Скіфія

Гістарычная дзяржава
Скіфія
Карта Скіфіі і Парфіі ў I ст. да н.э.
Карта Скіфіі і Парфіі ў I ст. да н.э.
VIII стагоддзе да н.э. — III ст. н.э.

Сталіца Неапаль Скіфскі (III стагоддзе да н.э. - III стагоддзе н.э.)
Гісторыя
 •  Ішкуза (VIII-VII ст. да н.э.)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Скі́фія (грэч. Σκυθία) — ва ўяўленні антычнай геаграфіі вобласць рассялення групы народаў, аб'яднаных пад назвай скіфаў (зборная назва групы іранамоўных качавых і паўкачавых плямёнаў 1-га тысячагоддзя да н.э. — першых стагоддзяў н.э. у антычных крыніцах). Усходнія скіфы нярэдка згадваюцца пад імем сакаў.

Склад народаў і асяроддзе

Герадот са спасылкай на паэму «Арыстэй з Праконеса» адзначаў, што ўласна скіфы жывуць да іседонаў, ад якіх Арыстэй і запазычыў асноўныя звесткі. За іседонамі жывуць арымаспы — аднавокія людзі; за арымаспамі — «якія пільнуюць золата грыфы», а яшчэ вышэй за імі — гіпербарэі на мяжы з морам. Усе гэтыя народы, акрамя гіпербарэяў, па словах Арыстэя, увесь час ваявалі з суседзямі, прычым першымі пачалі вайну арымаспы.

Вытокі індаеўрапейства, уключаючы скіфаў, у часы прыручэння коней на абшарах на паўноч ад Каспія і Чорнага мора паказваюць прыхільнікі курганнай гіпотэзы. Паводле адной з гіпотэз, скіфаў злучалі з носьбітамі сеймінска-турбінскай культуры, якая існавала да 38 — 35 стагоддзяў назад, аднак у наш час выкарыстоўваецца тэрмін «сеймінска-турбінскі феномен», паколькі хуткае распаўсюджванне пэўных відаў зброі было надкультурнай і кароткачасовай з'явай, хоць і мела наступства ў еўразійскім рэгіёне.

Ёсць і сувязі арымаспа-іседонскай вайны з больш раннімі культурамі. Арымаспы выгналі іседонаў з іх краіны, затым іседоны выцеснілі скіфаў, а кімерыйцы, якія жылі ля Паўднёвага (Чорнага) мора, пад напорам скіфаў пакінулі сваю радзіму.

Скіфы. Рэльеф чашы з кургана Куль-Оба (Эрмітаж).

З апісанняў Герадота і іншых антычных аўтараў вядома, што ў цэлым Скіфія аб'ядноўвала некалькі дзясяткаў антычных народаў, з якіх да часоў Герадота свае царствы і цароў мелі царскія скіфы, саўраматы, таўры, масагеты, агафірсы, гелоны, меланхлены, андрафагі, неўры, будзіны, аланы. Паўночныя часткі ўласна Скіфіі, якія распасціраліся ўнутр мацерыка і ўверх па Істры (Дунаі), межавалі спачатку з агафірсамі (ім аддаюць тэрыторыю Карпат), затым з неўрамі (часцей тэрыторыі Беларусі), потым з андрафагамі (часцей звязваюць з балтамі) і з меланхленамі.

Але гэтыя межы ўмоўныя, бо ў сувязі з уварваннем войскаў Дарыя I каля 514-512 гадоў да н.э. усе цары правялі агульны Савет цароў Вялікай Скіфіі (Герадот. Кн. 4.102), што гаворыць пра каардынацыю дзеянняў народаў на велізарнай тэрыторыі.

Пазней на тэрыторыі, якую антычныя і візантыйскія аўтары працягвалі зваць Скіфіяй, з'явіліся і іншыя народы: вобласці Сарматыі, Готыі, Гуніі, паўночных архонцтваў часоў Візантыі і затым Русі ад нізоўяў Дуная[1].

