Алена Андрэеўна Кіш

Алена Андрэеўна Кіш
Дата нараджэння	1889
Месца нараджэння	Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	1949
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	мастачка
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Алена Андрэеўна Кіш (1889 або 1896, Слуцкі павет, цяпер Слуцкі раён Беларусі — 1949) — беларуская мастачка-прымітывістка, аўтарка маляваных дываноў.

Біяграфія

Мастачка-вандроўніца, значную частку жыцця хадзіла па вёсках і малявала дываны, часам за кавалак хлеба. Апошнія свае гады жыла ў малодшай сястры. Скончыла жыццё самагубствам, кінулася ў раку.^[1]

Звесткі пра жыццё Алены Кіш і яе творы сабраны праз значны час пасля смерці мастачкі з ініцыятывы мастака Уладзіміра Басалыгі, які бачыў яе дываны ў дзяцінстве.

Значная калекцыя твораў захоўваецца ў архівах Заслаўскага гісторыка-культурнага музея.

Творчасць

Дываны з казачна-экзатычнымі сюжэтамі («Ліст да каханага», «Дзева на водах», «Рай», «У райскім садзе» і іншыя выраблены ў шматлікіх варыянтах^[2]), адметны кампазіцыйным майстэрствам, своеасаблівым бачаннем і ўнікальнай вобразнасцю. Ёсць меркаванне, што змест твораў Алены Кіш звязаны з біяграфіяй мастачкі і ўяўленнем пра «жаночую долю» і марай пра «рай»^[3]. Блізкасць да мясцовай традыцыйнай размалёўкі выявілася ў дэкаратыўнасці прапрацаваных дэталяў, лакальнасці колераў, шырокім выкарыстанні раслінных элементаў, акаймоўцы дываноў.

У снежні 2013 года адбылася выстаўка маляваных дываноў Алены Кіш «На шчасце» са збору Заслаўскага музея ў Мастацкай галерэі Міхаіла Савіцкага. Выстаўка падрыхтавана мастацтвазнаўкай Таццянай Бембель разам з беларускім мецэнатам Канстанцінам Цэрэтэлі^[4]. Адкрываў вернісаж дырэктар гісторыка-культурнага музея-запаведніка «Заслаўе», мастацтвазнавец Мікалай Паграноўскі^[5].

• 
  Мікалай Паграноўскі, Хрысціна Вітушка, Таццяна Бембель
• 
  Мікалай Паграноўскі, Хрысціна Вітушка, Таццяна Бембель
• 
• 
  Мастачка Аксана Аракчэева
• 
  Уладзімір Парфянок, Руслан Вашкевіч

Памяць

У 1996 годзе, да 100-годдзя нараджэння мастачкі, РУП «Белпошта» выпусціла памятны мастацкі канверт з арыгінальнай маркай.

У 2010 годзе на кінастудыі «Беларусьфільм» створана дакументальная стужка пра лёс мастачкі Алены Кіш «Маляваны рай»^[6], рэжысёр Галіна Адамовіч.

Алена Кіш сярод гераінь аповесці Зараславы Камінскай «Русалкі клічуць».

Зноскі

1. Бройка, Каця. Дзе знайсці беларускі рай? Распавядаем пра маляваныя дываны Алены Кіш  (бел.). onliner.by (22 снежня 2022). Архівавана з першакрыніцы 30 студзеня 2023. Праверана 23 мая 2023.
2. Басалыга У. Не пагарджаць святым сваім мінулым // «Мастацтва». 1992. № 12. С. 50-52.
3. Оксана Коврик. Женский лик белорусской маляванкі // Женщины на краю Европы. Сб. статей. Ред. Е. Гапова. Минск: ЕГУ, 2003. С. 364—378.
4. Константин Церетели: как сочетаются грузинский лев и белорусский банк - infobank.by (нявызн.). web.archive.org (11 сакавіка 2016). Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2016. Праверана 10 красавіка 2024.
5. Выставка "маляванок" Алены Киш: произведения искусства, которые теперь пылятся на чердаках (нявызн.)(недаступная спасылка). web.archive.org (24 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 24 студзеня 2021. Праверана 10 красавіка 2024.
6. Маляваны рай Алёны Киш, режиссёр Галина Адамович, 2010(нявызн.). Праверана 10 красавіка 2024.

Літаратура

• Алена Кіш: [Дываны маляваныя ] // Энцыкл. літ. і мастацтва Беларусі. — Мн., 1985. — Т. 2. — С. 385—386.
• Дзядзюля, С. Свет, сплецены з мараў: [Трагічнае жыццё Алены Кіш] / С. Дзядзюля // Мін. праўда. — 1993. — 21 кастр.
• Саламаціна, І., Кухарчык, Н. Яна была. 16 жанчын, якія сталі часткай гісторыі Беларусі. — Мн.: Галіяфы, 2019 — С. 42-44.
• Кіш Алена: [Маляваныя дываны] // Этнаграфія Беларусі: Энцыкл. — Мн., 1989. — С. 307—308.
• Кіш Алена Андрэеўна // Энцыкл. літ. і мастацтва Беларусі. — Мн., 1986. — Т. 3. — С. 61.
• Кіш Алена Андрэеўна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). — С. 314.
• Кулік, Я. Памяці Алены Кіш — выдатнай народнай мастачкі / Я. Кулік // Мастацтва. — 1994. — № 1. — С. 20.
• Сахута, Е. М. Народное искусство и художественные промыслы Белоруссии: [Творчасць А.Кіш ] / Мн., 1982. — С. 96.
• Сахута, Я. Райскі сад: [А.Кіш і яе дываны] // Мастацтва Беларусі. — 1988. — № 3. — С. 57-58.
• Сахута, Я. М. Беларускае народнае мастацтва: [Альбом. Работы А.Кіш]. — Мн., 1980. — С. 155.
• Святлова, Ж. Паміж двума сусветамі: [Адраджэнне А. Кіш] / Ж.Святлова // Слава працы. — 1995. — 4 кастр.
• Пракарына, І. Алена Кіш // Слава працы. — 1995. — № 7. — С. 2
• Тарасюк, Л. Алена Кіш: [Вершы] / Л.Тарасюк // ЛІМ. — 1993. — 3 снеж. — С. 9.
• Таямніцы народнай душы: [А. Кіш] // Мастацтва. — 1992. — № 12. — С. 47-52.
• Ягоўдзік, У. І. Алена Кіш: [Альбом] / У. І. Ягоўдзік. — Мн.: Беларусь, 1990. — С. 39.
• Ягоўдзік, У. І. Райскія сны Алены Кіш // Ягоўдзік У. І. Белыя рысы на чорным полі. — Мн., 1995. — С. 179—199.
• Ягоўдзік, У. І. Хто такая Алена Кіш: [Алена Кіш — майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і проста жанчына] / Уладзімір Ягоўдзік // Работніца і сялянка. — 1992. — № 5/6. — С. 7.

Спасылкі

• Алена Кіш 1889 (1896) - 1949 гг. (нявызн.). web.archive.org (20 студзеня 2012). Архівавана з першакрыніцы 20 студзеня 2012. Праверана 10 красавіка 2024.
• Непрызнаная мастачка Алена Кіш, райскія дываны якой праз дзясяткі год пасля яе смерці ратавалі з-пад кароў у хлявах  (бел.). Наша Ніва (14 чэрвеня 2018). Праверана 10 красавіка 2024.