Павел Павлович Вирский (укр. Павло Павлович Вірський; 1905 - 1975) — совет Украин балет биючесе, балетмейстер, хореограф, укытучы. ССРБның Халык артисты (1960)[2]. СССР дәүләт премиясе лауреаты (1970) һәм беренче дәрәҗәдәге Сталин премиясе лауреаты (1950).
Биографиясе
Павел Вирский 1905 елның 12 (25) февралендә Одессада инженер Павел Павлович һәм Олимпиада Алексеевнаның дворян гаиләсендә туган. Гаиләдә кече туганы Алексей белән тәрбияләнгән.
1923 елда Одессадагы Ришелье гимназиясен тәмамлый.
1923 - 1927 елларда Одесса музыка һәм театр көллиятендә (хәзер К. Ф. Данкевич Одесса сәнгать һәм мәдәният мәктәбе) (Укытучы В. Пресняков), 1927 - 1928 елларда - Зур театрның дәүләт балет мәктәбендә (1937 елдан - Мәскәү хореографик мәктәбе, хәзер - Мәскәү хореография академиясе ) (укытучы А. М. Meссерер) укый[3].
1923 - 1931 — балет биючесе, хореограф, 1932 - 1933 — Одесса опера һәм балет театры хореографы. 1933 - 1937 1933 елларда — Харьков, Днепр, Киев операсы һәм балет театрларының сәнгать җитәкчесе[4].
1937 елда Н. А. Болотов белән берлектә, ул Украина ССР халык бию ансамблен оештыра. 1937 - 1940 елларда — ансамбльнең хореографы.
1940 - 1943 — Киев аерым хәрби округының җыр һәм бию ансамбленең хореографы, 1943 елдан 1955 елга кадәр А. Александров исемендәге Совет армиясенең җыр һәм бию ансамбле биючесе.
1955 елдан — Украина ССР Дәүләт бию ансамбленең сәнгать җитәкчесе (хәзерге Павел Вирский исемендәге Украина бию ансамбле).
Халык традицияләренә нигезләнеп, Вирский ачык хореографик композицияләр ясый: «Запорожцы», «На кукурузном поле», «Куклы», «Рукодельницы», «Гопак», «Ползунец», «Мы из Украины», «Моряки», «Сёстры», «Чумацкие радости», «Ой, под вишней», «Подоляночка», «О чём ива плачет», «Мы помним!», «Бухенвальд», «Хмель», «Флотилия „Советская Украина“», «Шевчики» һәм башкалар.
Ул ансамбль белән СССР һәм чит илләрдә: Алмания, Кытай һәм Вьетнам (1956), Польша (1955), Англия (1958), Франция һәм Австрия (1959), Испания (1969), АКШта (1972) һ.б. була
Ул Киев хореографик мәктәбендә укыта.
1946 елдан КПСУ (б) әгъзасы.
Ул 1975 елның 5 июлендә Киевта вафат була. Аны Байково зиратында җирлиләр[5].
Гаиләсе
- Абыйы — Алексей, репрессияләнә, хәбәрсез югала.
- Беренче хатыны — биюче Ольга Максимовна Вирская.
- Кызы — Ольга Павловна Вирская — музыкант, музыка укытучысы, Р. М. Глиэр исемендәге Киев музыка институты укытучысы
- Икенче хатыны - Валерия Семеновна Вирская (Котляр) (10/29/1930, Киев, Украина ССР - 02/27/2016, Киев, Украина) - балет биючесе, балетмейстер, Украина ССР Халык артисты (1964).