Паводле паведамленняў Лаўрэнцеўскага і Густынскага летапісаў (пад 907 годам) Вялікая Скіфія (Вялікая скуфь) складалася з плямёнаў, якія жылі па Бугу і Дняпры пры ўпадзенні іх у мора. Таксама згадваецца, што балгары прыходзілі на Дунай з усходу ад хазараў, гэта значыць ад скіфаў.

Геаграфія

Скіфія (Scythia) на старажытнай карце

Герадот у 4 кнізе Гісторыі пачынае апісанне Скіфіі з ракі Істр («першая рака Скіфіі на захадзе», 48), да скіфскіх прытокаў Істра ён адносіў Пірэт, Тыярант (Олт[2] ці Сірэт[3]), Арар (Сірэт[4]), Напарыс (Яламіца[4]) і Ордэс (Арджэш[5]). На ўсход ад Істра знаходзіцца наступная значная рака Скіфіі — Тырас (51). Затым ідзе Гіпаніс (53), на якім стаяла Ольвія (18). За Гіпанісам на ўсход ідзе вялікая рака Барысфен, якая ўпадае ў адзін і той жа ліман з Гіпанісам. Мыс паміж дзвюма рэкамі завецца Гіпалая (53).

Аднак дакладнае месца ўпадзення старажытнага Дняпра ў Чорнае мора з'яўляецца прадметам дыскусій. Адны мяркуюць, што Днепр цёк па рэчышчы ракі Сінюха[6], іншыя адсоўваюць вусце на поўдзень у раён Данузлава.

Таксама названы прыток Барысфена Пантыкап (54). Некаторыя даследчыкі атаясамляюць Пантыкап з Інгулам[6], іншыя — з Інгульцам[7], а акадэмік Рыбакоў — з Ворсклай[3]. Пантыкап цячэ з поўначы, праходзіць праз Гілею і ўпадае ў Барысфен у 3 днях шляху (90 км) ад яго вусця на ўсход (18).

Затым ідзе зніклая рака Гіпакірыс (55), якая ўпадала ў мора ў раёне Керкінітыды (гэта значыць Еўпаторыі). Гіпакірыс выцякае з нейкага возера, але фактычна ён уяўляе сабой пратоку Барысфена праз Гер (56). Ад Пантыкапа да Гера ўжо 10 дзён шляху (19), гэта значыць 300 км. Месца падзелу Барысфена на два рукавы знаходзілася ў раёне горада Чаркасы[6]. Некаторыя даследчыкі атаясамляюць Гіпакірыс з Інгульцам[8]. Таксама ёсць меркаванне, што вусце Гіпакірыса размяшчалася ў раёне Данузлава, тады як яе верхняе цячэнне ішло ў рэчышчы ракі Малочнай[9]. Акадэмік Рыбакоў атаясамляў раку Гіпакірыс з Конкай, а яе вусце размяшчаў у раёне Каркініцкага заліва[3]

Паводле Клаўдзія Пталамея, Азіяцкая Скіфія пачынаецца па той бок Меатыды (Азоўскага мора) і ракі Ра (Волга) і цягнецца на ўсход да Манголіі, Тыбета і Кітая (Серыка), на поўдзень — да Сагдыяны і Індыі і на поўнач — да невядомых земляў. У кірунку з захаду на ўсход Азіяцкую Скіфію падзялялі на тую, што з гэтага боку і па той бок Імая, прычым імем Імая пазначалі розныя горныя хрыбты: Уральскі, Белуртаг, Гімалайскі, часцей за ўсё Цянь-Шань. Старажытныя ведалі рэкі Азіяцкай Скіфіі: акрамя Ра і Окса (Сыр-Дар'я) — Парапаміс (верагодна Об), Даік (Урал) і інш. Пра Аральскае мора старажытныя мелі толькі самае смутнае ўяўленне: рака Іаксарт (Аму-Дар'я) упадае, паводле Страбона, у Каспійскае мора.

