Һабанаҡ

Ауыл
Һабанах Һабанаҡ
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Мәсетле районы
Координаталар	55°52′38″ с. ш. 58°15′25″ в. д.^HGЯO
Милли состав	Башҡорттар
Этнохороним	һабанаҡтар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 242 825 003
ОКТМО коды	80 642 425 111
Һабанах

Һабанаҡ (рус. Сабанаково) — Башҡортостандың Мәсетле районындағы ауыл. Ләмәҙтамаҡ ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 391 кеше ^[1].

Почта индексы — 452564, ОКАТО коды — 80242825003.

Бөгөнгө торошо

Мәсәғүт-Әчит юлынан ауылға тиклем асфальт юл һалынған. Ләмәҙтамаҡ һәм Сәлйоғот ауылдарына ҡырсынташлы элекке оло юл бар. Ауылдың Мәжит Ғафури, Чкалов, Йәштәр урамына асфальт түшәлгән, Әй һәм Шишмә урамы ҡырсынташлы. Эсәр һыу торбалары буйынса урамдарға таратылған. Күп кешеләр һыуҙы йорттарына үткәргәндәр. Ауылда газ үткәрелгән, күпселек йорттар газ менән йылытыла.

Ауылда өс кибет бар. 2008 йылда сафҡа ингән яңы социаль-мәҙәни үҙәктә балалар баҡсаһы, мәктәп, клуб, фельдшер-акушер пункты урынлашҡан.

Үткән быуат башында бөтә волостың ашлыҡ һаҡламын тотоу өсөн махсус төҙөлгән келәт — мәгәзәй (рус.  страховой магазин һүҙенән) йорто һаҡланған.

Тарихы

Ауылға Ҡошсо ырыуы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һалған. Рәсми сығанаҡтарҙа беренсе тапҡыр 1736 йылда телгә алына. 1770 йылда ауылда ғалим-этнограф Иван Иванович Лепёхин булып китә.

1865-1922 йылдарҙа Оло Ҡошсо улусы үҙәге булған.

1918-1919 йй. Кулактар тарафынан йыртҡыстарса һәләк булған коммунистар.

Ауыл исеме

Ауылдың исеме нигеҙ һалыусы Һабанғол Һарыҡайев исеме менән бәйле.

Мәктәп

Мәктәп, архив мәғлүмәттәренә нигеҙләнеп әйткәндә, тәүҙә мәҙрәсә булараҡ 1907 йылда асылған. 1920 йылдан башланғыс мәктәп итеп үҙгәртелгән.1952 йылдан ете йыллыҡ , 1962 йылдан һигеҙ йыллыҡ булып үҙгәртелә. 1982 йылға тиклем мәктәп Оло Ҡошсо олоҫо үҙәгенең бинаһында урынлаша. 1982-2007 йылдарҙа Ләмәҙтамаҡ урта мәктәбенең күсереп килтерелгән бинаһында була. Ә 2008 йылдан яңы бинаға — социаль-мәҙәни үҙәккә күсә . ^[2]

Халыҡ һаны

Халыҡ иҫәбе
1795[3]	1816[3]	1834[3]	1850[3]	1859[3]	1865[3]	1897[3]
103	↗117	↗161	↗215	↗245	↗303	↗610
1920[3]	1939[3]	1959[3]	1970[3]	1979[3]	1989[3]	2002[4]
↗708	↘521	↘459	↗541	↘395	↗439	↘437
2009[4]	2010[5]
↗470	↘391

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	708	346	362	49	51
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	521	224	297	43	57
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	439	216	223	49	51
2002 йыл 9 октябрь	437	224	213	51	49
2010 йыл 14 октябрь[6]	391	203	188	52	48

Географик урыны

Алыҫлыҡ^[7]:

• Район үҙәгенә тиклем (Оло Ыҡтамаҡ): 10 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ләмәҙтамаҡ): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сулея): 116 км

Күренекле ауылдаштар

Исемлек Мәсетле районы энциклопедияһына нигеҙләнеп төҙөлдө^[8].

• Вәлиева Гөлнур Йосопйән ҡыҙы () — БЮТ каналының Яңылыҡтар тапшырыуын алып барыусы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2016).
• Ғәйнуллина Фәриҙә Әфризун ҡыҙы (1928—2013) — һауынсы, ун бала әсәһе. «Герой әсә» исеме һәм ордены менән бүләкләнгән (1970).
• Ғәлиәкбәров Ғәлиулла (декабрь 1898 — ??) — дәүләт эшмәкере, Граждандар һуғышында ҡатнашыусы.
• Ғәрипов Радмир Әбделғәлим улы (31 май 1955) — хәрби табип, медицина хеҙмәте полковнигы. СССР-ҙың сик буйы ғәсҡәрҙәренең беренсе (1985) һәм икенсе (1987) дәрәжә отличнигы.
• Зарипов Илшат Булат улы (11 ғинуар 1980) — журналист. Башҡортостан Республикаһы һәм Рәсәй Федерацияһы журналистар союзы ағзаһы (2005). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2019).
• Заһитов Фиҙәил Фазлый улы (11 ноябрь 1948) — дәүләт эшмәкәре. Мәсетле районының халыҡты социаль яҡлау бүлеге етәксеһе.
• Ҡорамшин Рамир Марат улы (15 апрель 1937) — хәрби, ФСБ полковнигы, ғалим, тарих фәндәре кандидаты (1981), спортсмен, конькила тиҙлеккә йөгөрөү буйынса спорт мастеры (1968).
• Әсбәпова Әлфиә Фәйзрахман ҡыҙы (2 август 1936) — уҡытыусы. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1985).