Исемнәре һәм бүләкләре
- Украина ССРының атказанган артисты ( 1942)
- РСФСРның атказанган артисты (02/07/1949)
- Украина ССРның халык артисты (1957)
- ССРБның Халык артисты (24.11.1960)
- Сталин премиясе, беренче дәрәҗә (1950) - А. Александров исемендёге совет армиясенең җыр һәм бию ансамбле биючесе төп балет балетмейстеры буларак концерт һәм чыгыш ясау өчен
- Т. Г. Шевченко исемендәге Украина ССР дәүләт премиясе. (1965) - 1964 елгы концерт программасы өчен
- СССР Дәүләт премиясе (1970) - Украина ССР ГЗАТында концерт программалары өчен (1966-1969)
- Ике Кызыл Байрак Хезмәт ордены (1949, ансамбльнең 20 еллыгы уңаеннан; 1965)
- Кызыл Йолдыз ордены (1942)
- Халыклар Дуслыгы ордены (02.24.1975)
- Медальләр
Театрларда балет спектакльләре
- 1928 — Р.М. Глиэрның «Кызыл чәчәк» (Одесса опера һәм балет театры, Н. А. Болотов белән берлектә)
- 1929 — «Эсмеральда» Ц. Пуни (Одесса оперы һәм балет театры)
- 1932 — «Карманьола» В. А. Фемелиди («Мәскәү художество балеты» В. В. Кригер житәкчелеге астында, Н. А. Болотов белән берлектә)
- 1933 — «Эсмеральда» Ц. Пуни (Н.Лысенко исемендәге Харьков театр опера һәм балет театры)
- 1934 — А.К.Глазунов «Раймонда» (Н.Лысенко исемендәге Харьков театр опера һәм балет театры)
- 1936 — В.Н.Нахабин «Мещанин из Тосканы» (Днепропетровск опера һәм балет театры, Т. Шевченко исемендәге Киев опера һәм балет театры)
- 1960 — В.Б.Гомоляка «Кара алтын» (Т. Шевченко исемендәге Киев опера һәм балет театры)
- П.И.Чайковский «Аккош күле»
- «Корсар» А. Адана
Хәтер
- 1977 елдан башлап, Украина ССР дәүләт халык бию ансамбле Вирский исемен йөртә
- 1983 нче елда Киевта хореограф 1969-1975 елларда яшәгән (такта — бронза, басельеф портреты; скульптор Н. D. Марченко, архитектор. Т. Г. Довженко) Постышев урамындагы 10-нчы йортка мемориаль такта куела
- Одессада П.П.Вирский яшәгән йортта (адрес буенча: Новосельский ур., 78) мемориаль такта куелган (скульптор Н. Худоли)
- Харьков өлкәсе дәүләт хакимияте башлыгының «Мәдәният һәм сәнгать өлкәсендә Дәүләт Думасының Исемле стипендияләрен билгеләү турында» 2000 елның 26 июлендәге 713 номерлы боерыгы белән хореография сәнгате өлкәсендә Павел Павлович Вирский исемендәге исемле стипендия билгеләнгән, ул иҗади хезмәтләрен стимуллаштыру һәм шәхси казанышларын таныту максатыннан күренекле мәдәният һәм сәнгать эшлеклеләренә, сәләтле иҗат яшьләренә бирелә.
- 2005-нче елда, Украина Милли банкы «Украинаның күренекле шәхесләре» сериясендә хореографның 100 еллыгына багышланган 20 000 данә күләмендәге истәлекле 2 гривна көмеш тәңкә әйләнешенә керә.
- 2005 елда Украина Почтасы П.Вирскийның тууына 100 ел тулуга багышланган 45 тиенлек номиналлы почта маркасын чыгара.
- Украинаның Верховна Рада карары белән, 2015 елның 11 февралендәге 184-VIII карары белән, хореографның 110 еллыгына дәүләт кимәлендә билгеләп үтелде.
Искәрмәләр
- ↑ 1,0 1,1 Вирский Павел Павлович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 5. Вешин — Газли. 1971. 640 стр., илл.; 38 л. илл. и карт. 1 карта-вкл.
- ↑ ВИРСКИЙ в энциклопедии балета, archived from the original on 2015-07-23, retrieved 2020-08-27
- ↑ Театральная энциклопедия. Гл. ред. С. С. Мокульский. Т. 1 — М.: Советская энциклопедия, 1961, 1214 стб. с илл., 12 л. илл.
- ↑ Вирский Павел Павлович (1905—1975)
Сылтамалар
