Amerika Kitabxana Assosiasiyası

Amerika Kitabxana Assosiasiyası ALA[1]
Növü	501(c)(3) təşkilatı^[d][2][3]
Yaranma tarixi	6 oktyabr 1876
Mərkəzi	Çikaqo[4][5]
ala.org
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Amerika Kitabxana Assosiasiyası (ing. American Library Association, ALA) — ABŞ-da yerləşən və beynəlxalq səviyyədə kitabxanaları və kitabxana təhsilini təbliğ edən qeyri-kommersiya təşkilatı. Təşkilat, dünyanın ən qədim və ən böyük kitabxana birliyidir.^[6][7]

Tarixi

XIX əsr

1876-cı ildə Filadelfiyada keçirilən Yüzillik Sərgisi zamanı 103 kitabxanaçı üçün "Kitabxanaçılar Konvensiyası" təşkil edildi. Görüşün sonunda iştirakçılar ALA-nın yaradılmasına razılıq verdilər və bununla da Assosiasiya rəsmi olaraq təsis edildi.^[8] İlk üzvlər arasında Boston İctimai Kitabxanasından Castin Vinsor, Çikaqo Kitabxanasından Uilyam Frederik Pul, Melvil Düi və digər görkəmli kitabxanaçılar var idi. ALA 1879-cu ildə Massaçusets ştatında rəsmi olaraq qeydiyyata alındı və onun baş ofisi Çikaqoda yerləşdi. ALA-nın ilk prezidenti 1876–1885-ci illərdə Castin Vinsor olmuşdur.^[9]

XX əsr

1911-ci ildə Tereza Elmendorf ALA-nın ilk qadın prezidenti seçildi. Birinci Dünya müharibəsi zamanı ALA rəhbərliyi hərbçilər üçün Kitabxana Müharibə Xidmətini təsis etdi. .^[10][11][12] Bu proqram çərçivəsində əsgərlərə və zabitlərə kitab və dövri nəşrlər göndərildi. 1930-cu illərdə kitabxana fəalları ALA-nı daha sosial yönümlü məsələlərə – sülh, irqçilik, kitabxana birlikləri və intellektual azadlıq kimi mövzulara diqqət yetirməyə çağırdılar. 1931-ci ildə Assosiasiyada gənc üzvlərin səsini eşitdirmək üçün Gənc Üzvlər Dairəsi (JMRT) yaradıldı.^[13]

XXI əsr

ALA 2007-ci ildə ilk yerli amerikalı prezidenti seçdi.^[14] 2009-cu ildə Kamila Alire Assosiasiyanın ilk ispan əsilli prezidenti oldu. 2014-cü ildə ALA prezidenti Kortni Yanq, mükafatlandırma mərasimində afrikalı-amerikalı yazıçı Jaklin Vudsona qarşı edilən irqçi zarafatı qınadı və nəşriyyat sənayesində daha çox müxtəlifliyin təmin olunmasının vacibliyini vurğuladı.^[15][16] 2020-ci ildə Vanda Kay Braun tarixən qaradərili universitetdən seçilmiş ilk ALA prezidenti oldu. O, COVID-19 pandemiyası zamanı Assosiasiyaya rəhbərlik etdi və illik konfransı ilk dəfə onlayn formatda keçirdi. 2021-ci ildə Petti Vonq ALA-nın ilk asiya-amerikalı prezidenti oldu.^[17] 2022-ci ildə Lessa Kananiʻopua Pelayo-Lozada ALA-nın ilk yerli Havaylı və Sakit Okean adalarından olan prezidenti seçildi. 2023-cü ildə ALA ictimai kitabxanaların cəmiyyətlərə göstərdiyi xidmətlər haqqında geniş bir hesabat dərc etdi.^[18] Həmin il Montana Ştat Kitabxanası Komissiyası ALA-dan çıxdığını elan etdi. 2024-cü ildə ALA bəzi ştatlarda Assosiasiyaya qarşı irəli sürülən qanun layihələrinə cavab olaraq, bu iddiaların əsassız olduğunu bildirdi. Həmin il təşkilat "İnkar olunmuş və ya həbs olunmuş şəxslər üçün kitabxana xidmətləri standartları" sənədini nəşr etdi.^[19][20][21]

