Marthinus Jacobus Martin (1851-1904) was ‘n gesiene boer in die omgewing van Fouriesburg en die Volksraadslid vir Bethlehem. Martin en sy groep het in 1894 uit die Vrystaat na die suidooste van Zimbabwe getrek. Dit was die grootste groep Afrikaanssprekendes wat hulle daar gevestig het. Martin en sy groep het geen politieke redes of ‘n sug na rykdom gehad as motief vir hulle landverhuising. Dus anders as by die Groot Trek of die Dorslandtrek. By Martin-hulle het dit gegaan oor hul liefde vir die grond en die boerdery en hulle was vas oortuig dat Gazaland (vandag deel van Masjonaland) ‘n paradys is vir ‘n boer. Hul vestiging daar het die ondersteuning gehad van die British South Africa Company en Cecil John Rhodes, want die boere sou ‘n buffer vorm tussen die Engelse vestiging in die nuwe kolonie Rhodesië en die Portugese in Mosambiek. Rhodes het dus graag gratis plase aan die trekkers verskaf.
Op 19 April 1894 het ‘n veelrassige groep van 104 mense met 24 waens Fouriesburg verlaat. Ander families het langs die pad aangesluit of later gevolg. Uit Martin se dagboek blyk dat die trek uitstekend georganiseerd was. Op die trekpad het die boere met baie probleme te kampe gehad: mense en diere het dors gely, vloede, waens wat in die modder vassit, veesiektes, sterfgevalle weens malaria, sprinkane en ‘n kind het selfs weggeraak. Op die trekpad was hulle egter nooit in gevegte betrokke nie. Die roete het hulle verby Fort Victoria (Masvingo), Morgenster en die Saverivier gelei. By hul aankoms op hul plase onder die pieke van die Chimanimaniberge is hulle ontvang deur Thomas Moodie (Rhodesiese setlaar) en sy gesin by Melsetter (Chimanimani).
Daarna het verdere peste hulle geteister, naamlik die groot reën van 1895, rooiwater onder die beeste en nog malaria. Martin en sy volgelinge was nogtans baie tevrede weens die ideale klimaat met sy goeie reënval en die mooi omgewing met die baie hout, uitstekende weiding en die vooruitsig op goeie oeste en slagvee. Die tropiese siektes en die afstand van die markte was ‘n probleem. Martin self sterf in September 1904, maar kleiner trekgeselskappe het gevolg en hulle by sy groep aangesluit. Gazaland het bekend geword vir die groot aantal Afrikaanssprekende boere rondom Chipinga en Melsetter.
Lees ook
Bibliografie
- Parry, Constance: The Martin trek to Gazaland. Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 16, no.4, Junie 1967.
