Ludovico Manin (o Lodovico Manin) (14 de majo1725 – 24 de otobre1802) xe stà un [[doze
|doze]] [[Republica de Venesia
|venesian]].
Fioło de Lodovico Alvise e de Maria Basadonna, el ze stà el sentoventezimo e ultemo doze de ła Respublica Vèneta enfrà el 9 de majo1789 e el 12 de majo1797.
Ła fameja
Viła Manin de Pasarian
Ła fameja dei Manin ła jera orionda de Altin e ła rizulta prezente in Venesia dal 1297. Anca se el pàr que endè el 1312 ła se fuse traslocada in Friułi, endè ła ga otenjudo pì feudi; in el 1651, graçia a na corisponçion de çentomile ducati, ła ze divenjuda una de łe fameje nobiłi de Venesia. I jera paroni de viła Manin de Pasarian de Codroipo, inte ła provinçia de Udine, e de viła Barbaro in Maser, tacà a Cornuda, in provinçia de Trevizo.
Ła vita
Lodovico Manin el jera nato in el 14 de majo del 1725; el sò pare el jera Lodovico Alvise e la so mare ła jera Maria Basadonna, pronevoda de un cardinal. El jera majorasco de çinque masci. Quand' el jera zoven el gavéa frequentà ł'università de Bołogna et el jera convitor arent el cołejo dei nobiłi de San Saveri: ła el gavéa stanpà calchedune propozision de dirito natural dal sostenjùde in esto periodo.
Quand' el se ga dà a ła vita pùblega, el xe stà notà debòt par ła sò generozità, ła so onestà, ła so zentilesa e prinçipalmente par ła sò richesa. quando che el gavéa vintisiè ani el ze stà ełeto caitan de Viçensa, pò de Verona endè el ga dovùo frontesar ł'ałuvion del 1757, incandenò el ze stà caitan de Bresia. Ente el 1764 el ze stà nomenà procurador de San Marco de ultra. Intel 1769 el ga rechiedùo et el ga otenjudo de no cuertar na carga par el motif de ła sò sałude sbarlòta e anca parché el jera pitost sordo. Intel 1787 el xe stà çielto par far i onori al papa Pio VI domente el traerseva i tèren de Venesia, et el Papa el gavéa rengrasià nomenadoło cavałier e dàndoghe pareci priviłezi spirituałi.
El gavéa maridà Elisabeta Grimani, da ła quał el gavéa gavù na dote de quarantaçincuemiła ducati; Elisabetta ła jera stàda educàda in un monistier de Trevizo e ła jera de sałute ancròja fen da toza.
Ł'ełeçion
dapò ła schiça del doze Paolo Renier, el nome de Lodovico Manin el ze stà sùvito un dei pisè clamài, prinçipalmente par ła sò richesa e dei biłanci desfàdi del Stado: in Venesia, defati, el doze el dovéa proguarnir co i sò mezi a parece speze del Stado. El pare che anca el predecesor, domente el jera drio schiçiar, el gavese prevedùo ła ełeçion de Lodovico Manin.
El el entendéa dabon de no esàr tanto bon de resar ła dinjità dozal; demò el ga capìo de esar el candidà favorìo el ga çercà de schermirse: el ga tacà a dir che ła nobiltà de ła sò fameja ła jera reçiente e par esto no'l jera dinjo de esar ełer al dogado, pò el se ga prezentà in lagreme a ł'asenblea ełetoral sconzurando de no ełexarlo. Inveçe el zè stà ełeto al prim bałotajo co vintioto voti (ł'asenblea ełetorałe ła jera conposta de 41 menberi), et enfrà el tripudi zeneral la çircołò ła voze I ga fato doze in furlan, la republica ła ze morta!. El verbal de ła sò ełeçion el ze amò tegnùdo entè ła bibioteca del pałaso Giustinian, in łe Zattere a Venesia. Quando che ghe ze stà comunicà de ł'ełeçion, el se gà sentìo mal et el ga dovùo porse in łeto a polsar.
Łe feste par çiolanisar ła sò ełeçion łe ga menàdo spexe multo grandi: ende el tradiçional xiro de piasa, in el qhal la xera tradiçion que el doxe novoełet el slançiese monede a i venesiani, Lodovico Manin el ga lanciàdo soł que monede de oro, faxendose tegner drio da encaricadi que i laniçiese quełe de arxento; el ga vołùdo que el corteo el nese pian par poder lançiar pisè monede. Ła spexa par la festa la xera stàda de 458 197,2 łire venesiane, pagade par manco de in quart da ła respublica et par ła majior part dal doxe que el le ga ciapade da le sò scarsele. Anca in Trevixo a ghe xe stàdi festegjiamenti, rivadi in fondo co ła reałisaçion de na machina çiènica par i foghi artifixiałi.
El dogado
Zà ała data de ełesion de Lodovico Manin ła situasion de Venesia ła gera texa, tra fermenti interni dovui ałe richieste de magior democraticità e łibertà e i fati de Fransa, dove a se preparava ła rivołusion. Inte i ani sucesivi Venesia ła ga sercà de mantegnerse neutrałe tra i Stati reasionari e łe forse łibertarie spałexà da ła Fransa.
