Hisya

Hisya حِسْيَاء
Shaharcha
34°24′39″N 36°45′31″E
Mamlakat	Suriya
Muhofaza	Hims
Okrug	Hims
Hukumat
Rasmiy til(lar)i	arab tili
Aholisi  (2004)	5,435
Vaqt mintaqasi	UTC+3
Telefon kodi	+963 31
Hisya

Hisya (arabcha: حِسْيَاء, lotinchasi: Ḥisyāʾ, Hasya, Hasiya, Hesa yoki Hessia shaklida ham uchraydi) markaziy Suriyadagi shaharcha, maʼmuriy jihatdan Hims muhofazasi tarkibida. Hims shahridan 35 kilometr janubda joylashgan. Hims va Damashq oʻrtasidagi M5 avtomagistralida joylashgan boʻlib, yaqin atrofdagi shimoli-gʻarbda al-Qusayr va Rabla, shimolda Shamsin va Jandar, shimoli-sharqda Dardagʻon, janubi-sharqda Sadad va janubda Bureyjni oʻz ichiga oladi. Suriya markaziy statistika byurosi maʼlumotlariga koʻra, 2004-yil holatida aholisi 5 425 kishi^[1], asosan, sunniy musulmonlar va katoliklardir^[2].

Tarixi

Qadimgi davr

Suriyadagi Yangi Ossuriya davrida (miloddan avvalgi 9—7-asrlar) Hisya Damashq yoʻlida „Hesa“ nomi bilan tanilgan pochta bekati boʻlib xizmat qilgan. Tiglat-Pileser III hukmronligi davrida u dastlab harbiy hunarmandlarning toʻliq kogortasini oʻz ichiga olgan. Hesa atrofidagi aholi soni kam boʻlganligi sababli, kogorta keyinchalik boshqa joyga koʻchirildi va ularning oʻrniga 30 ta ossuriyalik uy xoʻjaliklari kelib oʻrnashdi. Qishloqni ikki kichik harbiy amaldor boshqargan^[3].

Usmonli davri

Suriyada Usmonli imperiyasi hukmronligi davrida, ayniqsa 18-asrda Hisya ogʻa tomonidan boshqariladigan mustahkam garnizon shahriga aylandi. Garnizon Homs okrugida hukmron harbiy fraksiya boʻlib xizmat qilgan va uning qoʻmondonlari tez-tez okrug hokimi vazifasini bajargan^[4]. Shahar oxiri saltanat qarorgohi boʻlgan Istanbulga olib boradigan „Sulton yoʻli“ deb nomlanuvchi yoʻlda joylashgan edi. Hisyaning Suriya choʻlining chekkasida joylashgani uni badaviylar hujumlari uchun juda zaif qilib qoʻygan, ammo u hukumat va badaviy qabilalari oʻrtasida muzokaralar olib boriladigan va badaviylarga qarshi harbiy yurishlar boshlangan joy sifatida ikki tomonlama maqsadga xizmat qilgan. Hisya, shuningdek, bugʻdoy va arpa savdosini nazorat qilish uchun ishlatilgan, bu yerda donlar yigʻilib, tegirmonlarda saqlangan^[4].

Hudud tashlab ketilgan qishloqlar bilan belgilangan va Hisyaning oʻzi 1730-yillarda mintaqa boʻylab sayohat qilgan Pokok tomonidan „baxtsiz joy“ deb taʼriflangan. Pokok yana shaharda gubernator uyi, masjid, xon („karvonsaroy“) borligini, uning devorlari bilan oʻralgan uchta uy va uning atrofida qurilgan boshqa uylar borligini eslab oʻtgan. Usmonli tarixi boʻyicha mutaxassis Dik Douesning soʻzlariga koʻra, aholi, ehtimol, shahar hokimlarining oilalari va qal’ani boshqargan yanicharlar boʻlgan. Maʼarat an-Numondagi ittifoq garnizoni bilan bir qatorda Hisya Damashq va Halab oʻrtasidagi hududni tinchlantirishda muhim rol oʻynadi. Maʼarra Hisyaga Suriya shimolidagi Mavaliy qabilalariga qarshi yurishlarida yordam berdi. 1717-yilda Hisya otliqlari Hamo shahrini badaviylar hujumidan ozod qildi^[4]. Arab Ismoil Ogʻa al-Azm oʻsha paytda garnizon boshligʻi boʻlib, Hamo va Hims hokimi lavozimlarida ham ishlagan^[5].

19-asr oʻrtalarida gʻarb sayyohi Josias Lesli Porter Hisya devor bilan oʻralganligini va uning ichida xon borligini taʼkidladi. Hududiy shaharlarini badaviylar^[6], xususan anaza qabilasi hujumlaridan himoya qilish uchun u yerda ogʻa va 150 nafar nominal otliq qoʻshin joylashgan edi^[7]. Porterning tashrifidan bir necha yil avval sobiq ogʻa va uning 18 nafar askari mahalliy Valid Ali badaviylar qabilasi tomonidan pistirmada oʻldirilgan^[6]. Qishloqda asosan nasroniylar istiqomat qilgan^[7].

Zamonaviy davr

Fransuz mandati davrida Hisyada Suveydan oilasi hukmronlik qilgan^[8].

Bugungi kunda Suriyaning Hims va Damashq oʻrtasidagi hududdagi kam sonli yoʻl-politsiya boʻlimlaridan biri Hisya shahrida joylashgan^[3]. Bu shaharchada 2001-yilda Suriya hukumati tomonidan umumiy maydoni 2500 gektar boʻlgan sanoat shahri qurilgan^[9].

Manbalar

1. General Census of Population and Housing 2004. Syria Central Bureau of Statistics (CBS). Homs Governorate. (arabcha)
2. Eli Smith, in Robinson and Smith, 1841, vol 3, 2nd appendix, p. 173
3. Weippert, 2002, pp. 138-139.
4. Douwes, 2000, p. 46.
5. Douwes, 2000, p. 47.
6. Porter, 1858, p. 550.
7. Baedeker, 1876, p. 556.
8. Atassi, Basel. Wasfi al-Atassi: Author of the First Constitution in Arab History. Atassi Family Official Website.
9. Hasya: Industrial City (Wayback Machine saytida 2011-10-09 sanasida arxivlangan). Syrian Investment Agency. 2010.

Adabiyotlar

• Baedeker, Karl. Palestine and Syria, Handbook for Travellers. Karl Baedeker, 1876. 
• Douwes, Dick. The Ottomans in Syria: a history of justice and oppression. I.B. Tauris, 2000. ISBN 1860640311. 
• Porter, Josias Leslie. A Handbook for Travellers in Syria and Palestine. Murray, 1868. 
• Robinson, E.; Smith, E.. Biblical Researches in Palestine, Mount Sinai and Arabia Petraea: A Journal of Travels in the year 1838. Boston: Crocker & Brewster, 1841. 
• Weippert, Manfred. No Country By Itself. Saint-Paul, 2002. ISBN 3525530439.