Bằng Việt (tên thật Nguyễn Việt Bằng, sinh ngày 15 tháng 6 năm 1941), nguyên quán xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội, là một nhà thơ Việt Nam. Ông đã từng là Chủ tịch Hội đồng thơ Hội Nhà văn Việt Nam và Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội.
Tiểu sử
Bằng Việt nguyên quán xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây (nay thuộc thành phố Hà Nội). Ông sinh năm 1941 tại phường Phú Cát, thành phố Huế nhưng có cuộc sống tuổi thơ ở Hà Tây, học trung học tại Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp khoa Pháp lý, Đại học Tổng hợp Kiev. Liên Xô năm 1965, Bằng Việt về Việt Nam, công tác tại Viện Luật học thuộc Uỷ ban Khoa học Xã hội Việt Nam. Đến năm 1969, ông chuyển sang công tác ở Hội Nhà văn Việt Nam. Năm 1970, ông tham gia công tác ở chiến trường Bình Trị Thiên, với tư cách là một phóng viên chiến trường và làm tại Bảo tàng truyền thống cho đoàn Trường Sơn. Năm 1975, ông công tác ở Nhà xuất bản Tác phẩm mới.
Sau khi về Hội Văn học nghệ thuật Hà Nội (gọi tắt là Hội Văn nghệ Hà Nội) năm 1983, ông được bầu làm Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Hà Nội (1983-1989) và là một trong những người sáng lập tờ báo văn nghệ Người Hà Nội (xuất bản từ 1985).
Sau đó được bầu làm Uỷ viên Uỷ ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, làm tổng biên tập tờ tạp chí Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam (1989-1991).
Năm 2001, ông được bầu làm Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội và được bầu lại làm Chủ tịch Hội nhiệm kỳ 2006 - 2010.
Tại Đại hội lần thứ VII Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam (tháng 9 năm 2005), Bằng Việt được bầu làm một trong 5 Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam.
Ông cũng từng làm Thư ký thường trực, rồi Phó Chủ tịch Hội đồng Nhân dân thành phố Hà Nội (1991-2000).
Sau Đại hội Hội Nhà văn Việt Nam lần thứ VII, Bằng Việt đã đệ đơn lên Ban Chấp hành xin từ chức sau khi đã giữ cương vị Chủ tịch Hội đồng Thơ suốt hai nhiệm kỳ với lý do công việc.
Bằng Việt đã nhận được : Giải Nhất Văn Học – Nghệ Thuật Hà Nôi 1967 với bài thơ Trở lại trái tim mình
Giải thưởng chính thức về dịch thuật văn học quốc tế và phát triển giao lưu văn hóa quốc tế do Quỹ Hòa bình (Liên Xô) trao tặng năm 1982.
Sự nghiệp
Bằng Việt làm thơ từ năm 13 tuổi, bài thơ đầu tiên của ông được công bố là bài Qua Trường Sa viết năm 1961. Ông đã thể hiện nhiều loại thơ không vần, xuống thang rồi bắc thang, tất cả những hình thức đã có trong thơ Việt Nam và thơ thế giới. Tập thơ đầu tay Hương cây - Bếp lửa của ông và Lưu Quang Vũ xuất bản lần đầu năm 1968 và mới được tái bản sau 37 năm.
Ông còn dịch thơ của các nhà thơ Yannis Ritsos (Hy Lạp), Pablo Neruda (Chile); các nhà thơ Nga cổ điển và hiện đại: A. Pushkin, M. Lermontov, S. Esenin, E. Evtushenko, O. Berggoltz, M. Aliger, A. Tvardovsky, M. Dudin, A. Akhmatova, R. Gamzatov...; các nhà thơ Pháp: G. Apollinaire, P. Eluard, J. Prévert và tham gia biên soạn một số từ điển văn học.
Ông cũng từng theo nghề luật cho đến khi thôi nhiệm kỳ cuối cùng ở Hội đồng Nhân dân thành phố (năm 2000).