Тирә-яҡ мөхит

• Әй — йылға, Ҡариҙел ҡушылдығы
• Һабанаҡҡул(Һептәтә) — бәләкәй йылға, Әй ҡушылдығы, элек йыл дауыманда ағып ятҡан, хәҙергә ваҡытта ҡороған.
• Һыйыртау
• Һаҡтау
• Ыйыҡтау
• Таштау
• Туйҡай
• Ҡашҡабейәтау - Оло юлдан Һабанаҡҡа кергән юлдан һул ҡулда ҡалған тау итәге.
• Ҡырсынды
• Таштыҡул
• Борошҡул

Урамдар

Урам исеме ^[9]:

• башҡ. Әй (урамы) — рус.  Айская ( улица )
• башҡ. Мәжит Ғафури (урамы) — рус.  Мажита Гафури ( улица )
• башҡ. Йәштәр (урамы) — рус.  Молодежная ( улица )
• башҡ. Шишмә (урамы) — рус.  Родниковая ( улица )
• башҡ. Чкалов (урамы) — рус.  Чкалова ( улица )

Ерле (рәсми булмаған) урам исемдәре^[10]

• Әй (урамы) — Ҡуянауыл
• Мәжит Ғафури (урамы) — Барановка, Урта Суҡ, Әйяғос
• Чкалов (урамы) — Тартай, Камчатка
• Йәштәр (урамы) — ЦРУ

Һабанаҡтарҙың ҡушаматы

Һабанаҡ ауылының дөйөм ҡушаматы — алабай, көсөк. Ауылда быуындан быуынға күсеүсе ҡушаматтар бар, хатта кейәү-килендәргә лә йәбешә. Шулай уҡ шәхси кешенең үҙенә генә бирелгән ҡушаматтар була. Ҡайһы берәүҙәр ҡушаматтарынан ояла, ҡыйынһына. Шуға күрә ҡушаматтар исемлеге генә бирелә: Бөкө, Генерал Майор, Мекетә, Күк ҡомған, Кәкүк, Ҡара сираҡ, Сумка, Шороҡ, Шапаҡтар, Шутиха, Өс тишек, Әлеш, Ҡурғаш, Бештәй, Имас, Әпә, Тункин, Һапый, Мыҡый, Бәрҙәш, Шандырша, Ҡаҡай, Бәпкә (Ҡаҡай күршеһе), Бекей, Ҙур Бекей, Бекей Бекей, Оҙон, Аяҙғанға ҡатҡан ...

Ауыл лаҡаптары

• Беҙҙә аҡса серей, кәрәкһә апайыңдан барып ал — Бер ағай йыш ҡына кешенән бурысҡа алып йөрөгән. Бурысҡа аҡса алған саҡта гел шулай әйтер булған. Хәҙер һабанаҡтар кешенән бурысҡа аҡса һорауҙарын бына шул лаҡап менән белдерәләр. Теге апайҙың исемен дә ҡушып әйтәләр.

Ҡыҙыҡлы мәғлүмәт

• Һабанаҡ исемле ауыл Башҡортостанда берәү генә.
• Һабанаҡ ауылы Оло Ҡошсо олоҫо үҙәге булған.

Рәсемдәр

• 
  Мәҙрәсә
• 
  Мәктәп
• 
  Мәктәп
• 
  Мәктәп 2008й.
• 
  Һыйыртауҙан Һабанаҡ ауылының көнбайыш осо күренә
• 

Иҫкәрмәләр

1. Численность и возрастно-половой состав населения по итогам Всероссийской переписи населения 2010 года. Муниципальный район Мечетлинский район Республики Башкортостан: статистический бюллетень. — Уфа: Башкортостанстат, 2012. — 103 с., табл.
2. Мәҙрәсә бинаһы
3. Гатауллин Р. Ш. Села и деревни Кущинского рода. (Сборник сведений из различных источников). — Уфа, 2007. — 132 с.
4. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
5. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан  (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
6. Башҡортостан Республикаһы ауылдары буйынса 2010 йыл халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре(недоступная ссылка)
7. Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
8. Мечетлинский район Республики Башкортостан: энциклопедия / Редкол.: Ю. Ю. Султанов (гл.ред.), Н. Ф. Ахкамова (сост.), Г. К. Бикташева (отв.ред.) и др. — Уфа: Мир печати, 2010. — 284 с.:илл. ISBN 978-5-9613-0148-9
9. "Налог Белешмәһе" системаһында Һабанаҡ ауылы
10. Ауыл ағаһы Хәйретдинов Рафас Вәдит улы һүҙҙәренән, 1958 йылда тыуған

Сығанаҡтар

1. Гатауллин Р. Ш. Села и деревни Кущинского рода. — Уфа: Башкортостанстат, 2007. — 136 с.
2. Мечетлинский район Республики Башкортостан. Краткая энциклопедия. — Уфа, 2000. — 166 c.
3. Мечетлинский район Республики Башкортостан: энциклопедия / Редкол.: Ю. Ю. Султанов (гл.ред.), Н. Ф. Ахкамова (сост.), Г. К. Бикташева (отв.ред.) и др. — Уфа: Мир печати, 2010. — 284 с.:илл. ISBN 978-5-9613-0148-9

Һылтанмалар

• Һабанаҡтар һәм ҡунаҡтар исемле фотоалбом

Шулай уҡ ҡарағыҙ