Vallelado ye una llocalidá de la provincia de Segovia, España. Tien una estensión de 36,84 quilómetros cuadraos.
Descripción
El so cascu urbanu se parapeta al abrigu del Cuetu de la Bodeguilla ya instálase na marxe esquierda del Regueru del Forcayu. Dientro del cascu urbanu de la villa destaca la so moderna ilesia parroquial de Santu Tomás Apóstol, que tien una arrogante cruz procesional de plata del sieglu XVI, según una interesada cruz de piedra.
Vallelado ye conocíu a nivel nacional polos sos afamaos ayos blancos”, por esti motivu toos años nel mes de xunetu celebrar na villa la feria del Ayu de Vallelado.
Per San Pedro, sácase l'ayu y
métese el puerru.
(refrán)
Nes redolaes del términu de Vallelado alcuéntrase Espaciu Natural del ríu Cega, onde puede vese la presa del antiguu saltu d'agua, la pesquera y la ponte vieya.
Historia
L'antigüedá de la población del términu remóntase, siquier a la primer Edá del Fierro. A mediaos del sieglu XIII Vallelado respondía al nome compuestu de Sancto Thome de Valelado, darréu'l so nome evolucionaría al de Vallehelado. Nel pagu del Torruxón sábese qu'en dómina medieval esistió una torre defensiva, de la que güei tan solo queda l'alcordanza, según dellos despoblaos de dómina medieval: Cardedal de Torre, Ovilo, Torre de don Velasco y Val Farco.
Vallelado nel sieglu XIX: Diz Pascual Madoz en ‘Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar, qu'a mediaos del XIX, la llocalidá conocíase como Valle-Xeláu o Vallelado. Tenía naquella dómina «95 cases d'inferior y mediana construcción», conceyu, cárcel y escuela de primeres lletres. Los sos 107 vecinos, que sumaben «392 almes», dedicábense fundamentalmente a l'agricultura y producíen trigu y cebada, amás d'estrayer muncha lleña nel so importante monte y cuntaben con camperes de los sos praos. Teníen ganáu lanar y caza menor.
Patrimoniu
Ilesia de Santu Tomás Apóstol, del sieglu XX. Tien una arrogante cruz procesional de plata del sieglu XVI, según una interesada cruz de piedra.
La Casa Grande, que foi propiedá de monxos jerónimos del Monesteriu de la Armedilla.
Numberosos cruceros por tol conceyu, ente los que destaca pol so llabra'l Cristu del Humilladero.
Ríu Cega. 'La Pina', árbol incluyíu nel catálogu de la Xunta de Castiella y Lleón d'especies de singular importancia.
Fiestes
Santa Águeda, el 5 de febreru.
San Isidro, el 15 de mayu.
Santu Tomás Apóstol, el primer domingu de xunetu.
Esaltación de la Cruz, el 14 de setiembre.
Gastronomía
Ensin dulda, el productu típicu por excelencia de la llocalidá ye l'ayu. Dende l'añu 2008, l'Asociación del Ayu de Vallelado trabaya nel caltenimientu y promoción d'esta variedá autóctona que gocia de gran prestíu a nivel nacional. Dientro de les cites gastronómiques destaca'l concursu de tapes de San Isidro o'l tradicional 'llunes de les pataques' nel que tolos vecinos axuntar a tastiar una caldereta, tres una intensa fin de selmana de celebración de les fiestes de la Esaltación de la Cruz.
D'alcuerdu a los datos de la tabla de siguío y a los criterios de la clasificación climática de Köppen modificada[2] el clima de Vallelado ye mediterraneu de tipu Csa.[3]
Parámetros climáticos permediu de Vallelado nel periodu 1969-1982
Mes
Xin
Feb
Mar
Abr
May
Xun
Xnt
Ago
Set
Och
Pay
Avi
añal
Temperatura media (°C)
5.7
7.8
9.7
12.0
16.0
20.7
22.8
22.8
20.2
14.7
9.0
6.2
14.0
Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1969-1982 y de temperatura pal periodu 1971-1982 en Vallelado.[4]
