Вайніловічы

Геб «Сыракомля»

Вайніловічы — шляхецкі род уласнага герба («Сыракомля» змененая) y Вялікім Княстве Літоўскім і Расійскай імперыі.

Мяркуецца, што заснавальнікам роду быў Вайніла (канец XIV ст.). Род меў зямельныя ўладанні ў Мазырскім, Слуцкім (лінія савіцка-пузаўская, XVII ст.), Пінскім (лінія макранская, XIX ст.), Наваградскім (лінія нянькаўская, XIX ст.) паветах.

Паходжанне прозвішча

Прозвішча Вайніловіч ад старалітоўскага (старабалцкага) аднаасноўнага імя Vainilà, у якім корань Vain- пашыраны балцкім антрапанімічным суфіксам -il- (гэты суфікс вядомы і ў германскай, і ў славянскай антрапаніміі і мае індаеўрапейскае паходжанне).

Корань Vain- таксама ў балцка-літоўскіх аднаасноўных імёнах тыпу Vainà, Vainidà. Ад іх тапонімы Вайнюны (каля Відзаў), Вайнідзеняты (каля Смаргоні) на тэрыторыі цяперашняй Беларусі. Ад імя Vainila таксама тапонімы Вайнілаўшчына, Вайнілаўцы. Усе гэтыя тапонімы туляцца ў паласе ўздоўж цяперашняй літоўскай мяжы.

Гэты корань звязаны са старалітоўскім vainoti «змагацца, біцца, ваяваць» (пазней — «лаяцца»), далей да індаеўрапейскага *ṷei- : ṷаi- : ṷī- «пераследаваць, гнаць; імкнуцца»^[1][2]. Імёны з «ваярскім» коранем Vain- (аднаасноўныя і двухасноўныя) гучалі дарэчна ў раннелітоўскім ваярскім грамадстве.

Балцкі антрапанімічны суфікс -il- таксама ў аднаасноўных балцка-літоўскіх імёнах тыпу Jundilà, Nasilà, Randilà, ад якіх тапонімы Юндзілы, Насілава, Рандзілаўшчына.

Генеалогія

Паводле польскага гісторыка С. Аўгусевіча, роднасныя сувязі паміж Вайніловічамі ўжо ў XVII—XVIII стагоддзях былі вельмі далёкімі, калі існавалі ўвогуле^[3].

Савіцкая лінія

Савіцкая лінія была прызнана ў дваранстве Расійскай імперыі ў 1798 годзе^[4]. У вывадовых дакументах пачынальнікам лініі пазначаўся Сямён Стэцькавіч^[5].

• Стэцька
  • Сямён
    • Барыс
      • Мельхіёр
        • Людвік Казімір (? — каля 1670), падчашы мсціслаўскі, стольнік мазырскі
          • Крыштаф Пётр (1649 — пасля 1688), падчашы, стольнік мазырскі
            • Францішак Казімір (?—1745), падчашы мазырскі
              • Адам (1739—1803), падкаморы новагародскі, соймавы пасол
                • Ян (1767—1844), падкаморы слуцкі
                  • Мікалай Феліцыян Юліян, доктар тэалогіі
                  • Люцыян (1817—1880)
                • Антоні (1773—1855), слуцкі павятовы маршалак (1811—1818)
                  • Тадэвуш Ян (1804—1878), слуцкі павятовы маршалак (1845—1863)
                  • Адам Дамінік (1806—1874)
                    • Эдвард (1847—1928), старшыня (1907—1921) Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, дэпутат (1906—1909) Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі (ад Мінскай губерні)
                    • Ядвіга (1864—1935) за Вацлавам Кастравіцкім
                  • Яўстахі Аляксандр
              • Дамінік, манах
            • Антоні, езуіт
          • Казімір
        • Адам
      • Адам
      • Ян
      • Рыгор
        • Габрыэль Вайніловіч^[pl], староста літынскі (1667), палкоўнік

Барышынская лінія

Назва барышынскай лініі звязана з Траянам, сынам Стэфана, які набыў маёнтак Барышын у 1653 годзе ад Аляксандра Шэмета^[6].

