Аляксандр Нічыпаравіч Шыманоўскі

Аляксандр Нічыпаравіч Шыманоўскі
А. Н. Шыманоўскі.
Імя пры нараджэнні	Шыманоўскі Аляксандр Нічыпаравіч
Род дзейнасці	этнограф, фалькларыст, педагог, літаратуразнавец
Дата нараджэння	19 (31) жніўня 1850
Месца нараджэння	Чэрнін, Бабруйскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	1918
Месца смерці	Кішынёў
Грамадзянства	Расійская імперыя  Расійская рэспубліка
Бацька	Нічыпар Фёдаравіч Шыманоўскі
Маці	Кацярына Андрэеўна Шыманоўская
Жонка	Ганна Аруцюнаўна Шыманоўская (Ускат)
Дзеці	сыны Аляксандр (1883), Фёдар (1885), дачка Вольга (1888)
Альма-матар	гісторыка-філалагічны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта^[d]
Узнагароды і прэміі	ордэны Святой Анны ІІ ступені (1896), ІІІ ступені (1889); ордэны Святога Станіслава ІІ ступені (1895), ІІІ ступені (1879); сярэбраны медаль.
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Нічыпаравіч Шыманоўскі (31 жніўня 1850, с. Чэрнін Чэрнінскай воласці Бабруйскага павета Мінскай губерні — 1918) — беларускі этнограф і фалькларыст; педагог, пушкініст.

Біяграфія

Герб «Юнак».

Нарадзіўся ў сям'і святара праваслаўнай Свята-Георгіеўскай царквы в. Чэрнін. Дзед, як мяркуецца — Фёдар Шыманоўскі, святар Пакроўскай царквы сяла Малышэвічы Слуцкага павету Мінскай губерні. Верагодна, род Шыманоўскіх меў шляхецкае паходжанне (гербу «Юнак»), але не быў зацверджаны ў расійскім дваранстве. Магчыма, маюцца сваяцкія сувязі з вядомым юрыстам, выкладчыкам Наварасійскіга ўніверсітэта Мітрафанам Васілевічам Шыманоўскім (г. Адэса, Херсонская губерня)^[1].

Пачатковую адукацыю А. Шыманоўскі атрымаў у Чэрнінскім народным вучылішчы, затым закончыў Мазырскую гімназію. У 1874 г. закончыў гісторыка-філалагічны факультэт Імператарскага Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта.

Працаваў выкладчыкам рускай мовы і славеснасці ў першай мужчынскай гімназіі г. Кішынёва, Бесарабская губерня (1874 — 1901). Адным з яго вучняў быў этнограф-балканіст П. Д. Драганаў^[2]. Стацкі саветнік (1887). Па звестках 1903, 1912 гг. абіраўся на пасаду таварыша (намесніка) дырэктара Кішынёўскага гарадскога грамадскага банка^[3]. У 1914 г. Бесарабскі дваранскі дэпутацкі сход зацвердзіў А. Шыманоўскага ў спадчынным дваранстве. Жонка: Ганна Аруцюнаўна (да шлюбу Ускат); сыны: Аляксандр, Фёдар; дачка Вольга.

Забіты бальшавікамі каля свайго дому па вул. Леоўскай у Кішынёве.

Даследчыцкая дзейнасць

У час паездак на радзіму сабраў матэрыял па беларускаму фальклору і этнаграфіі і склаў зборнік «Мінская губерня і яе народная творчасць у сувязі з апісаннем народных свят і абрадаў» (песні, казкі, загадкі, прыказкі, гаспадарча-этнаграфічныя назвы і інш., 1898 г.). У зборніку выклаў і свае погляды на народную творчасць. Як адзначана ў працы, у збіранні матэрыяла дапамагалі протаіярэй Рыгор Шыманоўскі, настаўніца Чэрнінскага народнага вучылішча Пелагея Нічыпараўна Густава (малодшая сястра даследчыка) і аднавясковец Сямён Друзік. Матэрыялы зборніка выкарыстоўваюцца навукоўцамі пры вывучэнні і публікацыях беларускага фальклору.

