Johannes HeveliusKaart van die maan deur Hevelius vanaf 1647
Johannes Hevelius, Duits: Johannes Hevel of Johann Hewelcke, Pools: Jan Heweliusz (Danzig, 28 Januarie1611 – Danzig, 28 Januarie1687) was 'n Duits-Poolsesterrekundige en burgemeester van Danzig (nou Gdańsk). Die sterrekundige Elisabeth Hevelius (gebore Koopman) was sy tweede vrou.[1]
Hevelius is gebore in Danzig, wat toe tot die Pools-Litouse Gemenebes behoort het, en studeer in Nederland (aan die Universiteit van Leiden), Engeland en Frankryk, maar woon vanaf 1634 weer in Danzig. Alhoewel hy aktief deelgeneem het aan die stadsregering van sy geboortestad en selfs burgemeester geword het, was sterrekunde sy grootste belangstelling. In 1641 bou hy sy eie sterrewag en vervaardig sy eie teleskoop.[1]
Hevelius publiseer die resultaat van sy 4-jarige kartografiese opname van die maan in 1647 onder die titel Selenographia sive Lunae Descriptio. Hy het ook die librasie van die maan ontdek.[2]
'n Aantal sterrebeelde wat vandag steeds in gebruik is, is deur hom benoem, waaronder die Jaghonde en Sekstant. Die Scutum Sobieski is ter ere van sy beskermheer, die Poolse koning Jan Sobieski, vernoem (Die "skild van Sobieski").[3]
Hevelius het met verskeie wetenskaplikes gekorrespondeer, soos Christiaan Huygens en Dirck Rembrantsz van Nierop.[3]
In 1679 verwoes 'n brand 'n groot deel van sy instrumente en boeke. Hoewel hy sy observatorium herbou het, kon Hevelius sy verlies nooit heeltemal te bowe kom nie. Hy sterf op sy 76ste verjaardag. Sy Prodromus astronomiae, 'n katalogus van 1564 sterre, is postuum gepubliseer.[3]
Publikasies
Selenographia, sive, Lunae descriptio (1647) : atlas van die maan
Epistolae (1654)
Dissertatio de nativa Saturnae facie (1656)
Mercurius in Sole visus Gedani (1662) : beskrywing van die wentelbaan van Mercurius soos deur hom waargeneem in Gdańsk. In die boek neem Hevelius ook die werk Venus in Sole Visa van Jeremiah Horrocks, oor die Venusoorgang van 1639, op.
Historiola Mirae (1662), – hierin benoem hy die periodies-veranderlike ster Omicron Ceti "Mira", of "die Wonderbaarlike"
Prodromus cometicus (1665)
Cometographia (1668)
Machina coelestis : die eerste deel (1673) bevat 'n beskrywing van sy instrumentarium; die tweede deel (1679) is uiters seldsaam. Byna alle uitgawes is verniel deur die brand van 1679.
Annus climactericus (1685) beskryf die brand van 1679, en bevat observasies deur Hevelius van die veranderlike ster Mira
Prodromus astronomiae (1690), sy postuum gepubliseerde katalogus van 1564 sterre
Firmamentum Sobiescianum (1690), 'n sterre-atlas met 56 kaarte wat ooreenstem met sy katalogus. Dit bevat sewe nuwe sterrebeelde wat deur hom voorgestel is, en waarvan enkele nog gebruik word.
Verwysings
↑ 1,01,1O'Connor, JJ; Robertson, EF (Desember 2008). "Johannes Hevelius". MacTutor History of Mathematics Archive (in Engels). School of Mathematics and Statisitics, Universiteit van St Andrews. Besoek op 22 Oktober 2020.
