Прабалтыйская мова

Прабалтыйская мова
Рэгіёны Усходняя Еўропа
Класіфікацыя

Індаеўрапейская сям'я

Вікіпедыя на гэтай мове

Прабалты́йская мова — гіпатэтычная, пісьмова незасведчаная і рэканструяваная мова індаеўрапейскай сям'і моў, якая з'яўлялася продкам моў балтыйскае групы індаеўрапейскай моўнай сям'і. Як і большая частка прамоваў (моў-продкаў), прабалтыйская мова не пакінула па сабе пісьмовых помнікаў, што зводзіць звесткі аб ёй у галіну лінгвістычных рэканструкцыяў.

Лінгвістычная характарыстыка

Фанетыка, фаналогія

У гукавым ладзе прабалтыйскай мовы рэканструююцца пяць доўгіх (*i, *e, *a, *o, *u) і чатыры кароткіх (*i, *e, *a, *u) галосных. У параўнанні з праіндаеўрапейскай мовай прабалтыйская сістэма галосных змянілася нязначна: галосныя *a, *o зліліся ў *a, шва прымум перайшло ў *a ў пачатковым складзе, але знікла ў астатніх пазіцыях[1].

Марфалогія

Назоўнік у прабалтыйскай мове рэканструюецца як часціна мовы, якая характарызавалася катэгорыямі роду (мужчынскі, жаночы, ніякі), ліку (адзіночны, множны, парны) і склону (назоўны, родны, давальны, вінавальны, мясцовы, творны, клічны)[2]. Па распадзе прабалтыйскай мовы ніякі род захаваўся толькі ў прускай мове, у літоўскай і латышскай ён быў страчаны, аднак у літоўскай захоўваюцца рэлікты прыметнікаў ніякага роду[3].

На падставе літ.: àš, ст.-лет. eš, лат.: es, пруск. as, es для прабалтыйскай мовы рэканструюецца займеннік першай асобы адзіночнага ліку *ež «я»[4]. Грунтуючыся на лет. tù, латышск. tu, пруск. tū таксама рэканструюецца займеннік другой асобы адзіночнага ліку *tū/*tu «ты»[5].

Для дзеяслова рэканструююцца тры асновы: цяперашняга, мінулага і будучага часоў[6].

Сінтаксіс

У дачыненні сінтаксісу лічыцца, што пры будове сказу пераважала схема SOV — дзейнік-дапаўненне-выказнік[7].

Класіфікацыя

Па развіцці індаеўрапеістыкі, а таксама даследаванняў у галіне балтыйскага мовазнаўства практычна агульнапрынята, што балтыйскія мовы ўяўляюць сабою таксон роднасных моў, што паходзіць ад агульнай мовы-продку — прабалтыйскай, і ўваходзяць у вышэйшае генетычнае аб'яднанне, індаеўрапейскую сям'ю моў. Лічыцца, што прабалтыйская мова развілася як адзін з дыялектаў па распадзе праіндаеўрапейскай мовы.

Шэрагам мовазнаўцаў ставіліся спробы па выяўленні асабліва блізкіх сувязяў балтыйскіх моў (і, адпаведна, прабалтыйскай) з іншымі асобнымі мовамі індаеўрапейскай сям'і.

Упершыню гіпотэза на дадзеным грунце была сфармулявана ў ХІХ ст. А. Шляйхерам, на думку якога балтыйскія і славянскія мовы мелі агульны продак, які з'яўляўся прамежкавай стадыяй між распадам праіндаеўрапейскай мовы і вылучэннем прабалтыйскай і праславянскай моў (гл. прабалта-славянская мова). Прыхільнікі дадзенага падыходу звярталі ўвагу на набор лексічных, марфалагічных і сінтаксічных сыходжанняў між балтыйскімі і славянскімі мовамі, але іх праціўнікі, следуючы за індаеўрапеістам А. Мее, разглядалі дадзенае збліжэнне як вынік узаемных кантактаў (моўны саюз), агульнага субстрату і серыі ўзаемных запазычванняў[8]. У прыватнасці, лексічныя балта-славянскія сыходжанні могуць апынуцца вынікам узаемных запазычванняў, захавання індаеўрапейскага лексічнага фонду, некаторыя лексемы, што ўказваюцца як эксклюзіўныя балта-славянскія, таксама прасочваюцца і ў іншых індаеўрапейскіх[9]. Акрамя таго, у якасці контрааргументаў гіпотэзы балта-славянскага адзінства заўважаўся цэлы набор адрозненняў у фаналогіі (напрыклад, захаванне ў балтыйскіх праіндаеўрапейскага сцячэння *sr, у праславянскай не захаванага; адсутнасць захавання палатальных зычных у балтыйскіх, калі ў корані існаваў *s, што, аднак назіралася ў праславянскай) і марфалогіі (напрыклад, існаванне ў балтыйскіх інфіксу -sto-, адсутнага ў праславянскай, адсутнасць суфіксу дзеепрыметнікаў -lo, прысутнага ў праславянскай).

