Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Como diz o suyo nombre, o territorio d'o país ye formato por tierras baixas d'as que, alto u baixo, una tercera parti son situatas a o livel d'a mar u por debaixo d'ista.[2] A sobén y de manera no oficial, iste país ye conoixito metonimicament, por o nombre d'a suya rechión historica mas influyent u relevant, Holanda, situata en a parti occidental d'o país. Asinas o suyo idioma tamién ye conoixito tradicionalment como holandés, encara que o suyo nombre oficial ye neerlandés.
Cheografía
O nombre d'o país, Nederlanden «Tierras baixas», se debe a o feito de que una parti d'o norte y ueste d'o territorio d'o país se troba por debaixo d'o livel d'a mar. A o sudeste d'o país s'estendillan os ditos Países Altos Superiors, que se troban una mica por sobre o livel d'a mar. Un complexo sistema de drenache d'augua, a construcción d'o cual prencipió en a epoca medieval, ha feito que s'haiga puesto incrementar a superficie d'o país en mas d'un 20%. Sin d'un drenache constant a metat d'os Países Baixos serían inundatos por a mar y por os numerosos ríos que trescruzan o suyo territorio, como ye o caso d'o Rin que desemboca en Rotterdam, y que ha feito d'ista ciudat o puerto de mayor movimiento en tot o continent.
Ríos
O país ye dividito en dos partis prencipals por os suyos tres ríos mas grans, o Rin (en neerlandés Rijn) y o suyo prencipal afluent, o Waal, asinas como o Mosa (en neerlandés Maas). Istos ríos fan a función de barrera natural entre as tierras d'o norte y as d'o sud.
A parti sudueste d'os Países Baixos ye formata por un gran delta que forman istos ríos y o Escalda (Scheldt), que se divide en dos brazos, o Westerschelde y l'Oosterschelde. Nomás un brazo d'o Rin, o IJssel, desemboca mas a o nord-este en o estanyo d'IJsselmeer, l'antigo Zuiderzee (mar d'o sud).
Inundacions
Con o paso d'os sieglos, a linia de costa d'os Países Baixos han cambiato prou como resultato d'a intervención humana u desastres naturals. A mas notable en termins de perduga de tierra estió a tronada de 1134, que prevocó a creyación de l'archipielago de Zelanda a o sudueste. A inundación de St. Elizabeth de 1421 y a mala chestión posterior destruyó o pólder inundando grans partis d'o centro-sud d'o país. Mas recientment, partis de Zelanda s'inundoron mientres a inundación d'a Mar d'o Norte de 1953, a consecuencia d'a cual s'executoron os treballos d'o dito "Plan Delta".
Istos desastres fuoron potenciatos en parti por a influencia humana. A chent heba drenato as tierras altas paulencas ta poder ser emplegatas como cautivos. Iste drenache prevocó que a torba fértil se comprimise y que o ran d'a tierra baixara. Ta protecher-se d'as inundacions se construyoron una serie d'esfensas en contra de l'augua. Como o ran d'o terreno baixaba, os diques habioron de creixer formando un sistema integrato. En o sieglo XIII, os molins de viento fuoron emplegatos ta quitar augua d'arias por debaixo d'o livel d'a mar. Os molins de viento s'emplegoron dimpués ta drenar lacos, creyando os famosos polders. En l'anyo 1932, l'Afsluitdijk fue rematato, zarrando asinas l'antigo Zuiderzee (mar d'o Sud) d'a Mar d'o Norte, creyando o laco IJsselmeer. Fació parti d'os ditos treballos d'o Zuiderzee a on que cuatre pólders fuoron quitatos a la mar con un total de 2.500 km2.[3][4]
Clima
A dirección d'o viento predominant en os Países Baixos ye d'o sudueste, lo que prevoca un clima oceanico moderato, con veranos frescos y hibiernos moderatos. As tablas sigüients son basatas en temperaturas moderatas d'o instituto KNMI en a estación meteorolochica de De Bilt entre 1971 y 2000:
Mes
Chi
Feb
Mar
Abr
May
Chn
Chl
Ago
Set
Otu
Nob
Abi
Anyo
Temp. maximas mey. (°C)
5.2
6.1
9.6
12.9
17.6
19.8
22.1
22.3
18.7
14.2
9.1
6.4
13.7
Temp. minimas mey. (°C)
0.0
-0.1
2.0
3.5
7.5
10.2
12.5
12.0
9.6
6.5
3.2
1.3
5.7
Temp. meyana (°C)
2.8
3.0
5.8
8.3
12.7
15.2
17.4
17.2
14.2
10.3
6.2
4.0
9.8
Mes
Chi
Feb
Mar
Abr
May
Chn
Chl
Ago
Set
Otu
Nob
Abi
Anyo
Precipitacions mey. (mm)
67
48
65
45
62
72
70
58
72
77
81
77
793
Horas de sol mey.
52
79
114
158
204
187
196
192
133
106
60
44
1524
Subdivisión administrativa
A efectos administrativos os Países Baixos son dividitos en 12 rechions administrativas, ditas provincias, cadaguna baixo un gubernador, ditos Commissaris van de Koning (Comisarios d'o Rei), excepto en a provincia de Limburg a on que o Comisario se diz Gouverneur (Gubernador). Totas as provincias se dividen en municipios (gemeenten), 380 en total (1 de chinero de 2018). O país tamién se divide en districtos acuaticos (waterschap u hoogheemraadschap), cadagún d'os cuals tien autoridat en materia d'augua. A 17 de mayo de 2018 bi'n heba 21. A creyación d'istos organismos data de 1196.
Os Países Baixos tienen dos luengas oficials: o neerlandés (en tot o territorio) y o frisón (en a provincia de Frisia, amás d'o neerlandés).
Amás, tanto o limburgués como una serie de dialectos d'o baixo saxón (groningués, drentés, stellingwerfés, sallandés, twentés, veluwés y achterhoekés) tienen o reconoiximiento de "luenga rechional".
Bellas 17.500 personas emplegan a luenga de signos neerlandesa, que encara aspera reconoiximiento oficial.
En o mundo d'a interpresa y a educación l'uso de l'anglés ye muit estendillato. Asinas por eixemplo o segundo ciclo d'a mayoría de carreras universitarias (4eno y 5eno cursos, ditos Master) se fa en anglés y no pas en neerlandés.
D'atra man, a presencia de muitos inmigrants ha levato muitas atras luengas a o país. I son notables o malayo y o criollo sranan, papiamentu (d'entre as luengas provenients d'antigas colonias u actuals territorios asociatos a o Reino d'os Países Baixos), y o turco, o kurdo, l'arabe y o berber (d'entre as luengas trayitas por inmigrants d'o Norte d'Africa u Anatolia).
Esporte
O esporte ye una parte muito important d'a cultura en os Paises Baixos. Os esportes mes practicatos son o fútbol y o ciclismo.
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito