1697dä İspania Hispaniolanıñ öçtän ber öleşen (Könbatışta urnaşqan Saint-Domingue isemle bilämä) Frantsiägä tapşıra. Ul 18 yöz Frantsiä'neñ iñ bay koloniälärdän berse ide. 1791 yılnıñ 22 avgustında qollar fätnä kütärä - bäysezlek öçen suğış başlana. Haitilelär Napoleon Bonaparte cibärgän gäskären tar-mar itkäç, 1804 yılnıñ 1 ğıynwarında üz bäysezlegen iğlan itälär.
Haiti - 'qara tänlelärneñ' cömhüriätlärdän iñ berençese, dönyada qollıqnı betergän berençe däwlät. Quşma Ştatlar häm Batış Awrupa Haitigä qarşı sanktsiälär kertä. 1852 yılda Frantsiä qol biläwçelärgä "reparatsilär"ne taläp itä (90 million altın frank - xäzerge $21.7 miiliard).
Şul säbäple Haiti Könbatış Yarımşarda iñ yarlı il, däwlättä korruptsiä çäçäk itä. 1957 yıldan ilneñ bağşlığı Fransua Düvaliey, "Papa Doc", 1964 yılda diktator bula, Tonton Makute volonter armiäsen citäkli. Anıñ eşen däwam itüçe - 19-yäşle ulı Jan-Klod Düvaliey, "Baby Doc", 1971 yılda xakimiyäten ala. "Baby Doc"'nı 1986 yılda bärep töşerälär.
1990 yılda Jan-Bertrand Aristid prezident bulıp saylanudan soñ xärbilärneñ xakimiyäte betä. Şul uq waqıtta ul xärbilär qarşı köräşä.
2006 yılğı saylawlar zamanında xalıqara MINUSTAH köçläre
2000 yılda Aristid yañadan prezident bula. 2004 yılnıñ 5 fevrälendä, "Artibonite Revolúsion Qarşı Toruçılar Frontı" isemle qorallanılğan ğısyançılar törkeme Gonaïves polis bülegen üz kontrolenä ala. Bu fetnä 17 fevrälendä Artibonite provintsiäsenä tarala - bu wäzğıyätne oyıştıruda Dominikan Cömhüriätendä sörgendä yäşäwçe oppozitsiä wäkilläre qatnaştı.
Xalıqnıñ tığızlığı 270 keşe/q km bulsa da, xalqınıñ küpçelege şähär zonlarında, üzännärdä yäşilär. Haitilelärneñ 95% Afrika raslı. Başqalar - Mulatlar. Berniçä Awrupalı da yäşilär. Xalıqnıñ ⅔ awıllarda yäşi.
Frantsuz tele - räsmi tellärdän berse (10% keşe söyläşlä). Bar Haitilelär Haiti Kreol telen belälär, bu ikençe räsmi tele. Yäşlär häm eşmäkerlär İnglizçä yaxşı belälär.
