Ngày 4 tháng 10 năm 2018, Nguyễn Bắc Son bị cách chức Ủy viên Trung ương Đảng do vi phạm liên quan dự án MobiFone mua AVG đồng thời bị xoá tư cách là nguyên bộ trưởng.[4] Ngày 23 tháng 2 năm 2019, ông bị bắt với tội danh Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng.[5][6] Ngày 12 tháng 4 năm 2019, ông tiếp tục bị Cơ quan Cảnh sát điều tra thuộc Bộ Công an ra quyết định khởi tố bổ sung về tội danh "Nhận hối lộ" theo Khoản 4, Điều 354 của Bộ luật hình sự hiện hành tại Việt Nam.[7] Phiên tòa diễn ra ngày 16 tháng 12 năm 2019, và tới ngày 20 tháng 12, Nguyễn Bắc Son bị đề nghị án tử hình vì tội "Nhận hối lộ"[8] nhưng sau đó giảm xuống chung thân do gia đình đã nộp lại toàn bộ số tiền 3 triệu USD được hối lộ.
Từ tháng 5 năm 1971 đến tháng 9 năm 1971, ông là Chiến sỹ D36, D38, F304B.[9]
Từ tháng 10 năm 1971 đến tháng 8 năm 1972, ông là Chiến sỹ trinh sát C20, E165, F312, chiến đấu ở cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng, Lào, sau đó đi học tại Trường Sĩ quan Lục quân 1.[9]
Từ tháng 9 năm 1972 đến tháng 3 năm 1973, ông tham gia chiến dịch A2 tại Quảng Trị, C4, E165, F312.[9]
Từ tháng 4 năm 1973 đến tháng 10 năm 1978, ông đào tạo sỹ quan trinh sát tại Trường Sỹ quan Lục quân 1 và đào tạo cán bộ chính trị tại trường sỹ quan chính trị.[9]
Từ tháng 4 năm 1997 đến tháng 3 năm 2003, ông là Trợ lý Cố vấn Trung ương Đảng, cựu Chủ tịch nước Lê Đức Anh. Tháng 9 năm 1999, ông được thăng quân hàm Đại tá.[9]
Từ tháng 3 năm 2003 đến tháng 12 năm 2005, ông là Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thái Nguyên.[9]
Từ tháng 1 năm 2006 đến tháng 8 năm 2007, ông là Bí thư Tỉnh ủy Thái Nguyên.[9]
Từ 2011 đến 2016, ông là đại biểu Quốc hội Việt Namkhoá 13 thuộc đoàn đại biểu thành phố Hà Nội, đồng thời là giữ chức vụ Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Ban cán sự Đảng bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương.[3]
Tháng 4 năm 2016, tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa 13, Quốc hội phê chuẩn, Chủ tịch nước miễn nhiệm chức vụ Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông.[9]
Sai phạm và kỉ luật
Sai phạm
Ngày 2 tháng 6 năm 2018: Ủy ban Kiểm tra trung ương vừa phát đi thông báo kết luận những sai phạm quanh thương vụ MobiFone mua AVG. Ông Nguyễn Bắc Son, nguyên ủy viên Trung ương Đảng, nguyên bí thư BCSĐ, nguyên bộ trưởng Bộ Thông tin và truyền thông chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của BCSĐ nhiệm kỳ 2011-2016.
Nguyễn Bắc Son đã vi phạm Những điều Đảng viên không được làm cụ thể ông đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc; có biểu hiện áp đặt, thiếu dân chủ trong lãnh đạo, chỉ đạo, không bàn bạc, thảo luận trong tập thể BCSĐ, trực tiếp chỉ đạo và quyết định nhiều nội dung liên quan đến dự án không đúng quy định; ký văn bản trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư dự án và giao cho cấp dưới ký một số văn bản liên quan đến dự án có nội dung trái quy định, không đúng nhiệm vụ được phân công; thiếu chỉ đạo, kiểm tra quá trình thực hiện dự án, để xảy ra nhiều vi phạm.