El 30 de agosto1792 so mujer Elisabetta ła xe morta a Trevixo; i so funerałi i se ga svolti inte ła baxełega de San Marco. El doxe el gheva pensà ałora de abdicar, ma a no ghe xe sta conceso. El ga sercà ałora de far caminare al mejo ła machina publica, insistendo e controłando che tuti i titołari de cariche publiche i se ategnese ai so doveri e che a se faxese na riforma de magistrature ormai dexuete; el ga scrito inte łe so memorie: Fin dai primi tempi della intrapresa dignità io aveva avuto occasione di conoscere che il nostro goerno non poteva sussistere, attesa la scarsezza di soggetti capaci, l'abbandono e il ritiro di tanti di essi andando al bando e dichiarandosi abati e che quelli che restavano pensavano più al privato che al pubblico interesse.
On cronista ło ga descrito cusì: Aveva sopracciglia folte, occhi bruni e smorti, naso grosso aquilino, il labbro superiore sporgente, andatura stanca, persona lievemente inclinata. Si leggeva nell'espressione del viso l'interno sgomento, che informava e goernava ogni azione. El 30 de apriłe, quando zà łe trupe fransexi łe gera rivà in riva ała łaguna e łe sercava de rivare a Venesia, Lodovico Manin el ga pronuncià ła çełebre fraxe Sta notte no semo sicuri neanche inte el nostro letto.
Ałe sedute del Magior Consiglio dei dì sucesivi, indove a se doveva decidare se cedare ałe richieste fransexi, el se ga presentà pałido e co voxe tremante: Napoleon el pretendeva ła creasion de on rexime democratego al posto de ł'ołigarchia, ło sbarco de on'armada de 4 000 soldati fransexi a Venesia (e a sarìa sta ła prima volta de on exercito straniero a Venesia da ł'epoca de ła fondasion), ła consegna de alcuni caitani venesiani che i gaveva conbatù ł'exercito fransexe invasor in teraferma. El dì 8 de majo el doxe el se ga dichiarà pronto a metare zò łe insegne ducałi inte łe man dei cai de ła rivołusion, invitando inte el contenpo tute łe magistrature inte el steso paso: a pare che uno dei consijeri ducałi, tal Francesco Pesaro, el gavese invese spronà el doxe a scapare a Zara, posedimento venesian inte ła Dalmasia oncora fedełe e sicura. El 12 de majo a se ga svolta ł'ultima riunion del Magior Consiglio, in cui, pur non esendo rivà al numaro łegałe, a xe sta decixo de acetar in tuto e par tuto łe richieste de Bonaparte. A se ga decixo anca ło sgombaro dei soldati schiavoni da Venesia, cusì da non determinare incidenti quando ca fuse entrà in sità i miłitari fransexi. El 15 de majo el doxe el ga łasà el palazo ducałe par ritirarse inte el palazo de ła so fameja, e i fransexi i xe entrà a Venesia.
Ła Dalmasia, posedimento de Venesia, ła xe sta conquistà dai Asburgo dopo ła fin de Venesia.
Dopo ł'abdicasion, Lodovico Manin el ga rifiutà de diventar cao de ła munisipałità provisoria, e el ga smeso de frequentar ła bona società: no el se faxeva catare in caxa quando che i ło sercava, no el partecipava ai pransi de eticheta, no l'andava pì a teatro, no el ga fato pì da sàntoło. El ga dovesto dare indrìo łe insegne ducałi, che łe xe sta bruxà da ła munisipałità provisoria in piaza San Marco insieme al "livro d'oro", el registro de łe fameje patrisie che łe costituiva ł'ołigarchia. Dovendo pasejar parecio par motivi de sałute, el vegneva insultà del popoło, che el rinpianseva el goerno pasào. El vołeva finir i so dì inte on convento, ma gnanca questo a ghe xe sta posibiłe.
El xe morto in caxa soa par idropisia e congestion polmonare el 24 de otobre1802. El gheva disposto che el so funerałe el fuse svolto «con minore pompa possibile», łasiando 110 000 ducati a beneficio de mati furioxi, putini abandonai, putèe bisognoxe de dote. El xe sta sepolto inte ła Cexa dei Scalzi a Venesia, a fianco de ł'atuale stasion feroviaria de Venesia Santa Lucia inte ła tonba de fameja dei Manin dove zà a ripoxava so mujer.
De łe a resta łe so memorie, scrite de so pugno inte un stiłe sialbo.
A sarìa masa façiłe criticarlo come on omo debołe e responsabiłe de ła fin de Venesia. A bisogna invese dir che ła fin de Venesia ła vegneva da distante, da non èsare sta bona a rinovarse, al vołer mantegnere a tuti i costi magistrature che łe gera oramai inadeguate, de aver mandà fora da Venesia tute łe persone che łe gaveva capìo ca gera necesario on rinovamento. Manin el xe sta sì on doxe debołe e inadeguato, ma profondamente onesto, che no el ga mai vołesto fare i so intaresi, che el se ga rifiutà de diventare on pajaso inte łe man de Napoleon che, a pì de 70 ani, no el gheva ła forsa fixica e morałe di ciapar su e scapar in Dalmasia. A se ghe deve riconosare - soratuto - el fato che el ga sparagnà a Venesia de èsare bonbardà.
_-_Cappella_Manin.jpg)