Вывучаў кішынёўскі перыяд жыцця і творчасці А. С. Пушкіна, быў актыўным удзельнікам кампаніі па ўсталяванню помніка паэту ў Кішынёве (трэцяга пасля маскоўскага і санкт-пецярбургскага)^[1].

«А. Н. Шыманоўскі быў і застаецца для нас выдатным педагогам. Ён не саступіў з гэтай пазіцыі — кірунку педагога, калі вывучаў біяграфію і творчасць А. С. Пушкіна, калі пісаў пра яго кнігу, і яшчэ больш, калі збіраў і даследаваў беларускі фальклор…»

— СКІДАН, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: Светлагорск. Светлагорскі раён. У 2 кн. Кн. 1. Мн., 2000, с. 118.

Творы

• Александр Сергеевич Пушкин: О пребывании его в Кишинёве в связи с предыдущей и последующей жизнью. Кишинёв, 1900. — 149 с. (руск.)

«Гэта кніга, бадай, адзіная больш ці менш змястоўная праца з усіх, што выйшлі ў Малдавіі [аб кішынёўскім перыядзе жыцця А. С. Пушкіна]».

— ТРУБЯЦКОЙ, Б. А. Пушкин в Молдавии. Кишинёв, 1976.

• Минская губерния и её народное творчество в связи с описанием народных праздников и обрядов. Архив Российского географического общества. Ф. 20. Оп. 1. Ед. хр. 8. (руск.)

Зноскі

1. МАСЛЮКОЎ, Т. В. Этнограф і пушкініст // Рэгіянальны партал — Светлагорск. (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2010. Праверана 29 жніўня 2010.
2. АНИКИН В. Русский язык как важный элемент гимназического образования в Бессарабии (XIX — начало ХХ в.) // Русин. 2007. № 2. С. 56—63. ISSN 1857—2685. (руск.)
3. Бессарабия. Графический, исторический, статистический, экономический, этнографический, литературный и справочный сборник / Под ред. П. А. Крушевана. М., 1903. (руск.)

Літаратура

• Скідан, В. І. Па слядах збіральніка фальклора // Полымя. 1977. № 3.
• Скідан, В. І. Аляксандр Шыманоўскі // Светлагорскія навіны. 1992. 14, 17 кастрычніка.
• Раманцоў, В.; Федзюнкова, Н. А. Н. Шыманоўскі // Светлагорскія навіны. 1993. 8 верасня.
• Скідан, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: Светлагорск. Светлагорскі раён. У 2 кн. Кн. 1. Мн., 2000, с. 116—118. ISBN 985-01-0254-3.
• Скідан В. Шымано́ўскі Аляксандр Нічыпаравіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — С. 245. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.
• Скідан В. І. Шымано́ўскі Аляксандр Нічыпаравіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — С. 12. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).
• Маслюкоў, Т. В.; КУЗЬМІЧ Л. П. Філолаг з вёскі Чэрнін: Аляксандр Шыманоўскі // Дняпроўскія матывы / Пад агульнай рэдакцыяй І. Ф. Штэйнера. Гомель, 2009, с. 140—142. ISBN 978-985-6927-03-7.

Спасылкі

• РАМАНЦОЎ В. А. Аляксандр Шыманоўскі — этнограф з Чэрніна (да 160-годдзя з дня нараджэння). Архівавана 17 лютага 2019.

Галерэя

Мясціны, звязаныя з жыццём і дзейнасцю А. Шыманоўскага.

• 
  Чэрнін, царковішча. Сучасны выгляд.
• 
  Мазыр, мужчынская гімназія.
• 
  Санкт-Пецярбургскі універсітэт. Пачатак 20 ст.
• 
  Кішынёў, 1-ая мужчынская гімназія.