PROFILBARU.COM

Fin-uqor xalqları
Fin-uqor xalqları
Sayları və yaşadığı ərazilər
Dili	Fin-uqor dilləri
Dini	Xristianlıq, şamanizm və animizm
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fin-uqor xalqları - Baltik regionu, Şimali Asiya və Ortadunay düzənliyində yaşayan fin-uqor dilli xaqlar. Bu xalq somoedlərdən fərqli olaraq Ural dillərində danışırlar. Fin-uqor xaqlarının çoxusu onlardan fərqli dil ailələrinə mənsub olan xalqlarla əhatələniblər. Fin-uqor konsepsiyası etnikdən daha çox, linqvistik məna daşısa da, fin-uqor dilli xalqlarda, xüsusilə də Baltik finləri arasındakı etnik qardaşlıq düşüncəsi 20-ci əsrdə inkişaf etmişdi.

Sayına görə 4 ən böyük fin-uqor xalqı macarlar (13–14 milyon), finlər (6–7 milyon), estonlar (1.1 milyon) və mordvalardır(744,000). İlk üç xalqın öz müstəqil dövləti olsa da (Macarıstan, Finlandiya və Estoniya), mordvalar Rusiya Federasiyası tərkibindəki Mordoviya muxtar respublikasında yaşayır.

RF içərisində muxtar respublikası olan digər fin-uqor xalqları: karellər (Kareliya Respublikası), komilər (Komi Respublikası), udmurtlar (Udmurtiya), marilər (Mari El) və mordvalar (mokşa və erzyanlar - Mordoviya). Xantılar və mansilər Xantı-Mansi muxtar dairəsində yaşayırlar. Komilərin subqrupu olan komi-permyaklar əvvəllər Komi-Permyak muxtar dairəsində yaşasalar da, bu gün bu ərazi Perm diyarının daxilində xüsusi statusu olan bir bölgədir.

Yerli saam xalqlarının ənənəvi yaşayış ərazisi Şimali Finno-Skandinaviya və Şimal-qərbi Rusiyadakı Kola yarımadasıdır və bu ərazilər ümumi şəkildə Laplandiya olaraq adlandırılır.

Etnik qruplar

Xalq	Qrup	Ənənəvi dil	Dil qrupu	Mədəni ərazi^[1]	Sayı	Ən vacib ərazi	Digər ənənəvi ərazilər	Subqruplar
Xantılar	Ob xalqları	Xantı dili	böyük ehtimalla Uqor	Arktika mədəniyyət ərazisi	31,000^[2]	Xantı-Mansi	Yamalo-Nenets
Mansilər	Ob xalqları	Mansi dili	böyük ehtimalla Uqor	Arktika mədəniyyət ərazisi	12,000^[2]	Xantı-Mansi
Macarlar	(Magyar)	Macar dili	böyük ehtimalla Uqor	Dunay mədəniyyət ərazisi	13,000,000–14,000,000	Macarıstan	Rumıniya, Slovakiya, Serbiya, Ukrayna	Sekellər, Çanqoşlar, Yaslar
Komilər	Permyanlar	Komi dili	Perm dilləri	Arktika mədəniyyət ərazisi	323,000^[2]	Komi Respublikası	Perm diyarı	Komi-permyaklar
Udmurtlar	Permyanlar	Udmurt dili	Perm dilləri	Volqa mədəniyyət sahəsi	552,000^[2]	Udmurtiya		Besermyanlar
Marilər	Volqa finləri	Mari dili		Volqa mədəniyyət sahəsi	548,000^[2]	Mari El	Başqırdıstan	Çəmənlik mariləri, Təpə mariləri, Şərqi marilər
Mordvalar	Volqa finləri	Erzyan və mokşa dilləri	Mordva dilləri	Volqa mədəniyyət sahəsi	744,000^[2]	Mordoviya	Samara vilayəti, Penza vilayəti, Ulyanovsk vilayəti, Orenburq vilayəti	Erzyanlar, Mokşalar
Finlər	Baltik finləri	Fin dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	6,200,000–7,000,000	Finlandiya	Leninqrad vilayəti, Kareliya Respublikası, İsveç, Norveç	Tornedallar, Meşə finləri, Kvenlər, İngermanlandlılar, Tavastlar, Ostrobotniyalılar, Savakotlar, Gerçək finlər
Karellər	Baltik finləri	Karel dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	61,000	Kareliya Respublikası	Tver vilayəti, Murmansk vilayəti, Leninqrad vilayəti	Karellər (gerçək), Olonets karelləri, Lud karelləri
Vepslər	Baltik finləri	Veps dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	5,900^[2]	Kareliya Respublikası	Leninqrad vilayəti, Voloqda vilayəti
İjorlar	Baltik finləri	İnqriya dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	300^[2]	Leninqrad vilayəti
Votlar	Baltik finləri	Vot dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	60^[2]	Leninqrad vilayəti
Estonlar	Baltik finləri	Eston dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	1,100,000	Estoniya	Latviya, Leninqrad vilayəti, Pskov vilayəti	Setolar, Vırular
Livonlar	Baltik finləri	Livon dili	Fin dilləri	Baltik dənizi mədəniyyət sahəsi	180	Latviya
Saamilər	Saamilər	Saami dilləri		Arktika mədəniyyət ərazisi	80,000	Norveç	İsveç, Finlandiya, Murmansk vilayəti	İnari saamiləri, Skoltlar

İstinadlar

↑ Korhonen, Mikko: Uralin tällä ja tuolla puolen. In the book Laakso, Johanna (edit.): Uralilaiset kansat, p. 23.
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ Demoskop Weekly No 543-544 Arxiv surəti 12 oktyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib oktyabr 12, 2013, at the Wayback Machine

Mənbə

Mile Nedeljković, Leksikon naroda sveta, Beograd, 2001.
People of Volga and Uralic regions. Komi-Zyrians. Komi-Permyaks. Mari. Mordvins. Udmurts. Moscow, 2000. (rus. Народы Поволжья и Приуралья. Коми-зыряне. Коми-пермяки. Марийцы. Мордва. Удмурты. М., 2000.)
Petrukhin, Vladimir. Myths of Finno-Ugric Peoples. Moscow, 2005. 463 p. (rus. Петрухин В. Я. Мифы финно-угров. М., 2005. 463 с.)
World Outlook of Finno-Ugric People. Moscow, 1990. (rus. Мировоззрение финно-угорских народов. М., 1990.)
"Early contacts (4000 BC – 1000AD) between Indo-European and Uralic speakers". Riho Grünthal, Volker Heyd, Mika Lavento, Johanna Nichols & Janne Saarikivi with the help of Satu Keinänen. Editing and layout by Bianca Preda. University of Helsinki.