Іншыя лінгвісты прапаноўвалі трохчленную схему балта-славянскага адзінства, паводле якой першапачаткова доўжыўся перыяд балта-славянскага адзінства, на змену якому прыйшоў перыяд распаду, пасля чаго настаў перыяд паўторнага сыходжання (Я. Развадоўскі, пазней падтрымана таксама Х. Бірнбаўмам)[10][11]. Чацверты падыход пастулюе праславянскую мову як даччыную ў дачыненні да балтыйскіх дыялектаў, гэта значыць, праславянская мова згодна з гэтымі палажэннямі паўстала праз вылучэнне з тагачасных балтыйскіх дыялектаў[12].

Якасна іншы пункт гледжання, які падтрымліваецца некаторымі лінгвістамі, пастулюе існаванне балта-славянскага адзінства і прабалта-славянскай мовы, але адмаўляе ў існаванні прабалтыйскай мовы з прычыны меркаванага распаду прабалта-славянскай мовы адразу на тры галіны — славянскую, заходнебалтыйскую і ўсходнебалтыйскую[13][14].

Прадстаўленая гіпотэза аб балта-дакійска-фракійскіх паралелях (даведзены індаеўрапейскі характар дакійскай і фракійскай моў, але не ўсталяваная іх дакладная класіфікацыя ўнутры індаеўрапейскай сям'і), якія прасочваюцца ў першую чаргу дзякуючы дакійскім і фракійскім тапонімам[15]. Увагу на балтыйска-дакійска-фракійскія тапанімічныя сыходжанні звяртаў таксама Э. Палямэ[16]. І. Дурыданаў з сямідзесяці чатырох дакійскіх тапонімаў налічваў 62 дакійска-балтыйскія кагнаты, якія, на думку даследчыка, не з'яўляліся выпадковымі паралелямі[17].

На карысць цесных генетычных сувязяў між балтыйскімі і ілірыйскімі, фракійскай і некаторымі іншымі старажытнымі мовамі Балканаў выказваўся даследчык балтыйскіх моў У. Тапароў[12].

Зноскі

  1. ↑ Дини П. Балтийские языки. — М.: ОГИ, 2002. — С. 81. — ISBN 5-94282-046-5.
  2. ↑ Дини П. Балтийские языки. — М.: ОГИ, 2002. — С. 102-104. — ISBN 5-94282-046-5.
  3. ↑ Stang Chr. Vergleichende Grammatik der Baltischen Sprachen. — Oslo-Bergen-Tromsö: Universitetsforlaget, 1966. — С. 179.
  4. ↑ Stang Chr. Vergleichende Grammatik der Baltischen Sprachen. — Oslo-Bergen-Tromsö: Universitetsforlaget, 1966. — С. 247.
  5. ↑ Stang Chr. Vergleichende Grammatik der Baltischen Sprachen. — Oslo-Bergen-Tromsö: Universitetsforlaget, 1966. — С. 247-248.
  6. ↑ Дини П. Балтийские языки. — М.: ОГИ, 2002. — С. 114. — ISBN 5-94282-046-5.
  7. ↑ Дини П. Балтийские языки. — М.: ОГИ, 2002. — С. 121-122. — ISBN 5-94282-046-5.
  8. ↑ Бернштейн С. Б. Сравнительная грамматика славянских языков. — М.: Издательство Московского ўниверситета, Издательство «Наука», 2005. — С. 31-36.
  9. ↑ Лаучюте Ю.-С. А. О методике балто-славянских исследований // Славяне. Этногенез и этническая история. — Л.: Издательство Ленинградского ўниверситета, 1989.
  10. ↑ Дини П. У. Балтийские языки / Под редакцией В. Н. Топорова. — М.: ОГИ, 2002. — С. 154. — 544 с. — ISBN 5-94282-046-5.
  11. ↑ Бирнбаум Х. О двух направлениях в языковом развитии // Вопросы языкознания. — М.: 1985. — № 2.
  12. ↑ а б Топоров В. Н. Балтийские языки // Лингвистический энциклопедический словарь. — М., 1990. — С. 64.
  13. ↑ Kortlandt, Frederik. Baltica & Balto-Slavica. — 2009. — С. 5.
  14. ↑ Derksen, Rick. Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon. — 2008. — С. 20.
  15. ↑ Duridanov, I. Die Thrakisch- und Dakisch-Baltischen Sprachbeziehungen. — 1969. — С. 9-11.
  16. ↑ Polomé, Edgar Charles. Balkan Languages (Illyrian, Thracian and Daco-Moesian). — Cambridge Ancient History. — 1982. — Т. III.
  17. ↑ Duridanov, I. Die Thrakisch- und Dakisch-Baltischen Sprachbeziehungen. — 1969. — С. 95-96.