Паводле Плінія, сакаў жа звалі хазарамі. Ён таксама гаворыць пра Вялікую Скіфію, якая ідзе ад Дона на ўсход і на поўнач, і пра Малую Скіфію — ад Дона да Дняпра і далей на захад. Страбон таксама гаворыць пра Вялікую ці Азіяцкую Скіфію. Пра скіфаў ён кажа: «старажытная Гісторыя гэтых народаў дакладна невядомая, таму што пісьменнікі яе складалі з выдумак, бачачы, што нечуваныя пачвары былі ў большым ужыванні і павазе, чым апавяданні сапраўдных здарэнняў».

Гл. таксама

Крыніцы

  1. Иванчик А. И. Накануне колонизации. Северное Причерноморье и степные кочевники VIII—VII вв. до н. э. в античной литературной традиции: фольклор, литература и история. Pontus Septentrionalis III. Русское издание Pontus Septentrionalis III. Москва, Берлин: Палеограф ,2005 312 с., в том числе 14 иллюстраций ISBN 5-89526-015-2
  2. Герадот пра рэкі Скіфіі
  3. а б в Герадотава Скіфія Архівавана 19 лютага 2011.
  4. а б Паказальнік уласных імёнаў, геаграфічных назваў і этнічных груп
  5. Герадот і Фукідыд пра Балканскі паўвостраў і Міжземнамор'е Архівавана 26 жніўня 2013.
  6. а б в ГЕОГРАФИЯ СКИФИИ ПО ГЕРОДОТУ
  7. ТАЙНЫ СКИФСКОГО КВАДРАТА
  8. Горад на Гіпакірысе
  9. Анамастыкон еўрапейскіх скіфаў

Літаратура

  • Агбунов М. В. Путешествие в загадочную Скифию / Отв. редакторы: д-р истор. наук И. Т. Кругликова, д-р геогр. наук Н. А. Хотинский; Рецензенты: д.и.н. Д. С. Раевский, к.и.н. А. В. Подосинов; Академия наук СССР; Художник Ф. Б. Левченко. — М.: Наука, 1989. — 192, [16] с. — (Страницы истории нашей Родины). — 50 000 экз. — ISBN 5-02-004620-5 (обл.)
  • Фоменко И. К. Скифия — Тартария — Московия — Россия — взгляд из Европы. Россия на старинных картах. — М.: ООО «Фирма Актеон», 2008. 812 с., ил.
  • Зельскі А. Г. Скі́фія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 457. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).

Спасылкі

Read other articles:

First issue Pro Armenia (1900–1914)[1] was a French-language fortnightly that took pro-Armenian positions.[2] The goal of the journal was to raise awareness in Europe about the plight of Armenians in the Ottoman Empire.[2] It was founded at the initiative of Christapor Mikaelian, a co-founder of the Armenian Revolutionary Federation, enlisting the help of a number of prominent Dreyfusard and leftist intellectuals.[2][3] Pierre Quillard was its editor-...

 

Come leggere il tassoboxMyotis morrisi Stato di conservazione Dati insufficienti[1] Classificazione scientifica Dominio Eukaryota Regno Animalia Phylum Chordata Classe Mammalia Superordine Laurasiatheria Ordine Chiroptera Sottordine Microchiroptera Famiglia Vespertilionidae Sottofamiglia Myotinae Genere Myotis Specie M.morrisi Nomenclatura binomiale Myotis morrisiHill, 1971 Areale Myotis morrisi (Hill, 1971) è un pipistrello della famiglia dei Vespertilionidi endemico dell'Etiopia e ...

 

Іто Дайкіяп. 伊東大貴 Загальна інформаціяГромадянство ЯпоніяНародження 27 грудня 1985(1985-12-27) (37 років)Сімокава, ХоккайдоЗріст 172 смВага 57 кгСпортВид спорту стрибки з трамплінаКлуб Yukijirushi Nyugyo Участь і здобутки  Іто Дайкі у Вікісховищі Нагороди Олімпійські ігри Бронза Со...