• Сямён
  • Стэфан (? —да 1623), падстолі слонімскі, заснавальнік барышынскай лініі
    • Траян (?—1675), падчашы мсціслаўскі (1648), войскі новагародскі (1658), падкаморы новагародскі (з 1669)
      • Ян Тэадор, падваявода новагародскі
        • Юзаф
          • Фларыян, ваенны дзеяч
      • Павел, падчашы слонімскі
    • Тамаш, стольнік мазырскі, харунжы ваўкавыскі
  • Іван, суддзя гродскі новагародскі
    • Аляксандр
    • Юрый
    • Мікалай
      • Тамаш Мікалай, падчашы пінскі, падстолі новагародскі
      • Себасцян (? — пасля 1694), стольнік мазырскі
      • Мікалай, падстолі мсціслаўскі (1683)
      • Ян
    • Станіслаў
    • Леў Казімір, падчашы слонімскі (1648)

Макранскія лінія

Макранская лінія Вайніловічаў пачалася ў сярэдзіне XVIII стагоддзя ад Мікалая Вайніловіча, які набыў Макраны^[7][8].

• Станіслаў, войскі новагародскі
  • Рамуальд^[ru] (1714—1763), езуіт^[9]
  • Ігнат, новагародскі земскі суддзя (1795)
    • Францішак, інстыгатар літоўскі
    • Мікалай (1751—?), новагародскі земскі суддзя (1790)
      • Юзаф (1781—?), навагрудскі павятовы маршалак
      • Міхал (1788—?), харунжы Слуцкага павета
      • Ксаверый (1798—?), капітан польскіх войскаў
        • Юзаф (1825—1882), слуцкі павятовы маршалак
          • Ксаверый (1863—1923)
            • Юзаф (1886 — 1940-я)
          • Апалінарый (1865—?)
          • Людвіг

Іншыя прадстаўнікі

• Станіслаў Вайніловіч, мечнік лідскі;
• Ксаверый Эдвард Вайніловіч, паэт (псеўданім Яцак Бурчымуха), перакладчык твораў А. С. Пушкіна на польскую мову;
• Антон Станіслававіч Вайніловіч;
• Восіп Мікалаевіч Вайніловіч (1860—1890)

Зноскі

1. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1123—1124.
2. K. Karulis. Latviešu etimoloģijas vārdnīca. Rīga, 1992 / 2001. C. 1103, 1106.
3. Рыбчонак 2011, с. 117.
4. Рыбчонак 2011, с. 117—118.
5. Рыбчонак 2014, с. 28.
6. Рыбчонак 2011, с. 119.
7. ЧЫРВОНАЯ ДУБРОВА (МАКРАНЫ) (Мінская вобласць)
8. Мацвейчык 2014, с. 35.
9. Вайніловіч Рамуальд // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 98. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.

Літаратура

• Баравы Р. В., Чарняўская Л. Л. Вайніло́вічы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — С. 460. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
• Баравы Р. В., Чарняўская Л. Л. Вайніловічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — С. 202. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Рыбчонак С. Радавод Вайніловічаў гербу «Сыракомля» змененая // Герольд Litherland. Горадня-Менск. 2011. — № 18. — С. 116—123
• Рыбчонак, С. Вайніловічы герба «Сыракомля» / С. Рыбчонак // Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 3. В. / Дз. Матвейчык [і інш.]; навук. рэд. А. Рахуба. — Мінск, 2014. — С. 28—30. — 663 с. — ISBN 978-985-01-1095-4.
• Мацвейчык, Дз. Вайніловічы герба «Сыракомля» / Дз. Мацвейчык // Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 3. В. / Дз. Матвейчык [і інш.]; навук. рэд. А. Рахуба. — Мінск, 2014. — С. 35—38. — 663 с. — ISBN 978-985-01-1095-4.