Літаратура

  • Duridanov, I. Die Thrakisch- und Dakisch-Baltischen Sprachbeziehungen. — 1969.
  • Fraenkel, Ernst. Die baltischen Sprachen. — Heidelberg: Carl Winter, 1950.
  • Girininkas, Algirdas. The monuments of the Stone Age in the historical Baltic region. — Baltų archeologija. — 1994. — Т. 1.
  • Girininkas, Algirdas. Origin of the Baltic culture. Summary. — Baltų kultūros ištakos. — Vilnius: Savastis, 1994. — ISBN 9986-420-00-8.
  • Remys, Edmund. 112 // General distinguishing features of various Indo-European languages and their relationship to Lithuanian. — Indogermanische Forschungen. — Berlin, New York: Walter de Gruyter, 2007.
  • Mallory, J. P. In Search of the Indo-Europeans: language, archaeology and myth. — New York: Thames and Hudson, 1991. — ISBN 0-500-27616-1.
  • Mayer H. E. 38 // Dacian and Thracian as southern Baltoidic. — Lituanus. — 1992. — Т. 2.
  • Messing, Gordon M. Thrakisch-dakische Studien, I: Die thrakisch- und dakisch-baltischen Sprachbeziehungen by Ivan Duridanov. — 1972.
  • Дини П. У. Балтийские языки / Под редакцией В. Н. Топорова. — М.: ОГИ, 2002. — 544 с. — ISBN 5-94282-046-5.
  • Курилович Е. О балто-славянском языковом единстве.
  • Лер-Сплавинский Т. Балто-славянская языковая общность и проблема этногенеза славян.
  • Топоров В. Н. Новейшие работы в области изучения балто-славянских языковых отношений (Библиографический обзор).

Спасылкі

Read other articles:

Magic carpet

Legendary carpet used for transportation For other uses, see Magic carpet (disambiguation). Magic carpetMiddle Eastern literature elementRiding a Flying Carpet, an 1880 painting by Viktor VasnetsovGenreFantasyIn-universe informationTypeMagical carpetFunctionTransportationTraits and abilitiesCapable of flight, or instant replacement A magic carpet, also called a flying carpet, is a legendary carpet and common trope in fantasy fiction. It is typically used as a form of transportation and can qu...

 

List of state leaders in the 14th-century Holy Roman Empire

Lists of state leaders by century: List of state leaders in the 12th-century Holy Roman Empire List of state leaders in the 13th-century Holy Roman Empire List of state leaders in the 15th-century Holy Roman Empire List of state leaders in the 16th-century Holy Roman Empire See also: List of state leaders in the 14th century Millennium 2nd millennium Centuries 13th century 14th century 15th century Timelines 13th century 14th century 15th century State leade...

 

Johann Adolf Graf von Kielmansegg

Johann Adolf Graf von Kielmansegg, 1967 Johann Adolf Graf von Kielmansegg, 1967 Johann Adolf Graf von Kielmansegg, 1967 Johann Adolf Friedrich William Graf von Kielmansegg (* 30. Dezember 1906 in Hofgeismar; † 26. Mai 2006 in Bonn) war ein General des Heeres der Bundeswehr, der zuvor schon in der Reichswehr sowie der Wehrmacht gedient hatte. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 1.1 Herkunft 1.2 Militärkarriere 1.2.1 Reichswehr 1.2.2 Zweiter Weltkrieg 1.2.3 Nachkriegszeit 1.2.4 „Amt Blank“ 1.2.5 ...

Anjungan Kabupaten Pati

Anjungan Kabupaten Pati adalah salah satu Anjungan Daerah di Taman Mini Jawa Tengah (Puri Maerokoco). Anjungan ini menampilkan beberapa arsitektur rumah adat di Jawa Tengah salah satunya rumah adat[1] khas Pati. Bangunan – bangunan dalam anjungan Pati terdiri atas Joglo Pati, Miniatur Gunung Kapur, Patung Petani, dll. Joglo Pati Rumah Adat Pati memiliki atap genteng yang bentuknya khas, yang merupakan perpaduan gaya dari budaya Jawa dan Tiongkok. Rumah ini diperkirakan mulai dibangu...

