Балві

Горад Балві лат.: Balvi Герб Сцяг Краіна  Латвія Статус краявы горад Рэгіён Латгалія Край Балвійскі Каардынаты 57°07′45″ пн. ш. 27°16′00″ у. д.^HGЯO Заснаваны 1928 Першая згадка 1224 Ранейшыя назвы Больвен, Балоўск Горад з 1928 Плошча 5,08 км² Вышыня цэнтра 113 м Водныя аб’екты Balvi Lake^[d] і Q15219596? Насельніцтва 7109[1] чалавек (2016) Шчыльнасць 1554.5 чал./км² Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код (+371) 645 Паштовы індэкс LV-4501[2] Код ATVK 0380201[3] Афіцыйны сайт balvi.lv Балві на карце Латвіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ба́лві (лат.:  Balvi, латг.: Bolvi, бел.: Балоўск, ням.: Bolwen, руск.: Боловск) — невялікі горад у Латвіі, цэнтр Балвійскага края, да 1 ліпеня 2009 года — цэнтр Балвійскага раёна.

Упершыню згадваецца як невялікі пасёлак у 1224 годзе, статус горада атрымаў у 1928 годзе^[4].

Геаграфія

Горад размешчаны ў 226 км ад сталіцы краіны г. Рыга і ўсяго ў 25,5 км ад мяжы з Расійскай Федэрацыяй (Пыталаўскі раён). Знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, на поўначы рэгіёна Латгалія, на рацэ Балупэ, басейн ракі Заходняя Дзвіна (Даўгава), у 6 км ад жалезна-дарожнай станцыі Балві па лініі Рыга—Пыталава. Шаша праходзіць праз горад з захаду на ўсход ад горада Гулбэнэ да горада Віляка. Мясцовасць забалочаная, лясістая, на рацэ возера і зроблены стаўкі.

Гісторыя

У XII — пач. XIII стагоддзяў паселішча знаходзілася ў складзе латгальскай дзяржавы Агзеле (Атзеле).

Упершыню згадваецца ў 1224 годзе як частка Рыжскага біскупства, створанага нямецкімі крыжакамі на заваяваных імі прыбалтыйскіх землях. У 1551 годзе рыжскі архібіскуп Вільгельм фон Брандэнбург здаваў у арэнду зямлі каля Балві рыцару Майснеру.

У перыяд паміж 1562—1772 гадамі Балвійскі рэгіён уваходзіў у склад Рэчы Паспалітай. З гэтай прычыны мясцовае латгальскае насельніцтва не зведала лютэранскай Рэфармацыі і захавала каталіцтва. У 1765 годзе шляхціч Канстанцый Хілсен узводзіць у паселішчы драўляны касцёл і маёнтак. У 1772 годзе пасля першага раздзела Рэчы Паспалітай Балоўск быў далучаны да Расійскай імперыі. У 1802 годзе паселішча ўвайшло ў склад Люцынскага павета новаўтворанай Віцебскай губерні. Цэнтр Балоўскай воласці. У гады расійскай улады Кацярына II даравала мясцовыя землі дваранскаму сямейству Ялагіных. Сям’я Харажынскіх выкупіла іх каля 1806 года, а ў 1876 годзе Балві стала ўладаннем нямецка-балтыйскага роду Тразэе-Розенек. Не менш за 20 % насельніцтва Балвійскага раёна, у тым ліку каля паловы насельніцтва горада ў канцы XIX — пач. XX стагоддзі складалі яўрэі. У 1834 годзе ў Балоўску была адчынена праваслаўная царква.^[5]

У снежні 1917 года Люцынскі павет увайшоў у склад Савецкай Латвіі (Рэспублікі Іскалата). У лютым 1918 года заняты германскімі войскамі. Пасля Лістападаўскай рэвалюцыі ў Германіі ў снежні 1918 года германскія войскі саступілі Люцынскі павет Чырвонай Арміі. Балві ўвайшлі ў склад Латвійскай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі, абвешчанай 17 снежня 1918 года. У 1919 годзе Балві былі заняты войскамі Латвійскай Рэспублікі. 5 ліпеня 1919 года ў Балві быў сфарміраваны Латгальскі партызанскі полк.

