Pul tələbi

Pul tələbi iqtisadiyyatda — pul şəklində maliyyə aktivlərinə arzu olunan sahiblikdir: yəni investisiyalar deyil, nağd və ya bank depozitləri. Bu, M1 sözünün dar mənasında pula olan tələbi (birbaşa xərclənən ehtiyatlar) və ya daha geniş mənada M2 və ya M3-dəki pulu tələb edə bilər^[1].

Dəyər anbarı (hətta müvəqqəti) kimi M1 mənasında pulda faiz verən varlıqlar üstünlük təşkil edir. Bununla birlikdə, əməliyyatları icra etmək üçün M1 tələb olunur; Başqa sözlə, likvidliyi təmin edir. Bu, dərhal gələcək xərclər üçün pul tutmağın likvidlik üstünlüyü ilə digər aktivlərə müvəqqəti sahiblik faiz üstünlükləri arasında qarşılıqlı mübahisə yaradır. M1-ə olan tələb, bir insanın vəsaitinin xərclənməsi lazım olan bu mübadilənin nəticəsidir. Makroiqtisadiyyatda M1 şəklində sərvət sahibi olma motivləri təxminən bir əməliyyat motivi və ehtiyat motivi ilə bölünə bilər. Daha geniş M2 pul konsepsiyasının əhəmiyyətsiz faiz dərəcəsinə malik olan hissələrinə olan tələb aktivlərə olan tələbə əsaslanır. Pul saxlamaq üçün daha çox mikroiqtisadi motivlərə bölmək olar^[2].

Tipik olaraq nominal pul tələbi nominal məhsul səviyyəsi ilə (qiymət səviyyəsi real məhsula vurulan) artar və nominal faiz dərəcəsinin artması ilə azalır. Həqiqi pul tələbi, nominal pul tələbinin qiymət səviyyəsinə bölünməsi kimi müəyyən edilir. Müəyyən bir pul kütləsi üçün pula olan tələbin pul təklifinə bərabər olduğu gəlir-faiz dərəcəsi cütünün yeri LM əyrisi olaraq bilinir.

Pul tələbinin dəyişkənliyinin böyüklüyü mərkəzi bankın pul siyasətini aparması və nominal lövbərini seçməsinin optimal yolu üçün vacibdir.

Pul kütləsindəki artımın stimullaşdırıcı təsir göstərməməsi üçün LM əyrisinin düz olduğu şərtlər (likvidlik tələsi) Keynes nəzəriyyəsində mühüm rol oynayır. Bu vəziyyət, pula olan tələbin faiz nisbətinə görə hədsiz dərəcədə elastik olduğu zaman meydana gəlir.

Tipik bir pul tələbi funksiyası belə yazıla bilər

${\displaystyle M^{d}=P\times L(R,Y)\,}$

burada ${\displaystyle M^{d}}$ tələb olunan nominal pul məbləğidir, P qiymət səviyyəsidir, R nominal faiz dərəcəsidir, Y həqiqi gəlirdir və L (.) real pul tələbdir. ${\displaystyle L(R,Y)}$ üçün alternativ bir ad "likvidlik üstünlük funksiyası" dır.

Pul saxlamaq üçün motivlər

Əməliyyat motivi

M1-ə (birbaşa xərclənmiş pul qalıqları) tələb üçün əməliyyat motivi yaxın gələcəkdə gündəlik əməliyyatlar üçün likvidlik tələbindən irəli gəlir. Bu ehtiyac gəlir yalnız bəzən (məsələn, ayda bir dəfə) ayrı-ayrı miqdarda alınanda ortaya çıxır, lakin xərclər davamlı olaraq baş verir.

Kəmiyyət nəzəriyyəsi

Ən əsas "klassik" əməliyyat motivi pulun kəmiyyət nəzəriyyəsindən istifadə edərək göstərilə bilər^[3]. Mübadilə tənliyinə görə MV = PY, burada M pul ehtiyatıdır, V onların sürətidir (bir müddət ərzində pul vahidi neçə dəfə çevrilir), P qiymət səviyyəsi, Y isə real gəlirdir. Beləliklə, PY nominal gəlirdir və ya başqa sözlə, müəyyən bir müddət ərzində iqtisadiyyatda aparılan əməliyyatların sayıdır. Yuxarıdakı identikliyi dəyişdirərək və ona pula ehtiyac kimi davranışçı bir şərh verərək əldə edirik

${\displaystyle M^{d}=P{\frac {Y}{V}}\,}$

ya da real qalıqlar üçün tələb baxımından

${\displaystyle {\frac {M^{d}}{P}}={\frac {Y}{V}}\,}$

Beləliklə, bu sadə formulyasiyada pula olan tələb, nisbət sabit olduğu müddətdə qiymət və gəlirin bir funksiyasıdır.

