Film

kino kamerasi (16mm)

Film (inglizcha: film – „tasma“) yoki kinofilm – maʼlum bir sujet asosida boʻglangan fototasvirlar ketma-ketligi. Bunda harakat tasvirlanib, tomoshabinga voqea rivoji koʻrsatiladi. Film, uni ishlab chiqarish va namoyish qilish kinematografiya vazifasidir. Film birin-ketin plyonkaga tushirilgan foto tasvirlar majmui, ular bir sujet asosida suratga olinib, ekran orqali koʻrsatishga moʻljallanadi.^{[manba kerak]}

Film deganda odatda badiiy film, yaʼni sujeti badiiy asar boʻlmish, toʻqib chiqarilgan film tushuniladi. Bundan tashqari hujjatli film ham bor.

Tarixi

Filmlarning tarixi 19-asr oxirlariga borib taqaladi. Birinchi filmlar, ayniqsa, silent (tovushsiz) filmlar boʻlib, ular faqat tasvirlar yordamida hikoya qilgan. 1890-yillarda Thomas Edison va aka-uka Lumièrelar kabi ixtirochilar kinematografiya texnologiyasini rivojlantirdilar. 1895 yilda aka-uka Lumièrelar Parijda ilk jamoatchilik kinoseansini oʻtkazdilar, bu kino sanʼati tarixida muhim bosqich boʻldi.

Keyinchalik, 20-asrda tovush va rangli film texnologiyalarining joriy etilishi bilan kino sanoati yanada rivojlandi. Kinoning badiiy va tijorat jihatlari oʻzaro uygʻunlashib, film ishlab chiqarish va namoyish qilish koʻlamini kengaytirdi.

Badiiy Film va Hujjatli Film

Film odatda badiiy film deb ataladi. Badiiy film – bu ijodiy maqsadda yaratilgan, voqeani tasvirlaydigan va koʻrsatuvchilarni emotsional va estetik jihatdan taʼsir qilishga qaratilgan film turidir. Badiiy filmlar turli janrlarda boʻlishi mumkin: drama, komediya, fantastika, triller va boshqalar.

Hujjatli film esa haqiqiy voqealarni tasvirlashga, maʼlum bir mavzuni oʻrganishga va tomoshabinga haqiqiy hayot haqidagi maʼlumotlarni etkazishga qaratilgan film turidir. Hujjatli filmlar koʻpincha ilmiy, tarixiy yoki ijtimoiy mavzularni oʻz ichiga oladi.

Filmning Jamiyatdagi Oʻrni

Film va kino sanʼati, bir tomondan, ommaviy madaniyatning ajralmas qismiga aylangan, boshqa tomondan, madaniy va tarixiy yodgorlik sifatida ham ishlatiladi. Kino orqali nafaqat voqealar, balki turli millatlar, madaniyatlar va ijtimoiy qatlamlarning hayoti ham aks ettiriladi. Shuningdek, film tomoshabinlarga zamonaviy dunyo haqidagi qarashlarini shakllantirishda muhim vosita boʻlib xizmat qiladi.

Filmlar turli janrlarda

1. Drama

– Tavsif: Drama janri hayotdagi murakkab hissiyotlar, voqealar va ijtimoiy masalalarni tasvirlashga qaratilgan. U odatda jiddiy va chuqur mavzularni, insonning ichki dunyosini yoki turli qiyinchiliklarga qarshi kurashini oʻrganadi.[1]

– Misollar: *The Shawshank Redemption*, *Forrest Gump*, *A Beautiful Mind*.

2. Komediya

– Tavsif: Komediya janri tomoshabinni kuldirishga va kayfiyatini koʻtarishga intiladi. Koʻpincha kulgili vaziyatlar, parodiya va yumor orqali hayotdagi kundalik voqealarni yengil tarzda koʻrsatadi.

– Misollar: *The Hangover*, *Superbad*, *Groundhog Day*.

3. Jangari

– Tavsif: Jangari filmlari tezkor harakatlar, janglar, taʼqiblar va koʻplab jismoniy faoliyatlarni oʻz ichiga oladi. Ushbu janr odatda kuchli uchrashuvlar, xavf-xatarli vaziyatlar va jasoratni tasvirlaydi.

– Misollar: *Mad Max: Fury Road*, *Die Hard*, *John Wick*.

4. Triller

– Tavsif: Triller filmlari tomoshabinlarni doimiy stress va hayajonda ushlab turadi. Ushbu janrda sirli yoki xavfli vaziyatlar, qotilliklar yoki jinoyatlar asosida tension yaratiladi.

– Misollar: *Seven*, *The Silence of the Lambs*, *Shutter Island*.

