Celâl Bayar

Celâl Bayar
Turkiya Prezidenti
Mansab davri 27-may 1950-yildan – 27-may 1960-yilgacha
Hukumat boshligʻi	Adnan Menderes
Oʻtmishdoshi	İsmet İnönü
Vorisi	Cemal Gürsel
Turkiya Bosh vaziri
Mansab davri 1-noyabr 1937-yildan – 25-yanvar 1939-yilgacha
Prezident	Mustafa Kemal Atatürk İsmet İnönü
Oʻtmishdoshi	İsmet İnönü
Vorisi	Refik Saydam
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	16-may 1883-yil Gemlik
Vafoti	22-avgust 1986-yil(1986-08-22) (103 yoshda) Istanbul
Mukofotlari	Andoza:Germaniya Federativ Respublikasiga xizmatlari uchun ordeni katta xochi maxsus toifasiAndoza:Yugoslaviyaning katta yulduz ordeniAndoza:Oliy Bosh qoʻmondonning faxriy legioni ordeni
Imzosi

Mahmut Celâl Bayar (talaffuzi: Mahmud Jalol Bayor; 1883-1986)^[1][2] — Turkiya davlat arbobi, 1950-1960-yillarda mamlakat prezidenti.^{[3][4][5][6][7][8][9]} Bayar oʻz faoliyatini Ittifoq va taraqqiyot qoʻmitasida, uning Izmir va Bursa boʻlimlarini tashkil etishdan boshlagan. Respublikaning eʼlon qilinishidan soʻng, Turkiyaning koʻplab ilk moliyaviy institutlariga, jumladan, mamlakatning birinchi banki — Mehnat bankiga asos soldi. Liberal iqtisodiy siyosat tarafdori Otaturk 1937-yilda iqtisodiyotni liberallashtirish uchun Bayarni Bosh vazir etib tayinladi. Bu mansabda 1939-yilda Otaturkning vorisi İsmet İnönü davrida isteʼfoga chiqdi^[10][11].

1945-yilgacha Respublika Xalq partiyasi aʼzosi edi. 1946-yilda Adnan Menderes, Fuat Koprülü va Refik Koraltan bilan birga Demokratlar partiyasini tuzdi va Turkiyaning koʻppartiyaviylik davrini boshlab berdi. 1950-yilgi saylovlarda hokimiyatning demokratiyaga tinch oʻtishi sodir boʻldi. Bayar Turkiyaning uchinchi prezidenti etib saylandi. Keyinchalik, 1954 va 1957-yillarda qayta saylangan va 10 yil davomida prezidentlik qilgan. 1960-yilgi davlat toʻntarishidan soʻng, qamoqqa olingan va ozod etilganidan keyin Demokratik partiya bilan aloqador sobiq siyosatchilarning huquqlarini tiklash tarafdori boʻlgan^[12].

U eng uzoq umr ko‘rgan davlat rahbarlaridan biri bo‘lgan. Bayar 1986-yil 22-avgustda, 103 yoshida qisqa muddatli kasallikdan so‘ng vafot etdi^[13].

Manbalar

1. Profile of Mahmut Celâl Bayar
2. [1]
3. Celal Bayar website
4. https://www.nytimes.com/1986/08/23/obituaries/celal-bayar-dies-at-age-104-a-father-of-turkish-republic.html
5. Frank W. Thackeray; John E. Findling. The History of Turkey. Westport, CT: Greenwood Press, 2001. Qaraldi: 20-dekabr 2013-yil.  – via Questia (subscription required) (Wayback Machine saytida 2019-11-15 sanasida arxivlangan)
6. Dawletschin-Linder, Camilla. Diener seines Staates: Celal Bayar (1883-1986) und die Entwicklung der modernen Türkei (de). Otto Harrassowitz Verlag, 2003 — 18-bet. ISBN 9783447047401. 
7. Erhard Franz: „Biographien führender Persönlichkeiten des öffentlichen Lebens. Bayar, Mahmut Celâl“, in: Klaus-Detlev Grothusen (Hrg.): „Türkei. Südosteuropa-Handbuch. Band IV“, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1985 ISBN 3-525-36204-8, p. 760.
8. Atasoy, Yildiz. Turkey, Islamists and Democracy: Transition and Globalization in a Muslim State (en). I.B.Tauris, 2005-07-29 — 53-bet. ISBN 9780857718334. 
9. Giritli, Dr. Ismet. Fifty Years of Turkish Political development 1919-1969. Istanbul: Fakültler Matbaasi — 68-bet. 
10. „Kleine Chronik der FU Berlin: Ehrendoktorwürde für Celal Bayar“. userpage.fu-berlin.de. Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.
11. „Presidency Of The Republic Of Turkey : Celal BAYAR“. www.tccb.gov.tr. Qaraldi: 2019-yil 4-noyabr.^{[sayt ishlamaydi]}
12. Giritli, Dr. Ismet. Fifty Years of Turkish Political development 1919-1969. Istanbul: Fakültler Matbaasi — 81-bet. 
13. Giritli, Dr. Ismet. Fifty Years of Turkish Political development 1919-1969. Istanbul: Fakültler Matbaasi — 77-bet.