Arxivlər

ALA-nın arxivləri İllinoys Universitetində saxlanılır. Bununla yanaşı, Assosiasiyanın nəşrləri və elmi materialları Amerika Kitabxana Assosiasiyasının İnstitusional Repozitoriyasında rəqəmsal formatda yerləşdirilib.

İstinadlar

1. Bell A. American Library Association // Encyclopædia Britannica (ing.). Encyclopædia Britannica Inc., 1768.
2. AMERICAN LIBRARY ASSOCIATION // Nonprofit Explorer: Research Tax-Exempt Organizations.
3. https://www.charitynavigator.org/ein/362166947.
4. https://www.ala.org/aboutala/contactus/directions (ing.). / American Library Association
5. ALA announces sale of its headquarters buildings (ing.). / American Library Association 2019.
6. Ghikas, Mary W. (2018). "The American Library Association," pp. 66-84 In McDonald, John D., and Michael Levine-Clark, eds. Encyclopedia of Library and Information Sciences. Fourth edition. Boca Raton, FL: CRC Press, 2018.
7. ALA Membership Statistics, 1900-2023. https://web.archive.org/web/20240409035701/https://www.ala.org/membership/updates. Wayback machine. Accessed June 14, 2024
8. Thomison, D. A History of the American Library Association. 1876–1972; American Library Association: Chicago.
9. Charles Evans Holley Edward G. 1963. Charles Evans: American Bibliographer. Urbana Illinois: University of Illinois Press.
10. "History". American Library Association. June 9, 2008. İstifadə tarixi: February 27, 2022.
11. "History". American Library Association. January 28, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 27, 2022.
12. *Green, Samuel Swett. (1913). The Public Library Movement in the United States 1853-1893.: From 1876 Reminiscences of the Writer. Boston Mass: Boston Book.
13. "Charter of 1879 (Revised 1942)". American Library Association. March 28, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 27, 2022.
14. Justin Winsor | American librarian // Encyclopædia Britannica (ingilis). İstifadə tarixi: 2018-08-17.
15. "Mrs. Theresa West Elmendorf". The Daily Tribune. Wisconsin Rapids, WI. August 9, 1946. səh. 9. İstifadə tarixi: July 26, 2021 – Newspapers.com vasitəsilə. Şablon:Open access
16. Thomison, Dennis (1993). "Elmendorf, Theresa West". In Robert Wedgeworth (ed.). World Encyclopedia of Library and Information Services (3rd ed.). Chicago: ALA Editions. ISBN 0-8389-0609-5, p. 280. The death of her husband had forced Theresa Elmendorf to end her unpaid status, and for the next 20 years she held the position of vice-librarian at the Buffalo Public Library. Her new role also meant an increased participation in the American Library Association; in 1911–12 she served as its President, the first woman to hold that position.
17. (Robbins, 1996, p. 166)
18. Sager, Don. "The Search for Librarianship's Core Values". Public Libraries. 40 (3). 2001: 149–153. Şablon:ERIC.
19. Loriene Roy web page, University of Texas. 19 March 2010.
20. "Loriene Roy elected ALA president for 2007-2008". American Library Association. May 1, 2006. İstifadə tarixi: June 8, 2022.
21. Reynolds, Jerry. "Loriene Roy elected president of American Library Association". Indian Country Today. August 1, 2007. İstifadə tarixi: June 8, 2022.

Xarici keçidlər

• ala.org — rəsmi saytı
• Library Association tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
• Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Amerika Kitabxana Assosiasiyası İnternet arxivində
• American Library Association Archives at University of Illinois Urbana-Champaign