 

Canada Life Centre

Multi-purpose arena and sports venue in Winnipeg Canada Life CentreThe Phone Booth[1][2]Canada Life Centre in 2010 (as MTS Centre)Canada Life CentreLocation in ManitobaShow map of ManitobaCanada Life CentreLocation in CanadaShow map of CanadaFormer namesTrue North Centre (planning/construction)MTS Centre (2004–2017)Bell MTS Place (2017–2021)Address300 Portage AvenueLocationWinnipeg, ManitobaCoordinates49°53′34″N 97°8′37″W / 49.89278°N 97.14361°W...

 

SMA Negeri 7 Bandar Lampung

SMA Negeri 7 Bandar LampungInformasiAkreditasiA[1]Jurusan atau peminatanIPA dan IPSRentang kelasX MIA, X IIS, XI MIA, XI IIS, XII IPA, XIII IPSKurikulumKurikulum Tingkat Satuan Pendidikan dan Kurikulum 2013AlamatLokasiJl. Teuku Cik Dirito No.2, Bandar Lampung, LampungMoto SMA Negeri (SMAN) 7 Bandar Lampung merupakan salah satu Sekolah Menengah Atas Negeri yang ada di Provinsi Lampung, Indonesia. Sama dengan SMA pada umumnya di Indonesia masa pendidikan sekolah di SMAN 7 Bandar Lampung...

منتخب الغابون لكرة القدم للسيدات

منتخب الغابون لكرة القدم للسيدات بلد الرياضة الغابون  الفئة كرة القدم للسيدات  رمز الفيفا GAB  مراتب تصنيف الفيفا 135 (25 أغسطس 2023)[1] مشاركات تعديل مصدري - تعديل   منتخب الغابون لكرة القدم للسيدات (بالفرنسية: Équipe du Gabon féminine de football)‏ هو ممثل الغابون الرسمي في المناف...

 

Bush Temple of Music

United States historic placeBush Temple of MusicU.S. National Register of Historic PlacesChicago Landmark Show map of Central ChicagoShow map of IllinoisShow map of the United StatesLocation100 W. Chicago Ave., 800 N. Clark St.Coordinates41°53′49″N 87°37′54″W / 41.89694°N 87.63167°W / 41.89694; -87.63167ArchitectJ. E. O. PridmoreNRHP reference No.13001001Added to NRHPDecember 31, 2013 The Bush Temple of Music, at 100 West Chicago Avenue in Chicago...

 

Akalla (Stockholms tunnelbana)

AkallaStasiun Stockholms tunnelbanaKoordinat59°24′52″N 17°54′52″E / 59.41444°N 17.91444°E / 59.41444; 17.91444Koordinat: 59°24′52″N 17°54′52″E / 59.41444°N 17.91444°E / 59.41444; 17.91444PemilikStorstockholms LokaltrafikSejarahDibuka5 Juni 1977Operasi layanan Stasiun sebelumnya   Stockholms tunnelbana   Stasiun berikutnya Husby Kungsträdgården Jalur T11Terminus Lokasi pada petaSunting kotak info • L 

New York's 9th congressional district

U.S. House district for New York NY-9 redirects here. The term may also refer to New York State Route 9. New York's 9th congressional districtInteractive map of district boundaries since January 3, 2023Representative  Yvette ClarkeD–BrooklynDistribution100% urban0% ruralPopulation (2022)756,507[1]Median householdincome$71,800[2]Ethnicity50.5% Black31.2% White9.0% Hispanic6.8% Asian1.9% Two or more races0.6% otherCook PVID+25[3] New York's 9th congressional distr...

 

Marriner S. Eccles

American economist and banker (1890–1977) Marriner EcclesEccles in 19397th Chairman of the Federal ReserveIn officeNovember 15, 1934 – January 31, 1948PresidentFranklin D. RooseveltHarry S. TrumanDeputyJohn ThomasRonald RansomPreceded byEugene Robert BlackSucceeded byThomas B. McCabeMember of the Federal Reserve Board of GovernorsIn officeNovember 15, 1934 – July 14, 1951PresidentFranklin D. RooseveltHarry S. TrumanPreceded byEugene Robert BlackSucceeded byAbbot Mills ...

