Сухадро́ўка, Суходраўка (у верхнім цячэнні Ольша[2][3]) — рака ў Лёзненскім і Віцебскім раёнах Віцебскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Лучоса (басейн Заходняй Дзвіны).
Даўжыня ракі 66 км. Плошча вадазбору 519 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 3,3 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,7 ‰. Густата рачной сеткі 0,5 км/км².
Назва
Назва балцкага паходжання, на сёння мае гібрыдны выгляд у выніку пазнейшага перакладу першай асновы.
Поўны аналаг назвы — заходнелітоўскі двухасноўны гідронім Saus-drãv’as. У ім першая аснова — ад літоўскага sausas «сухі», другая ад кораня Drav- / Drev-, які звязаны з індаеўрапейскім *droṷus «плынь», *dreu- «бегчы, імкнуцца»[4][5][6]. З балцкай лексікі гэты корань у такім значэнні з цягам часу знік, выціснуты іншымі каранямі, застаўшыўся толькі ў гідраніміі. Найбольш паказальнае стараіндыйскае draváḥ (< dravas) «бег».
Корань Drav- / Drev- у балцкіх гідронімах Dreverna, Drawanta (з пашыральнікамі -rn-, -nt-), Друць, Друя, Дрывяты.
Недалёка ад Сухадроўкі працякае рака Адроў (адносіцца да іншага басейна, дняпроўскага), назва якой ад таго ж кораня Drav- (з другасным устаўным галосным А-)[7]. Адпачатныя формы гэтых назваў былі тыпу *Dravas i *Saus-dravas. Адносіны паміж імі такія ж, як паміж назвамі рэк Мокрая Табола і Сухая Табола на Верхнім Падонні[8] (адна рака больш паўнаводная, другая схільная высыхаць).
Такога ж утварэння на Верхнім Павоччы гідронімы Сухадроў (пазней Сухадрэў[ru], на поўнач ад Калугі) і Сухадзераў (на поўнач ад арлоўскага Мцэнска), у іх адпачатнае балцкае Drav- пад уплывам народнага вытлумачэння эвалюцыянавала ўрэшце ў -древ, -дерев, набыўшы семантыку «дрэва».
Таго ж паходжання можа быць і зусім «перакладзенага» выгляду назва ракі «Сухацечка[ru]» (у Пскоўскай вобласці на ўсходзе ад латвійска-эстонскага сумежжа), побач з якой рэкі з балцкімі назвамі Наліца[ru], Кудзеб[ru].
З літоўскім sausas «сухі» звязаная і назва ракі Сусейка на Верхнім Павоччы (прыток Жыздры), побач з якой цякуць рэкі з назвамі-«перакладам» Суханка, Сухая[9].
Назву Сухадроўка (< *Saus-dravas) можна перадаць як «Сухая плынь».
У літоўскім словаўтварэнні звыкла ўтвараць двухасноўныя назоўнікі ад назоўніка разам з прыметнікам, які яго дапаўняе[10]: aukštas kalnas «высокая гара» > aukštakalnis (адсюль тапонім Аў(к)штакальня ля Відзаў).
Апроч Сухадроўкі, двухасноўныя рачныя назвы на ўсходзе старабалцкай тэрыторыі маюць выгляд тыпу Іслач, Няропля, Ясельда, Турамець, Лебажода[11], у якіх другая аснова (Ak-, Ap-/Up-, (U)da, Met-, Žad-) са значэннем «плынь, рака, вада».
Асноўныя прытокі
Гідраграфія
Пачынаецца каля паўночна-ўсходняй ускраіны вёскі Свірбы Лёзненскага раёна, вусце за 1 км на паўночны захад ад вёскі Кузьмянцы Віцебскага раёна.
Цячэ ў межах Віцебскага ўзвышша, у сярэднім і ніжнім цячэнні — Лучоскай нізіны.
Азёрнасць вадазбору менш 1 %, найбольшае возера — Шэлахава.
Даліна трапецападобная (шырыня 300—600 м, ёсць звужэнні да 50 м), ніжэй упадзення ракі Ласасіна невыразная. Абалона чаргуецца па берагах, у высокай плыні месцамі адсутнічае, пераважная шырыня 100—300 м.
Рэчышча вольна меандруе, умерана звілістае, у сярэдняга цячэння моцна звілістае, паміж вёскамі Стасева і Вялікая Выдрэя Лёзненскага раёна парожыстае.
Уздоўж ракі населеныя пункты Стасева, Мерзлякова, Вялікая Выдрэя, Высачаны, Шапечына, Кузьмянцы і інш.
Крыніцы
- ↑ Турецкий С. И. Беларусь. По Западной Двине и её притокам: путеводитель туриста-водника (руск.) / С. И. Турецкий. — Мн.: Белкартография, 2010. — С. 28,29. — 120 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-508-143-3.
- ↑ Белорусская ССР: Краткая энциклопедия. В 5-ти т. Т.2 (руск.) / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии, 1979. — Т. 2. — 768 с. — 50 000 экз.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1980. — С. 90—91, 292.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 204—205.
- ↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 44-45, 55.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 175.
- ↑ В. Н. Топоров. Балтийские следы на Верхнем Дону // Балто-славянские исследования. 1988—1996. Москва, 1997. С. 317.
- ↑ B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балто-славянские исследования. 1987. Москва, 1989. С. 61.
- ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 410—411.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 203, 223.
Літаратура
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Сухадро́ўка, Суходраўка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 294. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
- Белорусская ССР: Краткая энциклопедия. В 5-ти т. Т.2 (руск.) / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии, 1979. — Т. 2. — 768 с. — 50 000 экз.
- Турецкий С. И. Беларусь. По Западной Двине и её притокам: путеводитель туриста-водника (руск.) / С. И. Турецкий. — Мн.: Белкартография, 2010. — С. 28,29. — 120 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-508-143-3.
- Витебская область: Общегеографический атлас (руск.) / Ред. И. Н. Шлык. — Мн.: РУП «Белкартография», 2008. — С. 28, 29. — 36 с. — 5 000 экз. — ISBN 978-985-508-049-8.
- Ліст карты N-36-26. Выданне 1985 года. Стан мясцовасці на 1981 год. (руск.)
Спасылкі