Tác phẩm
Sáng tác
- Hương cây - Bếp lửa, (Tập thơ; 1968, 2005) với 21 bài thơ, là tập thơ đầu tay của ông, đồng tác giả với Lưu Quang Vũ.
- Trong tập này có bài Bếp lửa sau này được in trong sách giáo khoa phổ thông lớp 9 THCS Học kỳ 1 SGK Ngữ Văn 9 tập 1 trang 143, 144, 145, chương trình cũ;Ngữ Văn 9 tập 1 Chân trời sáng tạo trang 15,16,17 và trong Ngữ văn lớp 8 Kết nối tri thức (chương trình GDPT mới)
- Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
- Một bếp lửa ấp iu nồng thơm
- Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
- ...
- Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,
- Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm,
- Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
- Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
- Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
- Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
- Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!
- Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
- Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
- Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở:
- -Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...
- Đường Trường Sơn, cảnh và người (ký sự thơ 1972 - 1973)
- Những gương mặt - Những khoảng trời (Some faces and pieces of sky; 1973), 24 bài thơ
- Đất sau mưa (1977), 20 bài thơ
- Khoảng cách giữa lời (1984), 16 bài thơ
- Cát sáng (1985), in chung với Vũ Quần Phương
- Bếp lửa - Khoảng trời (Tập thơ) (1986)
- Phía nửa mặt trăng chìm (1995)
- Ném câu thơ vào gió (Tập thơ; Flying a verse with the wind; 2001), 30 bài thơ
- Thơ trữ tình (2002)
- Thơ Bằng Việt (Tập thơ), (2003)
- Nheo mắt nhìn vào gió (Tập thơ, 2008), 29 bài thơ
- Hoa tường vi (Tập thơ), (7-2018)
- Mẹ (1972)
Dịch thuật
- Hãy nói bằng ngôn ngữ của tình yêu (1978), thơ Yannis Ritsos (Hy Lạp), dịch chung với Tế Hanh, Phạm Hổ, Đào Xuân Quý
- Lọ lem (1982), thơ E. Evtushenko (Nga)
- TASS được quyền tuyên bố, tiểu thuyết Liên Xô
- Thơ trữ tình thế giới thế kỷ XX (hợp tuyển thơ dịch; 2005), Nhà xuất bản Văn Học và Công ty Văn hóa Việt
Biên soạn
- Mozart, truyện danh nhân
- Từ điển Văn học, 2 tập, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 1983-1984, đồng tác giả
- Từ điển Văn học (bộ mới), Nhà xuất bản Thế giới, 2004, đồng tác giả
- Từ điển tác gia văn học nước ngoài, đồng tác giả, Hữu Ngọc chủ biên
Giải thưởng
- Giải nhất về thơ của Hội Văn học nghệ thuật Hà Nội (1968)
- Giải thưởng dịch thuật văn học quốc tế và giao lưu văn hóa quốc tế do Quỹ Hòa bình Liên Xô trao tặng năm 1982
- Giải thưởng Nhà nước về văn học (do Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trao tặng, 2001)
- Giải thưởng thơ của Hội nhà văn Việt Nam (2002)
- Giải thưởng văn học ASEAN 2003 cho tập thơ "Ném câu thơ vào gió"
- "Giải thành tựu trọn đời" của Hội Nhà văn Hà Nội (2005) cho Thơ trữ tình thế giới thế kỷ XX, với nhận xét: "Nhiều bài đã trở nên quen thuộc với các thế hệ người yêu thơ trong bốn thập kỷ qua, mang dấu ấn tâm hồn và nét sang trọng, tinh tế của người chuyển ngữ. Giải trao cho nhà thơ Bằng Việt để ghi nhận thành tựu trọn đời của một dịch giả tài hoa có nhiều đóng góp trong hoạt động giới thiệu văn chương nước ngoài".
Tham khảo
Liên kết ngoài
