменія і Стамбул), не магла гарантаваць тэрытарыяльную цэласнасць турэцкай дзяржавы, што было ўмовай стварэння альянсу. З прычыны гэтага, турэцка-французскія перамовы зайшлі ў тупік, і Джэмаль далучыўся да Таалата і Энвера, выступаючы за ўступленне Турцыі ў ваенны блок Цэнтральных дзяржаў (Германская імперыя і Аўстра-Венгрыя).
Пасля таго, як вайна Асманскай імперыі была абвешчана Антантай 4-5 лістапада 1914 г., у 1915 г. Джэмаль быў прызначаны камандзірам турэцкай арміі, якая дзейнічала супраць брытанскай арміі ў Егіпце. Пасля разгрому турэцкага наступлення, у снежні 1917 г. канчаткова страціў Іерусалім.
З 1916 года ён змагаўся з брытанскім паўстаннем, якое было ініцыявана брытанцамі. Пасля захопу французскіх консульстваў у Бейруце і Дамаску і выяўлення сакрэтных файлаў, якія пацвярджаюць сувязь паміж арабскімі паўстанцамі і англічанамі і французамі, а таксама спісы імёнаў членаў арабскай змовы, ён пачаў масавыя рэпрэсіі элітаў арабскага руху, у тым ліку членаў арабскай арганізацыі «Аль-Фатат». Да канца 1917 г. ён ажыццяўляў са сваіх памяшканняў у Дамаску практычна непадзельную ўладу над паўднёвай часткай Асманскай імперыі. У канцы 1917 года ён вярнуўся ў Стамбул, каб абмежавацца на выкананні сваёй функцыі міністра ваенна-марскога флота.
Пасля паразы і адстаўкі ўрада Таалат-пашы 8 кастрычніка 1918 г. і падпісання 30 кастрычніка пагаднення аб спыненні агню, 2 лістапада 1918 г. Джэмаль разам з сяммю лідарамі партыі Яднанне і прагрэс выехаў у Германію, а потым адправіўся ў Швейцарыю[6].
Ваенны суд Асманскай імперыі завочна прысудзіў Джемала да расстрэлу за пераслед арабскіх падданых. Джэмаль, жадаючы працягнуць барацьбу з англічанамі, накіраваўся у ў Сярэднюю Азію, дзе ўдзельнічаў у мадэрнізацыі афганскай арміі[7]. Пасля акупацыі Грузіі Чырвонай Арміяй (люты 1921 г.) ён прыбыў у Тбілісі. Там жа, у якасці помсты за генацыд армян, ён быў забіты удзельнікамі армянскай партыі «Дашнакцутюн», у рамках аперацыі «Немезіс»[8].
↑Findley, Carter Vaughn (2010). «Turkey, Islam, Nationalism, and Modernity». Yale University Press: 215.
↑Adamec, Ludwig W. (1974). Afghanistan’s Foreign Affairs to the Mid-Twentieth Century: Relations with the USSR, Germany, and Britain. Tucson, AZ: University of Arizona Press. p. 70. ISBN 0-81650-459-8.
.svg){kind=small}