У 1919 годзе сяло Балві атрымала статус пасёлка. У 1925 годзе пасёлак увайшоў у склад новаўтворанага Яўнлатгальскага (з 1938 — Абрэнскага) павета. У 1928 годзе стаў горадам. У 1938 годзе зацверджаны герб горада.^[6]

14 чэрвеня 1941 года савецкімі ўладамі была праведзена дэпартацыя «нядобранадзейных» элементаў. 2 ліпеня 1941 года горад заняты войскамі вермахта. Яўрэйскае насельніцтва было практычна цалкам знішчана падчас Халакоста. У 1944 годзе перад контрнаступленнем савецкіх войскаў немцы цалкам спальваюць горад. У паваенны перыяд адбудаваны па савецкай планіроўцы. У 1949 годзе стаў цэнтрам новаўтворанага Балвійскага раёна.

У канцы 1980-х — пачатку 1990-х гадоў стаў адным з цэнтраў так званай «Спяваючай рэвалюцыі» (рух за незалежнасць Балтыйскіх рэспублік ад СССР). Балві сёння з’яўляецца важным латгальскім культурна-гістарычным цэнтрам. У 2005 годзе быў зацверджаны сцяг горада.

Насельніцтва

Год Колькасць 1920 758 [7] 1935 2 024 [7] 1959 3 025 [7] 1970 5 679 [7] 1979 7 772 [7] 1989 9 383 [7] 1991 9 600 [7] 2000 8 655 [7] Год Колькасць 2001 8 545 [7] 2002 8 404 [7] 2003 8 356 [7] 2004 8 253 [7] 2005 8 113 [7] 2006 8 051 [7] 2007 8 030 [7] 2008 7 968 [7] Год Колькасць 2009 7 943 [7] 2010 7 903 [7] 2011 7 176 [7] 2012 7 011 [7] 2013 6 854 [7] 2014 6 753 [7] 2015 6 659 [7] 2016 7 109 [8] Год Колькасць 2017 6 334 [9] 2018 6 135 [7] 2019 6 073 [10] 2020 5 943 [11] 2021 5 840 [12] 2022 5 699 [13] 2023 5 672 [14] 2024 5 584 [15]

Нацыянальны склад

Паводле даных за 2005 год, у Балві пражывала 8 109 чалавек:

• Латышы — 70,26 % (5 697 чал.) Галоўным чынам гэта латгальцы каталіцкага веравызнання.
• Рускія — 23,27 (1 887 чал.)
• Беларусы — 1,16 %
• Украінцы — 0,7 %
• Цыганы — 0,42 %
• Палякі — 0,4 %
• Немцы — 0,31 %
• Іншыя — 3,48 %

Эканоміка

У савецкія гады быў створаны значны прамысловы патэнцыял, пабудаваны мясакамбінат, масларобны завод.

Гарады-пабрацімы

• Докшыцы (Беларусь)^[16]

Зноскі

1. Колькасць жыхароў у самакіраваннях. 01.01.2016 (лат.)
2. Кніга паштовых індэксаў Латвіі — красавік 2011 (лат.)
3. Класіфікатар адміністрацыйных тэрыторый і тэрытарыяльных адзінак Латвіі — 16 лютага 2011 (лат.)
4. Балві (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
5. Балві. Царква Унебаўзяцця Найсвяцейшай Багародзіцы
6. Факты з гісторыі Балві(недаступная спасылка) (лат.)
7. http://pop-stat.mashke.org/latvia-cities.htm
8. Office of Citizenship and Migration Affairs — 1990.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23012016"></a>
9. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 11 верасня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450"></a>
10. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 2 чэрвеня 2019.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450"></a>
11. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 19 лютага 2021.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450"></a>
12. Central Statistical Bureau of Latvia Праверана 15 чэрвеня 2021.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566450"></a>
13. Pilsētu (blīvi apdzīvotu) un lauku (reti apdzīvotu) teritoriju iedzīvotāju skaits reģionos, pilsētās, novados un pagastos (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) – Teritoriālā vienība, Laika periods un Rādītāji — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 22 снежня 2022.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a>
14. Iedzīvotāju skaits pēc tautības reģionos, pilsētās, novados, pagastos, apkaimēs un blīvi apdzīvotās teritorijās gada sākumā (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) 2021 - 2022 — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 3 кастрычніка 2023.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a>
15. Iedzīvotāju skaits pēc tautības reģionos, pilsētās, novados, pagastos, apkaimēs un blīvi apdzīvotās teritorijās gada sākumā (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 19 чэрвеня 2024.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a>
16. Докшыцы — Балві: перспектывы развіцця Архівавана 20 мая 2017.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Балві
• Афіцыйны сайт Балвійскага края (лат.)
• Інфармацыя пра горад у тапанімічнай базе даных (лат.)