Алеандр

Алеандр
Агульны выгляд расліны, якая цвіце. Астравы Брыуны, Харватыя
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Гарычкакветныя Сямейства:  Кутровыя Падсямейства:  Apocynoideae Трыба:  Wrightieae Род:  Алеандр
Міжнародная навуковая назва
Nerium L. (1753)
Адзіны від
Nerium oleander L. (1753)
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   30184 NCBI   63479 EOL   581314 GRIN   g:8189 IPNI   2454-1 TPL   kew-135196

Алеа́ндр (Nérium) — манатыпны род кветкавых раслін сямейства Кутровыя (Apocynaceae). Адзіны від — Алеандр звычайны (Nerium oleander), кусты, шырока распаўсюджаны ў субтрапічных рэгіёнах планеты.

У якасці дэкаратыўнай расліны алеандр шырока выкарыстоўваецца ў ландшафтным дызайне ў рэгіёнах з субтрапічным кліматам. Культывуецца і як пакаёвая расліна, якая прыгожа цвіце.

Алеандр — атрутная расліна^[1], таму пры яго культываванні патрабуецца асцярожнасць. У соку алеандра ўтрымліваецца шэраг сардэчных гліказідаў, некаторыя з якіх знаходзяць медыцынскае выкарыстанне^[2].

Назва

Радавая назва Nerium утворана ад стар.-грэч.: νερος (neros) — сыры, што звязана з месцам, дзе звычайна расце расліны. Відавы эпітэт oleander паходзіць, магчыма, ад лац.: olea — аліва і стар.-грэч.: ἀνήρ (aner) або ανδρος (andros) — мужчына^[3].

Распаўсюджанне

Бутоны

Кветка

Махрыстыя кветкі

Шматлікае насенне побач з плодам, які нядаўна раскрыўся

Радзіма алеандра — шырокая паласа сухіх і паўсухіх субтропікаў ад Марока і Партугаліі на захадзе да Паўднёвага Кітая на ўсходзе. Дзікі алеандр часта займае рэчышчы перасохлых рэк (крыкі, вадзі).

На тэрыторыі былога СССР вырошчваецца на Паўднёвым беразе Крыма, Чарнаморскім узбярэжжы Каўказа, у Закаўказзі, паўднёвых раёнах Сярэдняй Азіі^[2].

Батанічнае апісанне

Дзікая расліна алеандра з аголенымі каранямі. Туніс

Вечназялёныя кусты вышынёй 2—6 м. Лісце вузкае, да 10—15 см даўжынёй і да 3 см шырынёй,, ланцэтападобнае, супраціўнае. Кветкі яркія, простыя або махровыя, буйныя, духмяныя, у шчыткападобных суквеццях. Вяночак чырвоны, ружовы, белы ці жоўты. Плады — шматнасенныя лістоўкі, якія дасягаюць у даўжыню прыкладна 10 см. Размнажаюцца чаранкамі і насеннем^[2].

Таксічнасць

Структура гліказіду алеандрыну

Усе часткі расліны атрутныя, што звязана з утрыманнем у іх алеандрыну, карнерыну і іншых сардэчных гліказідаў^[2]. Сок алеандра, ужыты ўнутр, выклікае моцныя колікі ў людзей і жывёл, ірвоту і дыярэю, а затым прыводзіць да сур’ёзных праблем у дзейнасці сэрца і цэнтральнай нервовай сістэмы. Сардэчныя гліказіды, якія ён утрымлівае, могуць выклікаць спыненне сэрца. У сувязі з атрутнасцю расліны яе не рэкамендуецца размяшчаць у дзіцячых установах.

Медыцынскае выкарыстанне

У якасці лекавай сыравіны выкарыстоўваюць лісце алеандра (лац.: Folium Oleandri), якое ўтрымлівае кардыятанічныя гліказіды, галоўны з якіх маназід алеандрын, вытворнае алеандрыгеніну^[3].

Прэпараты, якія атрымліваюць з лісця, — нерыялін і карнерын, маюць выяўленыя кумулятыўныя ўласцівасці, — раней ужывалі ў растворах і таблетках як кардыятанічны сродак пры розных парушэннях сардэчна-сасудзістай дзейнасці^[2][3].

Культываванне

Сеянец алеандра ва ўзросце двух месяцаў (вышыня расліны — каля 9 см)

Расліна засухаўстойлівая, але цеплалюбная, хоць і выносіць зімовыя недоўгачасовыя паніжэнні тэмпературы да мінус 10 °C. Ідэальна расце ва ўмовах міжземнаморскага клімату.

Ва ўмовах халаднейшага клімату алеандр вырошчваюць як кадушкавую расліну з зімовым утрыманнем у памяшканні (у цепліцы, аранжарэі), а таксама як пакаёвую расліну^[4].

Агратэхніка

Для актыўнага і працяглага цвіцення расліне патрабуецца яркае сонечнае асвятленне. Глеба павінна быць добра дрэнажаванай^[4].

Размнажэнне — увесну насеннем, улетку чаранкамі^[4].

У тым выпадку, калі галіны занадта выцягнуты ў вышыню, куст можна амаладзіць, коратка абрэзаўшы галіны вясной^[4].

Сарты

Выведзена мноства сартоў алеандра, якія адрозніваюцца габітусам (у тым ліку вышынёй сталых раслін — ад 1,8 да 3,5 м), афарбоўкай лісця, афарбоўкай вяночка; у некаторых сартоў кветкі простыя, у іншых — махрыстыя (з павялічанай колькасцю пялёсткаў)^[4].

Сістэматыка

Раней род Nerium L. разглядаўся як алігатыпны, звычайна адзначалася існаванне трох відаў^[2], аднак пазней было агульнапрызнана, што няма істотных падстаў для вылучэння відаў Nerium indicum Mill. (Алеандр індыйскі) і Nerium odorum Sol. (Алеандр духмяны). Абедзве гэтыя назвы цяпер уваходзяць у сінаніміку віду Nerium oleander L. (Алеандр звычайны).

Крыніцы

1. Сергей Бесараб Ядовитые декоративные растения в саду и огороде. Справочник // Хабр — habr.com, 23 ліпеня 2021, 14:58
2. Вялікая савецкая энцыклапедыя, 1969—1978
3. Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь : Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — М.: Высш. шк., 1990. — С. 217. — ISBN 5-06-000085-0.
4. Ботаника 2006.

Літаратура

• Алеандр // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Nerium // Ботаника. Энциклопедия «Все растения мира»: Пер. с англ. = Botanica / ред. Д. Григорьев и др. — М.: Könemann, 2006. — С. 602. — 1020 с. — ISBN 3-8331-1621-8.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Алеандр
• Олеандр // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.) (Праверана 9 лютага 2013)
• Information on Oleander toxicity Архівавана 5 сакавіка 2005., International Oleander Society (англ.)
• Nerium oleander L. (англ.). IPCS Poisons Information Monograph (PIM) 366. IPCS. Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2014. Праверана 19 сакавіка 2014.