Edqar Allan Po

Edqar Allan Po
ing. Edgar Allan Poe
Doğum adı	Edgar Allan Poe
Təxəllüsü	Edgar A. Perry[3]
Doğum tarixi	19 yanvar 1809(1809-01-19)[1][2]^[…]
Doğum yeri	Boston, Massaçusets, ABŞ[4][5]
Vəfat tarixi	7 oktyabr 1849(1849-10-07)[1][2]^[…] (40 yaşında)
Vəfat yeri	Baltimor, Merilend, ABŞ[4][5]
Vəfat səbəbi	bilinmir
Dəfn yeri	Westminster Hall and Burying Ground^[d]
Təhsili	Virciniya Universiteti^[d], ABŞ Hərbi Akademiyası^[d]
Fəaliyyəti	şair, yazıçı, esseist, ədəbiyyat tənqidçisi, romançı, hekayə yazıçısı^[d]
Fəaliyyət illəri	1827–1849
Əsərlərinin dili	ingilis dili
İstiqamət	romantizm
Janrlar	detektiv, poeziya
Tanınmış əsərləri	Qara pişik, Çuxur və kəfkir, Morq küçəsində qətl, Oval portret, Satqın ürək, Oğurlanmış məktub, Qızıl böcək
Edqar Allan Po Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Edqar Allan Po (ing. Edgar Allan Poe 19 yanvar 1809^[1][2][…], Boston, Massaçusets, ABŞ^[4][5] – 7 oktyabr 1849^[1][2][…], Baltimor, Merilend, ABŞ^[4][5]) — ABŞ yazıçısı, şair, dramaturq, naşir və ədəbi tənqidçisi.

Haqqında

Edqar Allan Po Amerika ədəbiyyatında Romantik hərəkatının liderlərindən biridir. Qısa oçerklər, detektiv və kriminoloji-fantastik janrlarda hekayələr yazan ilk Amerika yazıçılarından biri kimi qəbul olunur^[6]. O həmçinin elmi-fantastik janra da töhfələr vermişdir. Belə zəngin ədəbi irsə malik olan yazıçı bu nailiyətlərə qırx illik qısa ömrü çərçivəsində nail olmuşdur. Ölümünün səbəbi hələ də sirr olaraq qalır. Alkoqol və narkotik maddələrdən ifrat istifadədən başlayaraq, vəba xəstəliyi, quduzluğa yoluxma, intihar, vərəm, ürək çatışmazlığı və s. ölümünə mümkün səbəblər kimi göstərilmişdir.

Həyatı

Edqar Allan Po 1809-cu ilin 19 yanvar tarixində Boston şəhərində aktyor ailəsində anadan olmuşdur. Valideynlərini çox erkən yaşlarında itirən Edqar Con Allan adlı varlı tacir tərəfindən oğulluğa götürülmüşdü. Əvvəlcə İngiltərədə tərbiyə alan Edqar 1826-cı ildə Virciniya universitetinə xarici dilləri öyrənmək istəyilə qəbul olunmuşdur.

1830-cu ildə hərbi akademiyada təhsilini davam etdirir, lakin tezliklə buradan uzaqlaşır və bu hadisə ögey atası ilə münasibətlərinə son qoyur. Gənc Edqar bütün maliyyə imkanlarından məhrum olaraq yoxsulluğa düçar olur, lakin tezliklə özünü peşəkar ədəbiyyatçı və jurnalist kimi göstərən Edqar Po çox ağır və sonu faciə ilə yekunlaşacaq həyata başlayır.

Edqar Allan Po 1849-cu ilin 7 oktyabrda Baltimorda vəfat etmişdir. Həkimlər onun quduzluğa yoluxma səbəbindən öldüyünü iddia edirlər.

Seçilmiş əsərləri

Poeziya

• "Anabel Li"
• "Zınqırovlar"
• "Qaranquş"
• "Quzğun"
• "Ulalum"

Hekayələr

• Qara pişik
• Amontiladon dolu çəllək (Amontiladon-ispan şərabı)
• Diri diri basdırımla
• Qızıl böcək
• Berenika
• Hans Pfal adlı birinin görünməmiş macəraları
• Kütlə adamı
• Nəfəssiz
• Səssislik
• Butulkada tapılan əlyazma
• Görüş
• Hersoq De L'omelet
• Metzengerşteyn
• Morella
• Qırnızı ölümün maskası
• Ligeya
• Gözlük
• Bir həftədə üç bazar günü
• Mistifikasiya
• Faciəvi vəziyyət. Zamanın kərəntisi
• "Təlxək Hopfroq"
• "Xanım Liqeya"
• Morq küçəsində qətl
• Çuxur və kəfkir
• "Oğurlanmış məktub"
• Satqın ürək
• Mumiya ilə söhbət (hekayə)

Filmoqrafiya

1. Dalan (film, 2012)

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. Edgar Allan Poe // Benezit Dictionary of Artists (ing.). OUP, 2006. ISBN 978-0-19-977378-7
3. Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
4. По Эдгар Аллан // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
5. Archivio Storico Ricordi. 1808.
6. Edqar Allan Po "Qara pişik" (hekayələr), Bakı, QANUN nəşriyyatı, "Əli və Nino" nəşriyyatı, 2017, 328 səh

Xarici keçidlər