İnventar modelləri

Bununla birlikdə, tələb olunan əməliyyatların məbləği nominal faiz dərəcəsindən də asılı ola bilər. Bunun səbəbi istədiyiniz alışlar və istehsal faydaları (məsələn, əmək haqqı) arasında vaxt sinxronizasiyasının olmamasıdır. Başqa sözlə, işçilərə yalnız ayda bir dəfə maaş verilə bilsə də, alış-veriş etməyə meyllidirlər və buna görə də bütün ay üçün pula ehtiyac duyurlar.

Bu cür mülahizələrə əsaslanan iqtisadi modelin ən məşhur nümunəsi Baumol-Tobin modelidir^[4]. Bu modeldə bir insan vaxtaşırı gəlir alır, məsələn, ayda yalnız bir dəfə, lakin hər zaman alış-veriş etmək istəyir. Bir insan həmişə bütün gəlirlərini özü ilə gəzdirə və alış-veriş üçün istifadə edə bilər. Ancaq bu vəziyyətdə, gəlirini bankda saxlayaraq ala biləcəyi (nominal) faiz dərəcəsindən imtina edəcəkdir. Optimal strategiya gəlirinizin bir hissəsini bankda, bir hissəsini isə likvid pul şəklində saxlamağı əhatə edir. Bir şəxs alış-veriş etdikdə pul hissəsi daim tükənir və sonra pulu doldurmaq üçün banka vaxtaşırı (bahalı) səyahətlər edir. Bəzi sadələşdirilmiş fərziyyələrə əsasən, Baumol-Tobin modelindən irəli gələn pula olan tələb ifadə ilə müəyyən edilir

${\displaystyle {\frac {M^{d}}{P}}={\sqrt {\frac {tY}{2R}}}\,}$

burada t — banka gəliş xərcləri, R — nominal faiz dərəcəsidir və P və Y eyni qalır.

Formulyasiya ilə kəmiyyət nəzəriyyəsinin sadə bir versiyasına əsaslanan formulyasiya arasındakı əsas fərq, real qalıqlar üçün tələbin həm gəlirdən (müsbət), həm də əməliyyatların istənilən səviyyəsindən və nominal faiz dərəcəsindən (mənfi) asılı olmasıdır.

Pul tələbi üçün mikrofondlar

Baumol-Tobin modeli pul tələbi funksiyasının şəklinin mikroiqtisadi izahını verməsinə baxmayaraq, ümumiyyətlə müasir makroiqtisadi modellərə, xüsusən dinamik stoxastik ümumi tarazlıq modellərinə daxil olmaq üçün çox stilize edilmişdir. Nəticədə, bu tip modellərin əksəriyyəti əməliyyat motivinin ruhunu əks etdirən daha sadə dolayı metodlara müraciət edirlər. Ən çox istifadə edilən iki metod əvvəlcədən ödəmə modeli (bəzən Klauer məhdudlaşdırma modeli adlanır) və faydalanma pulu (MIU) modelidir (Sidraouski modeli kimi tanınır)^[5].

Əvvəlcədən ödənilmiş nağd pul modelində, agentlərin pul vəsaitlərinə bərabər və ya daha az əməliyyat aparmaq qadağandır. MIU modelində pul birbaşa agentlərin kommunal funksiyalarına daxil edilir və pulla təmin edilən "likvidlik xidmətlərini" öz üzərinə götürür.^[6][7][8]

Ehtiyat tədbirləri

M1 üçün ehtiyatlı tələb, təcili xərcləmə üçün gözlənilməz bir ehtiyac olduğu təqdirdə istifadə üçün əməliyyat fondlarının saxlanılmasıdır.

Aktivin motivi

M2 və M3 daha geniş pul tədbirləri üçün tələbin aktivliyi insanların sərvəti saxlamağın bir yolu olaraq pul tələb etməsidir. Hələ də M1 mənasında pulların əməliyyatlar üçün saxlanıldığı güman edilsə də, bu yanaşma əlavə motivasiya olaraq müxtəlif aktivlərin (geniş mənada pul daxil olmaqla) potensial gəlirinə yönəlmişdir.

Spekulyativ motiv

Con Meynard Keyns pul saxlamağın spekulyativ səbəblərini açıqlayaraq, pul və istiqrazlar arasındakı seçimi vurğuladı. Agentlər gələcək nominal faiz nisbətinin (istiqraz gəlirliliyinin) cari faiz dərəcəsindən aşağı olmasını gözləyirlərsə, nağd pullarını azaldacaq və istiqraz fondlarını artıracaqlar. Gələcək faiz dərəcəsi düşərsə, istiqrazların qiyməti artacaq və agentlər satın alınan istiqrazlarda kapital qazancından faydalanacaqlar. Bu o deməkdir ki, istənilən dövrdə pula olan tələb həm cari nominal faiz nisbətindən, həm də gözlənilən gələcək faiz dərəcəsindən asılı olacaqdır (gəlirdən asılı olan standart əməliyyat motivlərinə əlavə olaraq).

