Nikolay Vasilyevich Tomskiy (asl ismi – Grishin; 1900-yil 7-dekabr, Rossiya imperiyasi, Novgorod viloyati, Starorusskiy tumani, Ramushevo qishlogʻi – 1984-yil 22-noyabr, Moskva, SSSR[1]) – sovet haykaltaroshi, monumentalist, oʻqituvchi. SSSR Badiiy akademiyasining prezidenti (1968—1983). SSSR Badiiy akademiyasining akademigi (1949; muxbir aʼzosi 1947). Sotsialistik Mehnat Qahramoni (1970). SSSR xalq artisti (1960). Lenin ordeni (1972), beshta Stalin mukofoti (1941, 1947, 1949, 1950, 1952) va SSSR Davlat mukofoti (1979) laureati[2].
Hayoti
Nikolay Grishin 1900-yil 7-dekabrda Ramushevo qishlogʻida (hozirgi Rossiyaning Novgorod viloyati, Starorusskiy tumani) temirchi oilasida tugʻilgan.
Otasi 1914-yilda frontga ketganligi sababli Birinchi jahon urushining deyarli barcha yillarida oila boshligʻi boʻlgan[3]. Fuqarolar urushi boshlanishi bilan u Qizil Armiya safiga chaqirilgan, jang qilgan va yaralangan.
Ramushevoda deyarli 20 yil yashadi. Keyinchalik u Staraya Russaga koʻchib oʻtdi, tasviriy sanʼatga qiziqish sabab koʻp qirrali isteʼdodli shaxs, rassom, sayohatchi Vasiliy Semyonovich Svarogning tashabbusi va saʼy-harakatlari bilan tashkil etilgan Xalq uyining drama toʻgaragiga kirdi. Unga haykaltaroshlik bilan shugʻullanishni maslahat bergan V. S. Svarog boʻlgan.
Demobilizatsiyadan soʻng, 1923-yilda u Petrogradga (hozirgi Sankt-Peterburg) borib, u yerda Sanʼat-pedagogika kollejining (hozirgi N. K. Rerich nomidagi Sankt-Peterburg rassomlik maktabi) haykaltaroshlik boʻlimiga oʻqishga kirdi, uni 1927-yilda tugatdi[4]. Uning rahbari Vsevolod Vsevolodovich Lishev edi. U birinchi ishini 1925-yilda Leningrad inqilob muzeyida V. I.Lenin xotirasiga bagʻishlangan koʻrgazmada namoyish etgan. 1920—1930-yillarda u Leningradda monumental va dekorativ haykaltaroshlikni tiklashda ishtirok etdi, XIX asr rus haykaltaroshlik maktabining anʼanalarini oʻrgandi. Bu vaqtda rassom S. M. Kirov haykali ustida ishlayotgan edi (1935-yilda Leningraddagi shu nomdagi tuman kengashi binosi yaqinidagi Kirov maydonidagi yodgorlik loyihalari boʻyicha Butunittifoq tanlovi eʼlon qilingan edi. Haykaltarosh N. V. Tomskiy va meʼmor N. A. Trotskiy gʻalaba qozongan). Yodgorlik 1938-yil 6-dekabrda ochilgan. Poydevorda fuqarolar urushi va mehnat mavzusiga bagʻishlangan barelyeflar oʻrnatilgan. Ushbu ishi uchun SSSRning Stalin mukofoti bilan taqdirlangan. U 1937-yilda haykaltarosh „A.Busigin“ haykalini (gips) yaratdi.
Nikolay Vasilyevich Tomskiy 1984-yil 22-noyabrda Moskvada vafot etdi. U Novodevichy qabristoniga dafn etilgan (10-uy).
Mashhur ishlari
- Moskvadagi Gʻalaba koʻprigining haykaltaroshlik dizayni (1943-yil),
- Leningraddagi V. I. Lenin yodgorligi (1949-yil),
- Toshkentda V. I. Lenin haykali (1979-yil).
Manbalar