Ngày 3 tháng 9 năm 2019, Nguyễn Bắc Son bị cáo buộc nhận hối lộ 3 triệu USD từ ông Phạm Nhật Vũ - Chủ tịch AVG. Đây là số tiền cơ quan điều tra xác định ông Son hưởng lợi bất chính từ việc chỉ đạo MobiFone mua 95% cổ phần của AVG[10] Ông Son khai sau khi nhận hối lộ 3 triệu USD đã đưa cho con gái khoảng 10 lần, mỗi lần 300.000 - 400.000 USD. Con gái ông, bà Nguyễn Thị Thu H. khai không nhận bất cứ khoản tiền nào từ ông Son.[11]
Kỉ luật
Ngày 12 tháng 7 năm 2018, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa 12 họp xem xét, thi hành kỷ luật ông Nguyễn Bắc Son. Bộ Chính trị đã đề nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam xem xét thi hành kỷ luật nghiêm minh đối với ông Nguyễn Bắc Son theo thẩm quyền.[12] Với ông Nguyễn Bắc Son, Bộ Chính trị đánh giá là người chịu trách nhiệm chính, trực tiếp chỉ đạo và quyết định nhiều nội dung liên quan đến dự án mua cổ phần AVG không đúng quy định. Còn ông Trương Minh Tuấn, lúc đó là thứ trưởng, là cấp dưới được ông Son giao cho ký một số văn bản có nội dung trái quy định.[13]
Xóa tư cách nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và truyền thông
Trong phiên họp thứ 28 từ ngày 15 đến ngày 17 tháng 10 năm 2018, Ủy ban thường vụ Quốc hội Việt Nam khóa 14 đã quyết định xóa tư cách nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nhiệm kì 2011-2016 của ông Nguyễn Bắc Son vì ông này có sai phạm liên quan dự án MobiFone mua AVG.[15][16]
Ngày 26 tháng 10 năm 2018, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc kí quyết định số 1433/QĐ-TTg thi hành kỷ luật ông Nguyễn Bắc Son bằng hình thức xóa tư cách nguyên bộ trưởng Bộ Thông tin và truyền thông nhiệm kỳ 2011-2016.[17][18]
Bắt giữ
Ngày 23 tháng 2 năm 2019, ông Nguyễn Bắc Son bị bắt tạm giam về tội Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng. Ông bị điều tra về những sai phạm trong dự án Tổng công ty Viễn thông MobiFone mua lại cổ phần của Công ty cổ phần nghe nhìn Toàn Cầu AVG[5]. Đến ngày 3 tháng 9 năm 2019, ông Nguyễn Bắc Son khai nhận sau khi MobiFone thanh toán 95% giá trị hợp đồng cho AVG, Phạm Nhật Vũ đến nhà riêng để đưa cho ông Son 3 triệu USD, trong vụ mua lại này, ông chính là chủ mưu[19]. Theo Cơ quan điều tra, Phạm Nhật Vũ đã đưa cho Nguyễn Bắc Son 3 triệu USD, Trương Minh Tuấn 200.000 USD, Lê Nam Trà 2,5 triệu USD, Cao Duy Hải 500.000 USD.[20]
Trong phiên tòa xử ngày 16-20 tháng 12 năm 2019, vào buổi sáng Nguyễn Bắc Son phản cung không nhận tội "nhận hối lộ". Đến khi tòa tiếp tục vào buổi chiêu, ông lại nhận tội, nhưng không hoàn trả số tiền 3 triệu USD đã nhận.[24] Viện kiểm sát đánh giá hành vi này là "chưa ăn năn hối lỗi" và đề nghị án tử hình cho Nguyễn Bắc Son.[25]
Sau khi nghe đề nghị án tử hình cho mình, Nguyễn Bắc Son đã xin lỗi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trước tòa và xin để gia đình nộp tiền để được sống.[26] Trong ngày 23.12, gia đình Nguyễn Bắc Son đã nộp tòa số tiền 21 tỷ đồng khắc phục hậu quả.[27] Đến ngày 27.12, gia đình Nguyễn Bắc Son đã nộp đủ 3 triệu USD (66 tỷ đồng) cho tòa án,[28] nên ngày hôm sau ông chỉ bị tuyên án tù chung thân về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng và tội Nhận hối lộ.[29]
Ngày 27 tháng 4 năm 2020,tại phiên phúc thẩm, Tòa án nhân dân tối cao Hà Nội vẫn tuyên y án chung thân đối với Nguyễn Bắc Son.
Đánh giá
Luật sư Lê Quốc Quân - một nhà bất đồng chính kiến với nhà nước Việt Nam cho rằng việc 2 bộ trưởng ăn hối lộ 3,2 triệu USD là cái tát vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông nói thêm rằng tuy chiến dịch chống tham nhũng của Đảng Cộng sản đang gia tăng với các quan chức ngày càng cao cấp hơn bị truy tố, song nạn tham nhũng là do "cơ chế" sinh ra và không thể bị đẩy lùi.[30].
Trả lời RFA - lưu vong tại Hoa Kỳ, Tiến sỹ Lê Minh Nguyên cho rằng "Nguyễn Bắc Son chưa chắc bị án tử hình, dù có bị án tử đi nữa thì cũng được Chủ tịch nước tha, vì nghề của họ là giơ cao đánh khẽ."[31]