5. Horror (Qoʻrqinchli)

– Tavsif: Horror janri tomoshabinda qoʻrquv va xavotir uygʻotishga qaratilgan. Ushbu filmlar koʻpincha paranormal hodisalar, qotilliklar yoki oʻlim bilan bogʻliq vahimali vaziyatlarni tasvirlaydi.

– Misollar: *The Exorcist*, *A Nightmare on Elm Street*, *Get Out*.

6. Ilmiy Fantastika (Sci-Fi)

– Tavsif: Ilmiy fantastika janri kelajakdagi texnologiyalar, parallel olamlar, ilmiy kashfiyotlar yoki boshqacha hayot shakllarini oʻrganadi. Bu janr koʻpincha ilmiy haqiqatlardan tashqaridagi gʻayrioddiy gʻoyalarni oʻz ichiga oladi.

– Misollar: *Star Wars*, *Blade Runner*, *The Matrix*.

7. Fantastika

– Tavsif: Fantastika janri koʻpincha mistik yoki sehrli elementlar, mavjud boʻlmagan dunyolar yoki mavjud boʻlmagan mavjudotlar haqida boʻladi. Bu janrda tasavvur qilingan olamlar yoki mavjudotlar haqidagi voqealar tasvirlanadi.

– Misollar: *The Lord of the Rings*, *Harry Potter*, *Alice in Wonderland*.

8. Romantik

– Tavsif: Romantik filmlar sevgi va munosabatlar haqida boʻladi. Ular tomoshabinlarga romantik hissiyotlarni uygʻotish va idealistik sevgi voqealarini koʻrsatishga qaratilgan.

– Misollar: *The Notebook*, *Titanic*, *Pride and Prejudice*.

9. Sarguzasht

– Tavsif: Sarguzasht filmlari koʻpincha hayajonli va ekstremal voqealar, koʻplab sayohatlar, kashfiyotlar va yangi dunyo va madaniyatlarni oʻrganishga asoslanadi.

– Misollar: *Indiana Jones*, *Pirates of the Caribbean*, *The Revenant*.

10.Musiqiy

– Tavsif: Musical filmlar musiqiy va raqs elementlarini oʻz ichiga olgan filmlardir. Qahramonlar oʻz his-tuygʻularini qoʻshiqlar orqali ifodalaydi.

– Misollar: *La La Land*, *The Sound of Music*, *Mamma Mia!*

11. Belgesel (Hujjatli)

– Tavsif: Hujjatli filmlar real hayotdagi voqealar, insonlar yoki tabiiy jarayonlar haqida maʼlumot beradi. Ular koʻpincha faktlar va real manbalarga tayangan holda tasvirlanadi.

– Misollar: *March of the Penguins*, *Wonʼt You Be My Neighbor?*, *13th*.

12. Tarixiy

– Tavsif: Tarixiy filmlar oʻz vaqtida boʻlib oʻtgan muhim tarixiy voqealar yoki shaxslar haqida boʻladi. Ushbu filmlar oʻsha davrning muhitini va anʼanalarini aks ettiradi.

– Misollar: *Gladiator*, *Braveheart*, *Schindler’s List*.

13. Kriminal (Jinoyat)

– Tavsif: Jinoyat filmlari odatda jinoyatlarni, politsiyaning tekshiruvlarini va huquqni muhofaza qilish tizimini oʻrganadi. Ushbu janrda qotillik, oʻgʻirlik yoki boshqa jinoyatlar markazda turadi.

– Misollar: *The Godfather*, *Oceanʼs Eleven*, *Scarface*.

14. Animatsiya

– Tavsif: Animatsiya filmlari chizilgan yoki kompyuter yordamida yaratilgan tasvirlar yordamida hikoya qiladi. Bu janrda oddiydan murakkabgacha boʻlgan hikoyalar yaratish mumkin.

– Misollar: *Toy Story*, *Frozen*, *Spirited Away*.

15. Mistik (Mystery)

– Tavsif: Mistik filmlar sirli voqealar, qotilliklar yoki hal qilinmagan jumboqlarni oʻrganadi. Tomoshabin bu janrda voqeaning yakunini taxmin qilishga intiladi.

– Misollar: *The Girl with the Dragon Tattoo*, *Murder on the Orient Express*, *Sherlock Holmes*.

Etimologiyasi

Kino soʻzi grekcha *kinesis* (harakat) va *graphos* (yozish) soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, „harakatli tasvirlar“ degan maʼnoni anglatadi. Ingliz tilidagi „film“ soʻzi esa aslida tasma yoki plyonka degan maʼnolarni anglatadi, chunki ilk filmlar film plyonkalariga yozilgan edi.

Yana qarang

• Multfilm

Manbalar

1. https://sinaps.uz/bilasizmi/12148/#:~:text=%E2%80%9CDrama%E2%80%9D%20so%CA%BBzi%20yunoncha%20atamadan%20kelib,Alloh%20hayoti%20haqida%20kuylashdan%20boshlangan.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.