Mövcud pula olan tələbin gələcək faiz dərəcələri ilə bağlı gözləntilərin təsiri altına düşməsi, pula olan tələbin dəyişkənliyinə təsir göstərir. Əgər bu gözləntilər Keynesin dediyi kimi "heyvan ruhları" tərəfindən formalaşarsa, ehtimal ki, qeyri-sabit şəkildə dəyişəcək və pula qarşı olduqca dəyişkən bir tələb yaradır.

Qovluq motivi

Qovluq motivi həm də əməliyyatların aparılması üçün tələb olunan həddən artıq olan pul tələbinə yönəlmişdir. Əsas sxem, agentlərin sərvətlərini aşağı riskli / aşağı gəlirli (burada pul) və ya yüksək riskli / yüksək gəlirli (istiqrazlar və ya səhmlər) şəklində saxlaya biləcəyi vəziyyətə baxan Ceyms Tobin tərəfindən hazırlanmışdır. Agentlər, risk və gözlənilən gəlir nisbətinə əsasən bu iki növ aktivin (qovluğun) birləşməsini seçəcəklər. Verilən gözlənilən gəlirlilik dərəcəsi üçün riskdən canını qurtaran insanlar qovluqdapulun böyük bir hissəsini seçəcəklər. Eynilə, bir insanın riskdən çəkinmə dərəcəsini nəzərə alaraq, daha yüksək gözlənilən gəlir (nominal faiz dərəcəsi və gözlənilən istiqraz kapitalının mənfəəti) agentləri etibarlı puldan riskli aktivlərə keçməyə məcbur edəcəkdir. Yuxarıda göstərilən digər motivlərdə olduğu kimi, bu da nominal faiz dərəcəsi ilə pula olan tələb arasında mənfi bir əlaqə yaradır. Bununla birlikdə, Tobin modelində əlavə olaraq əhəmiyyət kəsb edən, riskdən çəkindirmənin subyektiv dərəcəsi ilə yanaşı digər aktivlərin obyektiv risk dərəcəsidir, deyək ki, kapital qazancının və zərərin istiqraz və / və ya kapital mülkiyyətindən standart sapması ilə ölçülür.

Pul siyasəti üçün pul tələbi dəyişkənliyinin əhəmiyyəti

Pul tələbi sabitdirsə, bəzi pul aqreqatının böyümə sürətini (M1 və ya M2 kimi) hədəf alan pul qaydalarından ibarət pul siyasəti iqtisadiyyatı sabitləşdirməyə və ya heç olmasa pul siyasətini ləğv etməyə kömək edə bilər. siyasət makroiqtisadi göstəricilərin mənbəyi kimi. dəyişkənlik. Bundan əlavə, pula olan tələb gözlənilməz şəkildə dəyişmirsə, pul kütləsini hədəf almaq daimi inflyasiyanın əldə edilməsinin etibarlı yoludur. Bu, yuxarıdakı pul tənliyinin kəmiyyət nəzəriyyəsi ilə ən asanlıqla görülür. Bu tənlik böyümə sürətinə çevrildikdə bizdə var

${\displaystyle g_{m}+g_{v}=\pi +g_{y}\,}$,

pul kütləsinin artım sürətinin artım sürətinin artım sürətinin inflyasiya səviyyəsinə və real məhsulun artım sürətinə bərabər olduğunu ifadə edən. Pula olan tələb sabitdirsə, nisbət sabit olacaq və ${\displaystyle g_{v}=0}$. Bundan əlavə, uzun müddətdə real məhsul əhali artım templərinin cəminə bərabər sabit bir sürətlə böyüyür, texnoloji necə və mövcud texnologiya və bu da ekzogendir. Bu vəziyyətdə, yuxarıdakı tənlik inflyasiya dərəcəsi üçün həll edilə bilər:

${\displaystyle \pi =-g_{y}+g_{m}\,}$,

Burada məhsulun uzunmüddətli artım templəri nəzərə alınmaqla, inflyasiya səviyyəsini müəyyən edən yeganə amil pul kütləsinin artım sürətidir. Bu vəziyyətdə inflyasiya nəticədə tamamilə pul hadisəsidir; Pul təklifinə yönəlmiş pul siyasəti iqtisadiyyatı sabitləşdirə və inflyasiyanı sabit saxlaya bilər.

