Hochalemannisch heißt mer diä alemannische Dialäkt, wu südlig vu dr Isoglosse k/ch (k/ch-Liniä) gschwätzt wäre.
Abgränzig un Namme
Zum Hochalemannische ghert dr elsässisch Sundgaü, s badisch Markgräflerland, dr Südschwarzwald, dr Hegau, s Walsergebiit vu Vorarlbärg un fascht diä ganz alemannisch Schwiz. Im Liächtestei isch numme d Ortschaft Triesenberg as Hochalemannisch üsgwiise (Voradelbärger Sprochatlas, III 40a). Do iberal isch also am Wortafang 'k' zu 'ch' verschobe (Kind > Chind); vu däre Sach isch aü 'k' noch 'l' un 'r' betroffe: schtarch, mälche usw.
Üsnahme in dr Schwiz: Dr alt Basler Dialäkt isch e niideralemannischi Insle im Hochalemannische, aber d Üssproch Chopf, Chrieg usw. anstatt em alte BaslerKopf, Grieg usw. isch aü do im Vormarsch. Im Nordoschtzipfel vu de Kantön Sankt Galle un Appezäll, wu uf Bregenz zue luege, gits e baar Schwizer Ortschafte, wu Khind oder Kchind sage; z Graubünde belegt dr Sprochatlas vu dr ditsche Schwiz ebefalls in viär vu 34 Ortschafte Khind, do drunter aber dr groß Ort Chur.
S ganz Hochalemannisch wird aü Südalemannisch gnännt.
D Wescht-Oscht-Spaltung vum Niideralemannische setzt sich im Hochalemannische furt, so sait mer zum Biispiil im
Weschte: Matte, im Oschte: Wiese
Weschte: die ganzi Nacht, Oschte: die ganz Nacht
Weschte: du hesch(t), Oschte: du hosch(t), häsch(t), hasch(t)
Weschte: si mähe, Oschte: si mähet
Oder d Üssproch vum Stammvokal in Speck, Wetter, essen isch im Weschte ä (iberuffes e oder, anderscht üsdruckt, e hells a; IPA: [æ]), im Oschte e (IPA: [ɛ]).
Dr Verlaüf vu jedere vu däne Nord-Süd-Isoglosse isch eweng anderscht - emol witter weschtlig, emol witter eschtlig. Nördlich vom Rhy, i dè badischè Alemannia, het mer des Liniäbindel "Schwarzwaldschranke" gnännt. Öbbis gnauer gsait, volauft è bitzeli unscharf vom Feldbärg übber Schluchsee bis Waldshuèt. D Hotzewälder z. B. weschtlich vo sellèrè Linniè säget Matte, im Wuètèdal odder Chläggi sait mò Wisè. D ä-è/e-Isoglosse volauft a dè Gränz zwischè m öschtlichè Schwarzwald zu dè Baar hy, d. h. uff dè Linniè Hüfingè-Blummbärg. Zwischè dennè beidè Linniè chas durchuus vorchõ, dass sich dè Dialekt vo Dorf zu Dorf dütlich voänderè duèt, z. B. zwûschè Achdorf-Grimmelzofè-Stüèlingè.
Südlich vom Rhy in dr Schwiz het mer d Gränz si mähe/si mähet "Bosshartschi Liniä" gnännt, um diä ozilliäre diä ander gnännte Liniä.
Friedrich Maurer: Zur Sprachgeschichte des deutschen Südwestens. In: Oberrheiner, Schwaben, Südalemannen (Hg. Friedrich Maurer), Straßburg 1942
Konrad Kunze: Alemannisch - was ist das? Grenzen, Geschichte, Merkmale eines Dialekts. In: Hubert Klausmann, Konrad Kunze, Renate Schrambke: Kleiner Dialektatlas in Baden-Württemberg, Bühl 1993
Sprachatlas der deutschen Schweiz. Bern 1962ff, Rüsgäber Rudolf Hotzenköcherle, bsunders Kart II 94.