 

X-ray specs

Novelty eyewear Not to be confused with X-Ray Spex. For other uses, see X-Ray Specs (disambiguation). See through clothing text on product package promises (falsely) the ability to engage in voyeurism X-ray specs or X-ray glasses are an American novelty item, purported to allow users to see through or into solid objects. In reality, the spectacles merely create an optical illusion; no X-rays are involved. The current paper version is sold under the name X-Ray Spex; a similar product is sold u...

Stora Blåsjön

Hamlet in Sweden View of Stora Blåsjön Stora Blåsjön (English: Big Blue Lake) is a hamlet in Frostviken, Strömsund Municipality, Jämtland, Sweden. The area is known for its wilderness and skiing opportunities. Vildmarksvägen, a 360 kilometres (220 mi) wilderness road, bypasses the hamlet.[1] Stora Blåsjön has a moose farm and a school museum.[2][3] Location Stora Blåsjön is located about 280 kilometres (170 mi) north of Östersund and 6 kilometres ...

 

Боднар Роман Миколайович (політик)

Роман Миколайович БоднарГолова Черкаської облдержадміністрації 4 листопада 2019 — 28 серпня 2020Президент Володимир ЗеленськийПрем'єр-міністр Олексій ГончарукДенис ШмигальПопередник Ігор Шевченко[1]Наступник Сергій Сергійчук[2]Народився 1 лютого 1974(1974-02-01) (49 ...

 

Nihar Ranjan Jana

Indian neuroscientist Nihar Ranjan JanaBorn1965IndiaNationalityIndianAlma materCalcutta UniversityVisva-Bharati UniversityRIKEN Brain Science InstituteKnown forStudies on E3 ubiquitin ligasesAwards2008 N-BIOS Prize2012 VASVIK Industrial Research AwardScientific careerFieldsNeurosciencesHuntington's diseaseInstitutionsRIKEN Brain Science InstituteNational Brain Research CentreIIT Kharagpur Nihar Ranjan Jana (born 1965) is an Indian neuroscientist and professor at the IIT Kh...

Vittorio Zonca

Italian engineer and writer Pompeo Targone's field mill in Zonca's treatise of 1607 Adaptation of Zonca's field mill in the Chinese book Qiqi Tushuo (1627), by Johann Schreck and Wang Zheng Endless screw and winch, in Zonca's treatise of 1607 Vittorio Zonca (1568–1603) was an Italian engineer and writer. He wrote the Theater of machines, which was published in Padua in 1607 four years after his death.[1][2] Some of his plates were translated into Chinese by Johann Schreck an...

 

Arikamedu

ArikameduA statue of a girl with a bird, 2nd Century CE, found at ArikameduLokasi di PuducherryTampilkan peta PuducherryArikamedu (India)Tampilkan peta IndiaLokasiPondicherry, IndiaWilayahSouth IndiaKoordinat11°54′3″N 79°49′13″E / 11.90083°N 79.82028°E / 11.90083; 79.82028Koordinat: 11°54′3″N 79°49′13″E / 11.90083°N 79.82028°E / 11.90083; 79.82028 Arikamedu adalah situs penggalian arkeologis bersejarah paling luas yang be...

 

Loeb Classical Library

Series of Greek and Latin texts with English translations This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Loeb Classical Library – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2013) (Learn how and when to remove this template message) Greek (green) and Latin (red) volumes of the Loeb Classical Librar...

Die Simpsons

Serie Titel Die Simpsons Originaltitel The Simpsons Produktionsland Vereinigte Staaten,Südkorea (Animation)[1][2] Originalsprache Englisch (AE) Genre Comedy, Satire Erscheinungsjahre seit 1989 Länge ca. 22 Minuten Episoden 758+ in 35+ Staffeln (Liste) Titelmusik Danny Elfman Produktions-unternehmen 20th Century StudiosGracie FilmsFilm Roman Idee Matt Groening Musik Richard Gibbs (1989–1990)Alf Clausen (1990–2017)Bleeding Fingers Music (seit 2017) Premiere 17. D...

 

LEP Pre-Injector

The LEP Pre-Injector (LPI) was the initial source that provided electrons and positrons to CERN's accelerator complex for the Large Electron–Positron Collider (LEP) from 1989 until 2000. LPI comprised the LEP Injector Linac (LIL) and the Electron Positron Accumulator (EPA). LEP Injector Linac LIL-W with electron-positron converter Electron Positron Accumulator History Building of the former LEP Injector Linac (LIL) at CERN, afterwards housing the CLIC test facility. The green LIL sign is st...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!