Leon çoban iti (isp. Carea Leonés)[1] — İspaniyanın Kastiliya və Leon muxtar icmasının Leon vilayətindən olan və əsasən qoyun sürülərinə baxan it cinsi. Bu itlər əsrlər boyu Leonun dağlıq bölgəsindəki xurra qoyunlarına qulluq ediblər.
Tarixi
Leon çoban iti həm fiziki mühitdən, həm də insanla olan münasibətlərdən təsirlənərək formalaşmışdır. Coğrafi baxımdan, o, Leon və Zamora vilayətlərinin ərazilərinə xasdır. Bu bölgələr əkinçilik və qoyunçuluqla ixtisaslaşmış bölgələr hesab olunur. Bəzi dövrlərdə çobanların sayının az olması və sürülərin böyük olması səbəbindən, heyvanları idarə etmək üçün əlavə bir köməkçiyə ehtiyac yaranmışdır və bu köməkçi Leon çoban iti olmuşdur.[2]
İspaniya Amerika qitəsini fəth edən zaman onlarla birlikdə xurra qoyunlarını və böyük sürüləri idarə etmək üçün Leon çoban iti itlərini də gətirmişlər. Bu itlər Kaliforniya və Cənub-Qərbi ABŞ-də tapılan digər çoban itlərinin, o cümlədən Avstraliya çoban itinin inkişafında rol oynamışdır.[3]
Xüsusiyyətləri
Leon çoban itinin xəzi hamar, qısa və ya orta uzunluqda, bir az dalğalı ola bilər. Xəz rəngi qaradan tünd qaraya və ya "merle"yə (tünd işıqlı qarışıq rənglər) qədər dəyişir, bəzən ağ və ya sarı işarələrlə bəzədilir. Bu itlərdə mavi və ya sarı gözlər tez-tez rast gəlinir. Boyu 45–58 sm, çəkisi 14–32 kq arasında dəyişir. Ağıllı olması ona asanlıqla təlim verilməsinə imkan yaradır. Çoban itləri kimi, həm işçi, həm də yoldaş olaraq istifadə olunur.[4]
Funksiyaları
Leon çoban itiin əsas funksiyası heyvanları, o cümlədən qoyun, mal-qara və atları idarə etməkdir. Bu cins mal-qara ilə işləyərkən inadkar və cəsarətli olması ilə tanınır. Çobanlar bu itləri, böyük sürüləri idarə etmək və mal-qara, inəklər və atlarla mübarizə aparmaq üçün qiymətləndirirlər. Dağlıq ərazilərdə bu itlər düzənliklərdə və dağlarda otlayan böyük sürülərlə istifadə olunur və çobanlara qoyunları evə gətirməkdə kömək edirlər. Bu ərazilərdəki rolunun əhəmiyyəti çox böyükdür.[5][6]
İstinadlar