Lakin, pula olan tələb qeyri-sabitdirsə - məsələn, yuxarıdakı tənlikdəki nisbət sabit deyilsə, bu analiz uğursuz olur. Bu vəziyyətdə pul təklifini hədəf alarkən pul tələbi şokları real və nominal faiz dərəcələrində dəyişikliklərə səbəb olacaq və iqtisadi dalğalanmalara səbəb olacaqdır. Pul kütləsi deyil, faiz dərəcələrini hədəf alan alternativ siyasət bu nəticəni yaxşılaşdıra bilər, çünki pul təklifi faiz tələblərini (və bu səbəbdən iqtisadi aktivliyi) nisbətən sabit saxlayaraq pul tələbinə zərbələri tənzimləyir.

Yuxarıda göstərilən müzakirədən belə çıxır ki, pula olan tələbin dəyişkənliyi pul siyasətinin necə aparılacağı ilə bağlıdır. İqtisadiyyatı təsir edən məcmu tələb şoklarının əksəriyyəti İD əyrisinin xərcləmə hissəsindən gəlirsə, faiz təklifi siyasətinə nisbətən pul təklifi hədəfləmə siyasəti sabitləşəcəkdir. Bununla birlikdə, ümumi tələbdəki zərbələrin əksəriyyətinə LM əyrisini təsir edən pula olan tələbin dəyişməsi səbəb olarsa, pul təklifi hədəfləmə siyasəti sabitliyi pozmuş olar.

İstinadlar

1. Friedman, Milton (1956). "The Quantity Theory of Money: A Restatement," in Studies in the Quantity Theory of Money, Chicago. Reprinted in The Optimum Quantity of Money (2005), pp. 51 Arxivləşdirilib 2020-08-01 at the Wayback Machine-67. Arxivləşdirilib 2020-08-01 at the Wayback Machine
2. Goldfeld, Stephen M., and Daniel E. Sichel (1990). "The Demand for Money," in Handbook of Monetary Economics, v. 1, pp. 299–356. Introduction. Elsevier.
   • Judd, John P., and John L. Scadding (1982). "The Search for a Stable Money Demand Function: A Survey of the Post-1973 Literature," Journal of Economic Literature, 20(3), p p. 993 Arxivləşdirilib 2023-01-16 at the Wayback Machine-1023.
3. Friedman, Milton. The Optimum Quantity of Money. Aldine Transaction. 2005. səh. 308. ISBN 1412804779. 2020-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-19.
4. Baumol, William J. "The transactions demand for cash: an inventory theoretic approach". Quarterly Journal of Economics. 66 (4). 1952: 545–556. doi:10.2307/1882104. JSTOR 1882104.
5. Walsh, Carl E. Money in a General Equilibrium Framework // Monetary Theory and Policy. Cambridge: The MIT Press. 1998. 41–92. ISBN 978-0-262-23199-2. 2020-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-19.
6. Benchimol, Jonathan; Fourçans, André. "Money and Risk in a DSGE Framework : A Bayesian Application to the Eurozone". Journal of Macroeconomics. 34 (1). 2012: 95–111. doi:10.1016/j.jmacro.2011.10.003.
7. Benchimol, Jonathan. "Money in the production function: a new Keynesian DSGE perspective" (PDF). Southern Economic Journal. 82 (1). 2015: 152–184. doi:10.4284/0038-4038-2011.197. 2013-07-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-10-19.
8. Benchimol, Jonathan. "Money and monetary policy in Israel during the last decade" (PDF). Journal of Policy Modeling. 38 (1). 2016: 103–124. doi:10.1016/j.jpolmod.2015.12.007. 2020-07-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-10-19.

Ədəbiyyat

• Keynes, John Maynard (1923). A Tract on Monetary Reform. Macmillan. Reviews, 1924 & 1996.
• _____ (1936). The General Theory of Employment, Interest and Money. Macmillan, ch. 15, "The Psychological and Business Incentives To Liquidity"[1]
• Laidler, David E.W. (1993). The Demand for Money: Theories, Evidence, and Problems, 4th ed. Description.
• Sriram, Subramanian S. (2001). "A Survey of Recent Empirical Money Demand Studies," IMF Staff Papers, 47(3). International Monetary Fund. pp. 334–65 (press +).
• Tobin, James (1956). "The Interest-Elasticity of Transactions Demand For Cash," Review of Economics and Statistics, 38(3), pp. 241–247^{[daimi ölü keçid]} (press +). Reprinted in Tobin, Essays in Economics, v. 1, Macroeconomics, pp. 229- 242.
• ____ (1958). "Liquidity Preference as Behavior Towards Risk," Review of Economic Studies 25(1), pp. 65–86 (press +).