A list of political parties, organizations, and movements adhering to various forms of fascist ideology, part of the list of fascist movements by country. List of movements, sorted by country Overview A-F G-M N-T U-Z Logo Name of movement Country of predominant operation Came to power? Founded post-World War II? Active? General influence Flag Notes Albanian Fascist Party Albania Yes No (1939) No Italian Fascism Became Guard of Great Albania in 1943 Guard of Great Albania Albania Yes No (1943)...

 

This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Notre-Dame de Bon-Port – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2023) (Learn how and when to remove this template message) The Église Notre-Dame De Bon-Port, seen from the île de Nantes Notre-Dame de Bon-Port is a Roman Catholic basilica located in Nantes, France. T...

 

Railway station in Toronto, Ontario, Canada KennedyDeparting northbound train and adjoining TTC stationGeneral informationLocation2467 Eglinton Avenue EastToronto, OntarioCanadaCoordinates43°43′57″N 79°15′45″W / 43.73250°N 79.26250°W / 43.73250; -79.26250Owned byMetrolinxPlatforms1 side platformTracks1Connections Kennedy (future)ConstructionParkingAt adjacent community centreBicycle facilitiesNoAccessibleYes (temporarily closed)Other informationStation code...

1989 American filmA Sinful LifeTheatrical release posterDirected byWilliam SchreinerScreenplay byMelanie GrahamProduced byDaniel RaskovStarringAnita MorrisDennis ChristopherShelly DesaiRita GomezDavid LabiosaRick OvertonCinematographyJonathan WestEdited byJeffrey ReinerMusic byTodd HayenProductioncompanyNew Line CinemaDistributed byNew Line CinemaRelease date June 30, 1989 (1989-06-30) Running time90 minutesCountryUnited StatesLanguageEnglish A Sinful Life is a 1989 American co...

 

2005 video gameGlobal Defence ForceEuropean PlayStation 2 box artDeveloper(s)SandlotPublisher(s) D3 Publisher EU: Essential Games (PS2)NA: Xseed GamesEU: PQube (Vita) Director(s)Takehiro HonmaToshio NoguchiProducer(s)Nobuyuki OkajimaProgrammer(s)Toshio NoguchiNobuo FujiiArtist(s)Masatsugu IgarashiComposer(s)Masafumi TakadaJun FukudaSeriesEarth Defense ForcePlatform(s)PlayStation 2, PlayStation Portable, PlayStation Vita, Nintendo SwitchRelease July 28, 2005 PlayStation 2JP: July 28, 2005EU: J...

 

Indian comedy television series Kabhi Saas Kabhi BahuGenreComedyCreated byMainframe EntertainmentDirected byRajesh GuptaStarringsee belowOpening themeKabhi Saas Kabhi BahuCountry of originIndiaOriginal languageHindiNo. of seasons1ProductionCamera setupMulti-cameraRunning time30 minutesOriginal releaseNetworkDD NationalRelease2 April 2008 (2008-04-02) –2010 (2010) Kabhi Saas Kabhi Bahu is a comedy series on DD National channel based on the 3 generations of Awasthi family, whos...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: The Good Album – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2010) (Learn how and when to remove this template message) 2009 studio album by All Star UnitedThe Good AlbumStudio album by All Star UnitedReleasedJuly 17, 2009GenreRock, Christian R...

 

Letak Distrik Ntcheu di Malawi Distrik Ntcheu merupakan sebuah distrik yang terletak di Region Tengah, Malawi. Berbatasan dengan negara Mozambik. Pusat distrik ini biasanya dipanggil BOMA dalam bahasa lokal terletak di Desa Headman Yeneya dan tempat ini biasanya dipanggil Nphate. Distrik ini memiliki luas wilayah 3.424 km². Dengan memiliki jumlah penduduk sebanyak 370.757 jiwa. Terletak di antara kota besar Malawi Blantyre dan Lilongwe. Ibu kota di distrik ini ialah Ntcheu. 14°45′S 3...

