Hendrik Anton Lorens (niderlandça Hendrik Antoon Lorentz; 1853-1928) — Nidirlan fizik-teoretiğı, fizika buyınça Nobel premiäse iäse (1902, Piter Zeeman bergä), Nidirlan Fännär Akademiäseneñ äğzası (1881).
Qazanışlar
Elektrodinamika häm optika teoriäsenä zur öleş kertkän. Diskret elektr qorğıları xaqında qaraşnı berişle elektromagnit qırı täğlimäte belän berläşterä, ektromagnit qırında xäräkät itüçe qorğı öçen köç tigezlämäsen çığara (Lorents köçe), sınu kürsätkeçe matdäneñ tığızlığı belän bäyläneşen taba (Lorens tigezlämäse), yaqtılıq dispersiäse teoriäsen eşkärtä, magnitooptik küreneşlärne (Zeeman effektı) häm metallar qayber üzleklären añlata.
Elektron teoriä nigezendä xäräkätlänüçe moxitneñ elektrodinamikasın üsterä, Maxsus çağıştırmalılıq teoriäseneñ berniçä möhim tigezlämälaren çığara: ozınlıqnıñ tizlekkä bäyläneşe, massanıñ tizlekkä bäyläneşe. ber-bersenä qarata xäräkälänüçe xisap sistemaları öçen koordinatlar häm waqıt arasında nisbäte taba (Lorens üzgärtüläre).
Lorens eşläre Maxsus häm Ğomumi çağıştırmalılıq teoriäläre, kvant fizikası üseşenä zur etärgeç birälär, şulay uq gazlar kinetik teoriäsenä, cılılıq nurlandıru teoriäsenä zur öleş kertä.
Tormış yulı
1853 yılda eşquar ğailäsendä dönyağa kilä, 4 yıldan soñ änise ülä.
1870 yılda Leyden Universitetına kerä, prafisır astronom Frederik Kayzer aña zur yoğıntı yasıy.
Universitetta Makswell teoriäse belän tanışa häm şul täğlimatnı üsterä başlıy, elektron buluın faraz itä.
1875 yılda dissertatsiäne yaqlıy, 25 yäştä prafisır buldı.
1881 yılda Amsterdam Patşalıq Fännär Akademiäseneñ äğzası buldı.
1895 yılda elekromagnit küreneşläre häm lokal' waqıt xaqında kitapnı yaza.
1902 yılda Zeeman effektın añlatu öçen Nobel premiäsenä layıq bula.
1904 yılda Maxsus çağıştırmalılıq teoriäseneñ nigeze - Lorens üzgärtülären çığara.
1928 yılda yalqınsınudan ülä, cenazada Paul Erenfest, Ernest Rezerford, Pol Lanjeven, Albert Eynşteyn çığış yasıylar.
Ädäbiät
- H. A. Lorentz. Impressions of his Life and Work / ed. G. L. De Haas-Lorentz.. — Amsterdam, 1957.
- Франкфурт У. И. Специальная и общая теория относительности (исторические очерки). — М.: Наука, 1968.
- Кляус Е. М., Франкфурт У. И., Френк А. М. Гендрик Антон Лоренц. — М.: Наука, 1974.
- Darrigol O. Electrodynamics from Ampere to Einstein. — Oxford University Press, 2000.
- Уиттекер Э. История теории эфира и электричества. — Ижевск: НИЦ РХД, 2001.
- Де Бройль Л. Жизнь и труды Гендрика Антона Лорентца // Де Бройль Л. По тропам науки. — М.: Изд-во иностр. лит-ры, 1962. — С. 9—39.
- Hirosige T. Origins of Lorentz’ Theory of Electrons and the Concept of the Electromagnetic Field // Historical Studies in the Physical Sciences. — 1969. — Vol. 1. — P. 151—209.
- Zahar E. Einstein’s debt to Lorentz: A reply to Feyerabend and Miller // British Journal for the Philosophy of Science. — 1978. — Vol. 29. — P. 49—60.
- Brouwer W. Einstein and Lorentz: The structure of a scientific revolution // Americal Journal of Physics. — 1980. — Vol. 48. — P. 425—431.
|
|---|
| 1901–1925 | |
|---|
| 1926–1950 | |
|---|
| 1951–1975 | |
|---|
| 1976–2000 | |
|---|
| 2001–xäzerge waqıt | |
|---|
.jpg)
