Ловаць

Ловаць
руск. Ловать
У Наўгародскай вобласці ў горадзе Холм
Характарыстыка
Даўжыня	536 км
Басейн	21 900 км²
Расход вады	105 м³/с (за 193 км ад вусця)
Вадацёк
Выток	Валдайскае ўзвышша
• Месцазнаходжанне	возера Ловацец
• Вышыня	170 м
• Каардынаты	55°50′51,30″ пн. ш. 30°17′17,40″ у. д.^HGЯO
Вусце	Ільмень
• Месцазнаходжанне	возера Ільмень
• Вышыня	18,1 м
• Каардынаты	58°12′42″ пн. ш. 31°26′40″ у. д.^HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма	Ільмень → Волхаў → Ладажскае возера → Нява → Балтыйскае мора
Краіны	Беларусь  Расія
Код у ДВР	01040200312102000022592
выток вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ло́ваць (руск.: Ло́вать) — рака ў Гарадоцкім раёне Беларусі, Пскоўскай і Наўгародскай абласцях Расіі, у басейне ракі Нява.

Назва

Назва Ловаць балцкага паходжання.

Корань Lov- звязаны з літоўскім lovys «рэчышча ракі; пратока, роў»^[1], далей да індаеўрапейскага *leu-^[2].

Навокал верхняга цячэння Ловаці такія балцкія гідронімы, як Мядзесна, Сенніца (: Сянно), Негра, Сервайка (: Сэрвач).

Поўны адпаведнік — назва ракі Ловаць на Верхнім Павоччы, пры тамтэйшым густым балцкім гідранімічным фоне. Таго ж кораня назва літоўскай ракі Loviai^[3].

Гідранімічны фармант -at- таксама ў такіх балцкіх гідронімах, як літ. Kamatė, Žlagatas^[4]. Ён шырока прысутны ў літоўскім назва-, імя- і словаўтварэнні (gyvas «жывы» : gyvatas «жыццё»)^[5].

Назве Ловаць тыпалагічна адпавядае дзесенскі гідронім Вага (на ўсходзе ад Добруша), ад літоўскага vaga «рэчышча; раўчук на засеяным полі для сцёку залішняй вадкасці»^[6].

Водаапісанне

Даўжыня 536 км, у межах Беларусі — 47 км. Вадазбор 21,9 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці каля 150 м³/с (169^[7] м³/с), на мяжы Беларусі і Расіі каля 2,5 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,16 ‰, на Беларусі 0,6 ‰.

Ловаць у горадзе Вялікія Лукі

Асноўныя прытокі: Сярвайка, Пясчанка, Кунья (справа), Склянка, Насва, Локня, Рэдзья, Палісць (злева). Усяго налічваецца 56 прытокаў^[7].

На рацэ: горад Вялікія Лукі (Расія), горад Холм (Расія), вёска Рудня (Беларусь).

Выцякае з возера Ловацец (Пскоўская вобласць), упадае ў возера Ільмень з поўдня. Паводле іншых крыніц пачынаецца з возера Завесна за 3,5 км на паўднёвы ўсход ад вёскі Марчанкі Гарадоцкага раёна. Цячэ ў Беларусі па Гарадоцкім узвышшы, праз азёры Задрач, Мяжа, Сосна, Чарняста і Сясіта, па Валдайскім узвышшы і ў ніжнім цячэнні па Ільменскай нізіне.

Рака Ловаць пры сваім руху ад вытоку на поўдзень у бок ракі Аўсянкі была перахоплена і павернута на поўнач у бок Балтыкі, утварыўшы характэрны каленападобны выгін. Даліна ад вытоку да возера Мяжа невыразная (пойма забалочаная), паміж азёрамі Сосна, Чарняста і Сясіта трапецападобная (пойма роўная, лугавая). Рэчышча да возера Мяжа звілістае, да возера Задрач яго шырыня 3—5 м, ніжэй 5—10 м.

На Ловаці налічваюцца 84 парогі і 79 перакатаў даўжынёй ад 50 да 2000 метраў. Самы вялікі парог — Сяміводскія астравы. Найбольш значныя парогі знаходзяцца паміж горадам Холм і вёскай Старая Пярэса^[7].

Суднаходная ў нізоўі на працягу 70 км. У старажытнасці па Ловаці праходзіла частка «шляху з вараг у грэкі».

На тэрыторыі Беларусі да басейна Ловаці таксама належаць азёры Дзедава, Немцава, Ленавец, Турэц, Белае, Карасёва і Падсосна.

Зноскі

1. B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балто-славянские исследования. 1987. Москва, 1989. С. 59-60.
2. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 681—682.
3. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 196.
4. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 144, 405.
5. P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 334—338.
6. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 178.
7. Ильина Л. Л., Грахов А. Н. Холм. — Л.: Гидрометеоиздат, 1980. — С. 46—49. — 120 с. — 50 000 экз.

Літаратура

• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
• Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Ильина Л. Л., Грахов А. Н. Холм. — Л.: Гидрометеоиздат, 1980. — С. 46—49. — 120 с. — 50 000 экз. (руск.)
• Географический энциклопедический словарь: Географические названия / Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — С. 256. — 538 с. — 100 000 экз. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ловаць