 

You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Lithuanian. (December 2010) Click [show] for important translation instructions. View a machine-translated version of the Lithuanian article. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the Engli...

This article is about the medieval Bengali poet. For the poetry magazine, see Krittibas (magazine). Krittibas Memorial at Phulia, Nadia. Mahakavi Krittibas Ojha[1] (Bengali pronunciation: [ˈkrit̪ːiˌbaˑs ojʰa]; 1381–1461) was a medieval Bengali poet. His major contribution to Bengali literature and culture was Indian epic Rāmāyaṇa in Bengali. His work, the Śrīrām Pā̃cālī,[1] is popularly known as the Krittivasi Ramayan. His work, edited by Jaygopal Ta...

 

French politician (born 1953) For the Canadian filmmaker, see Robert Ménard (director). For the Canadian policeman, see Robert Ménard (policeman). Robert MénardMénard in 2015Mayor of BéziersIncumbentAssumed office 4 April 2014Preceded byRaymond Couderc Personal detailsBorn (1953-07-06) 6 July 1953 (age 70)Oran, French AlgeriaNationalityFrenchPolitical partyIndependent (since 1981)Other politicalaffiliationsRevolutionary Communist League (1973–1979)Socialist Party (1979–1981)...

 

15 January 1985 cover Nidaros was a Norwegian newspaper, published in Trondheim in Sør-Trøndelag. Nidaros was started on 1 May 1902. Its first editor was former Dagsposten editor Håkon Løken, and with its Liberal Party affiliation Nidaros became the largest newspaper in Trondheim, with a circulation of 20–30,000. Among the political disputes of the time were electrification of the city's tramway system, establishment of a technical institution in Trondheim, the Norwegian Institute of Te...

This article is about the toy. For the director, see Stanley Kubrick. This article possibly contains original research. Please improve it by verifying the claims made and adding inline citations. Statements consisting only of original research should be removed. (March 2013) (Learn how and when to remove this template message) Kubrick (キューブリック, Kyūburikku) is a line of collectible block-style figures and associated products created by Japanese toy company MediCom Toy Inc. Kubri...

 

Behavioral game theory seeks to examine how people's strategic decision-making behavior is shaped by social preferences, social utility and other psychological factors.[1] Behavioral game theory analyzes interactive strategic decisions and behavior using the methods of game theory,[2] experimental economics, and experimental psychology. Experiments include testing deviations from typical simplifications of economic theory such as the independence axiom[3] and neglect o...

 

حارت العابة تقسيم إداري البلد المغرب  الجهة الدار البيضاء سطات الإقليم النواصر الدائرة بوسكورة الجماعة القروية دار بوعزة المشيخة حارث الغابة السكان التعداد السكاني 3824 نسمة (إحصاء 2004)   • عدد الأسر 767 معلومات أخرى التوقيت ت ع م±00:00 (توقيت قياسي)[1]،  وت ع م+01:00 (توق...

Radio station in New Bedford, MassachusettsWNBHNew Bedford, MassachusettsBroadcast areaSouth CoastFrequency1340 kHzBrandingBig 101.3ProgrammingFormatClassic hitsOwnershipOwnerHall Communications, Inc.Sister stationsWCTKHistoryFirst air dateNovember 2, 1925[1]Call sign meaningNew Bedford Hotel (former studio location); backronymed to New Bedford's Big HitsTechnical information[2]Licensing authorityFCCFacility ID25866ClassCPower1,000 watts (unlimited)Transmitter coordinates41°3...

 

Celtic tribe For extinct genus of microsaur, see Boii (genus). Map showing the approximate location of the Boii in Bohemia and in Italy. The contemporary La Tène culture is indicated in green tones, the preceding Hallstatt culture in yellow. The Boii (Latin plural, singular Boius; Ancient Greek: Βόιοι) were a Celtic tribe of the later Iron Age, attested at various times in Cisalpine Gaul (present-day Northern Italy), Pannonia (present-day Austria and Hungary), present-day Bavaria, in an...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!